Ένα παράξενο φαινόμενο καταγράφουν βιολόγοι στο νότιο Μεξικό, όπου καφέ μαϊμούδες πέφτουν κατά δεκάδες νεκρές από τα δέντρα.

Μεταξύ 4 και 21 Μαΐου, τουλάχιστον 138 ζώα του είδους πέθαναν, με τους θανάτους να συμβαίνουν σε μέρη όπου οι θερμοκρασίες ήταν ασυνήθιστα υψηλές, ξεπερνώντας τους 43 βαθμούς Κελσίου.

Πριν καταλήξουν, τα ζώα υπέστησαν σπασμούς, υπερθερμία και λιποθυμία, που είναι συμπτώματα αφυδάτωσης. Οι οργανώσεις που ανταποκρίνονται στην καταστροφή σημειώνουν ότι η κύρια αιτία θανάτου φαίνεται να είναι η θερμοπληξία, αν και δεν έχουν αποκλείσει άλλους παράγοντες. Θάνατοι έχουν αναφερθεί σε ολόκληρη την πολιτεία Ταμπάσκο.

«Το κλίμα που επικρατεί στην ομάδα είναι τραγικό, αυτό που συμβαίνει είναι οδυνηρό», δήλωσε στο Wired ο Gilberto Pozo, βιολόγος άγριας ζωής στο Ινστιτούτο Οικολογίας της Xalapa. Ήταν από τους πρώτους που είδαν και κατέγραψαν την τρέχουσα καταστροφή. «Μας πονά γιατί όλες οι προσπάθειες που καταβάλλουμε εδώ και χρόνια πάνε στράφι», λέει ο Pozo, αναφερόμενος στους αγώνες για την προστασία του είδους.

Κοντότριχες και ενδημικές στις νότιες πολιτείες του Μεξικού, οι καφέ μαϊμούδες καταγράφονται ως «ευάλωτες» από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και ο αριθμός τους ολοένα και μειώνεται.

Στις αρχές Μαΐου, επιστήμονες επισκέφτηκαν μία ομάδα μαϊμούδων στο Κουνδουαξάν του Ταμπάσκο, στο πλαίσιο προγράμματος διάσωσης και μετατόπισης, καθώς το φυσικό περιβάλλον έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια, γεγονός που έχει θέσει σε κίνδυνο τα πρωτεύοντα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, η ομάδα είδε δύο μαϊμούδες να πέφτουν από δέντρα ύψους 15 μέτρων. Παρά το γεγονός ότι τις φρόντισαν, και οι δύο πέθαναν, αφού παρουσίασαν σημάδια αφυδάτωσης. Την επόμενη μέρα, ντόπιοι άφησαν δοχεία με νερό και τροπικά φρούτα για τα ζώα.

Λίγες ημέρες αργότερα, η ομάδα επισκέφθηκε το πάρκο Saraguatos όπου εντόπισε ακόμα πέντε νεκρές μαϊμούδες και οκτώ με προβλήματα. Όσο οι επιστήμονες διεύρυναν τις έρευνές τους, τόσο περισσότερες νεκρές μαϊμούδες εντόπιζαν, ενημερώνοντας την υπηρεσία προστασίας του περιβάλλοντος του Μεξικού. Ξεχωριστές ομάδες βρήκαν νεκρές μαϊμούδες σε άλλα σημεία της πολιτείας Ταμπάσκο, στο Κομαλκάλκο και στη Χάλπα, και η κλίμακα του προβλήματος έγινε γρήγορα σαφής.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Μεξικού ανακοίνωσε ότι προς το παρόν ερευνά διάφορες θεωρίες σχετικά με το τι σκότωσε τις μαϊμούδες: στα πιθανά αίτια, εκτός από τη θερμοπληξία και την αφυδάτωση, συμπεριλαμβάνονται και ο υποσιτισμός και ο ψεκασμός καλλιεργειών με τοξικά αγροχημικά. Μια πρώτη νεκροψία πραγματοποιήθηκε σε ένα από τα ζώα, αν και ο Pozo επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν μοριακές αναλύσεις του ζώου σε αυτό το στάδιο. «Ο υπεύθυνος γιατρός δεν θέλει να αποκλείσει ούτε τη θερμοπληξία ούτε τα ιογενή προβλήματα», λέει. Θα ακολουθήσουν και άλλες εξετάσεις.

Οι καφέ μαϊμούδες είναι ένα από τα τρία ενδημικά είδη μαϊμούδων στο Μεξικό. Κατοικούν σε τμήματα των πολιτειών Βερακρούς, Ταμπάσκο, Καμπέτσε και Γιουκατάν, καθώς και στις γειτονικές χώρες Γουατεμάλα και Μπελίζ. Τρώνε φρούτα και λουλούδια, αλλά κυρίως είναι φυλλοφάγες: Το 80% της διατροφής τους αποτελείται από φύλλα, από τα οποία οι μαϊμούδες αντλούν νερό. Έτσι, αν τα φύλλα που τρώνε είναι αφυδατωμένα, τα ζώα καταναλώνουν λίγο νερό, γεγονός που τα αφήνει εκτεθειμένα στις επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών.

Ο Pozo έχει δει πιθήκους να παρουσιάζουν τα συμπτώματα μέτριας και σοβαρής αφυδάτωσης. Σε ήπια περιστατικά, εξηγεί, τα ζώα παρουσιάζουν σημάδια απάθειας, κατάπτωση, κακό συντονισμό και αργές κινήσεις. Έχουν επίσης πρησμένους βλεννογόνους, υψηλούς καρδιακούς παλμούς και θερμοκρασία σώματος άνω των 40 βαθμών Κελσίου, ενώ παρουσιάζουν τάσεις εμετού, λαχάνιασμα, διάρροια και μυϊκό τρέμουλο. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι πίθηκοι υποφέρουν από σπασμούς, ακανόνιστους καρδιακούς παλμούς και λιποθυμίες. «Γίνονται σαν μικρές κούκλες», λέει ο Pozo.

Η μέση θερμοκρασία στο Ταμπάσκο είναι 27 βαθμοί Κελσίου. Ο Μάιος είναι ο θερμότερος μήνας, με μέση μέγιστη τιμή 36 βαθμούς. Ωστόσο, οι θερμοκρασίες αυτή την εποχή είναι ιδιαίτερα υψηλές, αφού ξεπέρασαν κατά πολύ τους 40 βαθμούς.

Εκτός όμως από τις υψηλές θερμοκρασίες, οι αλλαγές στο τοπίο πρέπει να προσμετρηθούν στις αιτίες, εξηγεί η Bertha Valenzuela, που κατάγεται από το Comalcalco του Ταμπάσκο. Η Valenzuela μελετά πρωτεύοντα θηλαστικά εδώ και 15 χρόνια και λέει ότι μεγάλωσε ανάμεσα σε μαϊμούδες. Θυμάται ότι πάντα τριγυρνούσαν γύρω από το σπίτι της γιαγιάς της.

Η περιοχή Chontalpa, όπου ζουν οι περισσότερες μαϊμούδες του Ταμπάσκο, διατηρεί σήμερα μόνο το 3% της αρχικής δασικής της έκτασης, με πολλές εκτάσεις να έχουν διατεθεί για γεωργικές καλλιέργειες. Πρόκειται για μια σημαντική περιοχή καλλιέργειας κακάο, με περισσότερους από 3.000 παραγωγούς. Σε άλλες χώρες, το κακάο φυτεύεται σε μονοκαλλιέργειες, αλλά εδώ οι παραγωγοί χρησιμοποιούν αγροτοδασικά συστήματα -όπου η δενδρώδης βλάστηση σκιάζει την κακαοκαλλιέργεια και υπάρχει ένα μείγμα καλλιεργειών και αυτοφυών ειδών. Η διαφορά μεταξύ του αρχικού οικοσυστήματος και των φυτειών είναι ότι ο θόλος του δάσους -το ανώτερο τμήμα των δέντρων όπου ζουν οι μαϊμούδες- είναι χαμηλότερος, ενώ ο υπόροφος, το κατώτερο τμήμα του δάσους, εξαλείφεται για να δοθεί χώρος οι καλλιέργειες.

Οι μαϊμούδες καλούνται έτσι να επιβιώσουν σε ένα πιο σκληρό και αφιλόξενο τοπίο, και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν πως τα είδη κινδυνεύουν με αφανισμό, αν τους δοθεί πίσω ο πολύτιμος, στοιχειώδης χώρος για να ζήσουν.