Εν μέσω διογκούμενων γεωπολιτικών εντάσεων και αυξανόμενης οικονομικής αβεβαιότητας, πολλές κυβερνήσεις έχουν πάψει να εστιάζουν πλέον στα οφέλη της διεθνούς συνεργασίας και ανησυχούν ολοένα και περισσότερο ότι κερδίζουν λιγότερα από συμμαχικά και μη κράτη.

Η Έκθεση του Μονάχου για την Ασφάλεια 2024 διερευνά τη δυναμική των «αμοιβαία ηττημένων μερών» (lose – lose), που δημιουργείται όταν όλο και περισσότερες κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στα σχετικά οφέλη αντί να επιδιώκουν διακρατική σύμπνοια. Η έκθεση εγείρει επίσης τη συζήτηση σχετικά με το πώς οι διατλαντικοί εταίροι και τα φιλικά προς αυτούς κράτη μπορούν να αναζητήσουν την ισορροπία εν μέσω δύσκολων συγκυριών: την προετοιμασία για ένα πολύ πιο ανταγωνιστικό γεωπολιτικό περιβάλλον, όπου ο προσανατολισμός στα σχετικά κέρδη είναι αναπόφευκτος, και την αναβίωση μιας φιλοσοφίας συνεργασίας χωρίς την οποία η ανάπτυξη θα συνοδεύεται από αποκλεισμούς.

Βασικοί παράγοντες της διατλαντικής κοινότητας, των ισχυρών απολυταρχιών και του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου έχουν δυσαρεστηθεί από αυτό που αντιλαμβάνονται ως άνιση κατανομή των οφελών της διεθνούς τάξης. Από τη σκοπιά πολλών αναπτυσσόμενων κρατών, δεν έχει τηρηθεί η υπόσχεση διεύρυνση της «πίτας» προς όφελος όλων. Ακόμη και οι παραδοσιακοί «φύλακες της τάξης» δεν είναι πλέον ικανοποιημένοι, καθώς βλέπουν και τα δικά τους μερίδια να συρρικνώνονται. «Ένας φαύλος κύκλος απώλειας ευημερίας και αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων απειλεί να ξετυλιχθεί» σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης.

Η αρνητική δυναμική αμοιβαίων απωλειών έχει ήδη εμφανιστεί σε πολλούς τομείς της γεωπολιτικής και είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ανατολική Ευρώπη, τον Ινδο-Ειρηνικό, τη Μέση Ανατολή και την περιοχή του Σαχέλ. Πολλές περιφερειακές συγκρούσεις και κρίσεις αντί να επιλύονται, χαρακτηρίζονται από μια αυξανόμενη τάση για συνθήκες «μηδενικού αθροίσματος» που στη θεωρία παιγνίων περιγράφουν καταστάσεις όπου το κέρδος του ενός μεταφράζεται σε απώλειες για τον άλλον. Παρόμοια είναι η εικόνα και στην οικονομία, το κλίμα και την τεχνολογία. «Και αντί να μεταρρυθμίσει την ανοικτή και βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη, ώστε να αποδίδει καλύτερα τα αμοιβαία οφέλη που υπόσχεται, η διεθνής κοινότητα κινείται σήμερα προς την αντίθετη κατεύθυνση».

Εν μέσω της αυξανόμενης γεωπολιτικής αντιπαλότητας, κράτη και συμμαχίες αισθάνονται ότι πρέπει να επενδύσουν στην άμυνα και την αποτροπή, περιορίζοντας τον κύκλο συνεργασιών και αμοιβαίων οφελών στα κράτη με παρόμοια πολιτική φιλοσοφία. «Ωστόσο αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο, όπου οι φόβοι για άνισες απολαβές θα κατακλύζουν όλο και περισσότερα ζητήματα και η συνεργασία με «θετικό άθροισμα» θα περιορίζεται σε όλο και λιγότερα κράτη» προειδοποιεί έκθεση. «Πάνω απ’ όλα, οι διορθώσεις στην πορεία δεν πρέπει να υπονομεύσουν τις υπερατλαντικές προσπάθειες για την οικοδόμηση ισχυρότερων εταιρικών σχέσεων με χώρες του Παγκόσμιου Νότου και την από κοινού μεταρρύθμιση της υφιστάμενης τάξης ώστε να λειτουργεί προς όφελος μιας πολύ ευρύτερης, διεθνούς ομάδας».

Ο Δείκτης Ασφαλείας του Μονάχου διερευνά τις αντιλήψεις των πολιτών για τους κινδύνους στα κράτη G7 και BRICS. Συνδυάζοντας πέντε παραμέτρους – συνολικό κίνδυνο, πιθανή ζημία, αναμενόμενη πορεία, αντίληψη της επικινδυνότητας και αίσθημα ετοιμότητας – ο βασικός δείκτης, ο οποίος υποστηρίζεται από μια έρευνα σε 1.000 ατόμων ανά χώρα, παρέχει ετήσιες πληροφορίες για το πώς οι μεγάλες χώρες αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν τους κινδύνους.

Στα φετινά αποτελέσματα, η απειλή από τη Ρωσία και οι συναφείς κίνδυνοι –συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυρηνικών όπλων από έναν επιτιθέμενο και των διαταραχών του ενεργειακού εφοδιασμού- εξακολουθούν να κατατάσσονται σημαντικά υψηλότερα από ό,τι το 2021, αλλά σε σύγκριση με πέρυσι, έχουν μειωθεί στον δείκτη κινδύνου. Αντίθετα, έχει αυξηθεί η ανησυχία για τις περιβαλλοντικές απειλές, τον κίνδυνο της μαζικής μετανάστευσης ως αποτέλεσμα πολέμου ή κλιματικής αλλαγής, την απειλή της ριζοσπαστικής ισλαμικής τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος.