Οι επιστήμονες μιας πρωτοφανούς και τιτάνιας παγκόσμιας έρευνας είχαν την υπομονή να μελετήσουν διεξοδικά τη συμπεριφορά σχεδόν όλων των ποταμών που κυλούν στον πλανήτη, αποκαλύπτοντας μία ανησυχητική αλήθεια για το πόσιμο νερό.

Από τον ποταμό Κονγκό, τον δεύτερο μεγαλύτερο της Αφρικής, έως τον Γιανγκτσέ που διασχίζει την Κίνα, και τον Πλάτα στη Νότια Αμερική, όλοι «αφηγούνται» την ίδια ιστορία: τα σχεδόν 3 εκατομμύρια ποτάμια που διασχίζουν τις χερσαίες περιοχές της γης υπόκεινται σε ραγδαίες αλλαγές, με συνέπειες για τα οικοσυστήματα και κάθε πτυχή της ζωής: από τα αποθέματα πόσιμου νερού μέχρι τους κινδύνους πλημμύρας.

Ούτε λίγο, ούτε πολύ, οι ερευνητές χαρτογράφησαν τη ροή του νερού για κάθε ποταμό του πλανήτη, κάθε μέρα τα τελευταία 35 χρόνια, αξιοποιώντας έναν συνδυασμό δορυφορικών δεδομένων και υπολογιστικών μοντέλων. Και αυτό που διαπίστωσαν τους σόκαρε: στο 44% των μεγάλων ποταμών του πλανήτη η ετήσια ροή νερού έχει μειωθεί, όπως αποτυπώνεται και στη μελέτη που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο περιοδικό Science.

Η έρευνα με επικεφαλής τον καθηγητή υδρολογίας από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι Dongmei Feng διαπιστώνει πως ο φυσικός μηχανισμός μεταφοράς του νερού σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, βρίσκεται εκτός ισορροπίας για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία και παρότι η μελέτη δεν εμβαθύνει στους λόγους που κρύβονται πίσω από τις αλλαγές, οι συντάκτες εκτιμούν ότι σαφείς παράγοντες είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα και η κλιματική κρίση που συνδέεται με τα ορυκτά καύσιμα, η οποία προκαλεί αλλαγές στα μοτίβα βροχοπτώσεων και επιταχύνει το λιώσιμο των πάγων.

Το τελευταίο αυτό στοιχείο συνδέεται, ίσως, και με το γεγονός πως σε μικρότερους ποταμούς, κυρίως ορεινών περιοχών, η εικόνα είναι αντιφατική και περίπου το 17% καταγράφει αύξηση του ρυθμού ροής, την ώρα που οι μεγάλοι ποταμοί στα πεδινά χάνουν το νερό τους. Κάποια από αυτά τα ποτάμια καταγράφουν μειώσεις 5% με 10% ετησίως σύμφωνα με την έκθεση.

Τα ποτάμια είναι «τα αιμοφόρα αγγεία της Γης» και οι αλλαγές στον τρόπο ροής τους έχουν βαθιές επιπτώσεις, προειδοποιεί ο Feng καθώς σημαντική μείωση της ροής σημαίνει ότι όλο και λιγότερο νερό είναι διαθέσιμο στα μεγαλύτερα τμήματα πολλών ποταμών. Αυτό μεταφράζεται σε λιγότερο πόσιμο νερό και μικρότερα αποθέματα για τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία.

Μικρότερες ροές σημαίνουν ακόμη ότι τα ποτάμια έχουν λιγότερη δύναμη να μετακινήσουν ιζήματα, που αποτελούνται από χώμα και μικρούς βράχους. Αυτό έχει μεγάλες επιπτώσεις στα κατάντη, καθώς τα ιζήματα είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία των δέλτα των ποταμών, τα οποία αποτελούν μια «στρόφιγγα» ασφαλείας από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών.

Στον αντίποδα, η άνοδος της στάθμης σε μικρά ποτάμια συνδέεται με πλημμυρικά φαινόμενα μετά από ακραίες βροχοπτώσεις, σε περιοχές που γεωμορφολογικά δεν είναι σε θέση να «αντέξουν» τέτοιες ποσότητες νερού χωρίς να αλλοιωθούν. «Ορισμένες από τις πιο φονικές πλημμύρες δεν είναι απαραίτητα στους μεγάλους ποταμούς που θα περίμενε κανείς», δήλωσε στο CNN η καθηγήτρια υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ,  Hannah Cloke.

«Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας και των αλλαγών στον κύκλο του νερού που μας δίνει ζωή», πρόσθεσε καταλήγοντας πως δεν θα πρέπει να θεωρούμε τα ποτάμια «δεδομένα».