Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους πιο ηλικιωμένους λαούς της Ευρώπης, όπως παρατηρούσε με προβληματισμό, ήδη από πέρυσι, ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας σε συνέδριο για το δημογραφικό.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας είναι σήμερα πάνω από 46 ετών, ενώ το όχι και τόσο μακρινό 2000, η αντίστοιχη διάμεση ηλικία ήταν τα 39 έτη.

Έως το 2070, η πολυπληθέστερη ομάδα στην Ελλάδα εκτιμάται ότι θα είναι οι γυναίκες ηλικίας 90 ετών και άνω (το 3,6% του πληθυσμού), και η αμέσως επόμενη οι άνδρες ηλικίας 60-64 ετών (3,5%). Μικρότερη ηλικιακή ομάδα θα είναι τα κορίτσια ηλικίας έως 4 ετών (1,8%) και ελάχιστα πιο πάνω, θα βρίσκονται τα αγόρια των ίδιων ηλικιών (1,9% του πληθυσμού).

Η γήρανση και, κυρίως, η αλληλένδετη μείωση του πληθυσμού είναι ήδη ανάγλυφη στη χώρα, ιδιαιτέρως στην επαρχία, όπου σύμφωνα με στοιχεία που επικαλείται ανάλυση του αμερικανικού CNBC, σχεδόν 200 χωριά και κωμοπόλεις έχουν εγκαταλειφθεί και αποτελούν ακατοίκητες περιοχές «φαντάσματα», με άδεια κτίρια και υποδομές που φθείρονται στο πέρασμα των ετών. 

Πρόκειται για μέρη χωρίς κανέναν κάτοικο ή με ελάχιστους γέροντες που έχουν απομείνει, καθώς οι νεότεροι κάτοικοι έχουν αποχωρήσει από καιρό, και κανείς τους δεν σκέφτεται να επιστρέψει σε μόνιμη βάση.

Ενδεικτική είναι η εικόνα στη Λάστα, ένα ορεινό χωριό στα 1.070 μέτρα υψόμετρο, στο όρος Μαίναλο στην Πελοπόννησο, όπου το καφενείο του χωριού έχει γίνει υποχρεωτικά self service. Ο καθένας μπορεί να μπει, να ετοιμάσει μόνος του και να πιει ό,τι θέλει αφήνοντας, αν το επιθυμεί, κάποιο αντίτιμο. Στους τοίχους της «ηττημένης» από το δημογραφικό και την αστυφιλία επιχείρησης, παλιές φωτογραφίες με κατοίκους άλλων εποχών, κάνουν ακόμα πιο έντονη την αντίφαση με την πραγματικότητα έξω από το παράθυροΑ την έρημη πλατεία, το εγκαταλελειμμένο σχολείο και τα σπίτια που λειτουργούν ως απτός προάγγελος μιας μεγαλύτερης, πληθυσμιακής κατάρρευσης. Το πρόβλημα είναι πιο έκδηλο σε ορισμένους θύλακες στα ηπειρωτικά αλλά και σε μικρότερα νησιά της χώρας.

Όπως εξηγούσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, «αυτή η μείωση του πληθυσμού δεν εκδηλώνεται εξίσου σε όλη τη χώρα. Καταγράφει μέγιστα σε συγκεκριμένες περιοχές και αυτό σημαίνει ότι δεν αρκούν οι εθνικές στρατηγικές και χρειάζονται και δράσεις τοπικά», προειδοποιώντας πως η καθολική δημογραφική κατάρρευση αναδεικνύεται σε ένα «κυριολεκτικά υπαρξιακό στοίχημα» για το μέλλον της Ελλάδας.

Στη γειτονική Ιταλία, για να επανεκκινήσουν εξαφανισμένες από τον χάρτη κοινότητες, οι αρχές προσφέρουν ακίνητα σε εξευτελιστικές τιμές που ξεκινούν από το ένα ευρώ, δεσμεύοντας ντόπιους και ξένους αγοραστές να ανακαινίσουν τις κατοικίες και να τις εκμεταλλευτούν ώστε να επιστρέψει η ζωή στην επαρχία. Το στοίχημα δεν έχει κερδηθεί προς το παρόν και, ακόμα κι αν η Ελλάδα τολμήσει στο μέλλον κάτι αντίστοιχα γενναίο, το μεγάλο πρόβλημα της θα παραμείνει η κάθοδος του δημογραφικού.

Το 2022 οι γεννήσεις στην Ελλάδα έπεσαν για πρώτη φορά κάτω από τις 80.000, έναντι 150.000 το 1980 και, σε ένα από τα πιο δυσμενή σενάρια, έως το 2070 ο πληθυσμός της χώρας θα έχει συρρικνωθεί και 25%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης που διαμορφώνεται στο 4%.

Παράλληλα, το προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες αναμένεται να αυξηθεί από τα 78,8 έτη (για όσους γεννήθηκαν το 2022) στα 86,5 (το 2070), και για τις γυναίκες από τα 84,2 έτη στα 90,4. Η τάση αυτή αναπόφευκτα θα πιέσει, αυτονόητα, προς την αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, πέραν του 67ου έτους. Όμως ποιος θα πληρώνει για τις συντάξεις των ηλικιωμένων, αν έχουν απομείνει ελάχιστοι νέοι για να εργαστούν;