Μπορεί στην Ελλάδα να έχει επικρατήσει μια σχετική αισιοδοξία από την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που καταδείχθηκε και μέσα στους μήνες της ενεργειακής κρίσης. Όμως –όπως αναδεικνύει το κείμενο που φιλοξένησε ο Economist με το ξεκίνημα της νέας χρονιάς– οι αντίστοιχες εξελίξεις στον βιομηχανικό βορρά της Ευρώπης κινούνται πολύ πιο γρήγορα.

Αφθονούν οι φόβοι σχετικά με τη μοίρα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η στενότητα προμήθειας φυσικού αερίου, που προέκυψε ως αποτέλεσμα, έφεραν ισχυρό πλήγμα στη μεταποίηση. Η BASF, ο μεγαλύτερος διεθνής παραγωγός χημικών προϊόντων, δρομολόγησε μετακίνηση της παραγωγής της από το Λουντβιχσχάφεν της Γερμανίας (όπου βρίσκεται η έδρα της).

Περίπου το ένα τέταρτο των γερμανικών επιχειρήσεων που ανήκουν στο περιβόητο Mittelstand (μεσαίου μεγέθους δυναμικές μονάδες) αναφέρεται ότι σκέπτονται μετακίνηση της παραγωγικής τους διαδικασίας στο εξωτερικό. Ακόμα δε και τώρα, που οι ενεργειακές τιμές υποχωρούν, το προστατευτικό νομοθέτημα των ΗΠΑ Inflation Reduction Act/Νόμος για τον Περιορισμό του Πληθωρισμού, με το φορτίο των επιδοτήσεων που προσκομίζει, τροφοδοτεί εκ νέου τις ανησυχίες ότι η βιομηχανική παραγωγή θα μπορούσε να δελεασθεί να εγκαταλείψει τη Γηραιά Ήπειρο.

Κατά περίεργο τρόπο, μια αχτίδα αισιοδοξίας αρχίζει να προβάλλει από ένα μέρος της Ευρώπης που χαρακτηρίζεται από τον πλέον αφιλόξενο καιρό. Μια νέα οικονομία χτίζεται βαθμιαία, βασισμένη στην ανανεώσιμη ενέργεια, στη Βόρεια Θάλασσα και την ευρύτερη περιοχή της. Με τον ίδιο τρόπο που η υδροηλεκτρική ενέργεια είχε τροφοδοτήσει τις βαμβακουργίες στο αγγλικό Λάνκαστερ και ο φθηνός άνθρακας του Ρουρ τις εκεί χαλυβουργίες στο ξεκίνημα της Βιομηχανικής Επανάστασης, η υπόσχεση άφθονης, φθηνής αιολικής ενέργειας λειτουργεί σήμερα ως μαγνήτης για να φέρει βιομηχανίες στις βόρειες ακτές της Ευρώπης. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να χαρίσει στη βιομηχανία της ευρωπαϊκής ηπείρου ένα νέο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην πράσινη πλέον εποχή.

Οι ισχυροί άνεμοι που παρατηρούνται στη Βόρεια Θάλασσα, μαζί και με τα σχετικά περιορισμένα βάθη της, καθιστούν την περιοχή έναν πελώριο χώρο δυνητικής ανάπτυξης ενέργειας. Η εκμετάλλευση του ενεργειακού αυτού αποθέματος αρχίζει να προχωράει όλο και περισσότερο, χάρη σε υψηλότερες και ισχυρότερες ανεμογεννήτριες, υποβρύχια καλώδια μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας και άλλες τεχνολογικές κατακτήσεις.

Το σύνολο των εννέα χωρών που βρίσκονται στη γειτονιά αυτής της θαλάσσιας περιοχής προωθούν ήδη σχέδια για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων για παραγωγή 260 γιγαβατώρων αιολικής ενέργειας σε ορίζοντα 2050: πρόκειται για πενταπλάσια αιολική απ’ όση παράγεται σήμερα, ή ακόμα για όλη την ενέργεια που επαρκεί για την οικιακή κατανάλωση των 200 εκατομμυρίων νοικοκυριών της ΕΕ.

Μια νέα παράκτια οικονομία

Το σύνολο αυτών των παραγόντων ενεργοποιεί μια νέα παράκτια οικονομία. Η πόλη Έσμπιεργκ – στα νοτιοδυτικά της Δανίας– την οποία κάποιοι θεωρούν πρωτεύουσα της οικονομίας της Βόρειας Θάλασσας, καυχάται σήμερα ότι φιλοξενεί επιχειρήσεις που κατασκευάζουν υλικά με τα οποία συναρμολογούνται και συντηρούνται οι ανεμογεννήτριες. Παλιότερα, πολλές από τις ίδιες μονάδες ασχολούνταν με τη στήριξη της υπεράκτιας αναζήτησης και εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, σήμερα όμως έχει μετακινηθεί σε πιο πράσινους πελάτες.

Φαντασθείτε μια κατασκευή παιδικού Meccano, σε μέγεθος όμως άξιο για τον κόσμο των θεών. Φαντασθείτε φτερωτές σε μέγεθος ίσο με το ύψος του Μπιγκ Μπεν, τμήματα πύργου μεγέθους σχολικών κτιρίων, γεννήτριες και κινητήρες τόσο μεγάλου βάρους, ώστε να χρειάζεται να εναλλάσσονται κάθε 20 λεπτά για να μην καταρρεύσουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος.  Και όλα αυτά τα  μέρη να έχουν σπαρθεί σε μια έκταση μεγέθους ίσου με 150 ποδοσφαιρικά γήπεδα! Άμα τελειώσει η συναρμολόγησή τους, καταλήγει κανείς με κατασκευές που συναγωνίζονται τον Πύργο του Άιφελ – πλην όμως είναι πολύ πιο χρήσιμες: αυτές είναι οι ανεμογεννήτριες που ετοιμάζονται να εγκατασταθούν κάπου στη Βόρεια Θάλασσα.

Φιλόδοξα σχέδια

Τα 2/3 των ανεμογεννητριών που λειτουργούν σήμερα έξω από τις ακτές της Ευρώπης –με παραγωγική ικανότητα σε ενέργεια ίση με τις ανάγκες 40 εκατομμυρίων σπιτιών– συναρμολογήθηκαν στο δανέζικο λιμάνι των 72.000 κατοίκων. Και αυτή δεν είναι παρά μόνον η αρχή: οι διαχειριστές του λιμανιού του Έσμπιεργκ σχεδιάζουν σχεδόν να τριπλασιάσουν  τη δυναμικότητά του, ώστε να εξυπηρετεί τα νέα σχέδια ανεμογεννητριών που ωριμάζουν μέχρι το 2026.

Οι χώρες του Βορρά της Ευρώπης έχουν αρχίσει να προσελκύουν ενεργοβόρες επιχειρήσεις παραγωγής μπαταριών, καθώς και data centers. Η Meta έχει αγοράσει έκταση 2.120 στρεμμάτων γεωργικής γης κοντά στο Έσμπιεργκ για να χτίσει data center τροφοδοτούμενο από ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, προκειμένου να λειτουργούν τα κοινωνικά της δίκτυα. Ενώ στη θάλασσα, παραέξω, ποντίζονται καλώδια που θα διακινούν το 30% της μεταγωγής δεδομένων προς τη Νορβηγία.

Στην ακτογραμμή που διαθέτει η Γερμανία στη Βόρεια Θάλασσα, προχωρά σχέδιο δημιουργίας εγκαταστάσεων μετατροπής της αμμωνίας (προϊόντος που μεταφέρεται εύκολα) σε υδρογόνο, με το οποίο εν συνεχεία θα λειτουργούν οι εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε γειτονικά βιομηχανικά πάρκα. Ακόμα και τμήματα της χαλυβουργίας θα ήταν πιθανό να δούμε να μετακινούνται βόρεια, όσο το υδρογόνο θα αντικαθιστά τον άνθρακα ή το φυσικό αέριο στη διαδικασία παραγωγής.

Αν είναι όμως να απογειωθεί αληθινά αυτή η οικονομία, θα χρειαστεί να συγκεντρώσει η Ευρώπη όλη της την ενεργητικότητα. Ένα καλό σημείο εκκίνησης θα ήταν ο περιορισμός των γραφειοκρατικών διαδικασιών που απαιτούνται προκειμένου να αδειοδοτηθεί οποιοδήποτε πάρκο ανεμογεννητριών: σήμερα χρειάζονται 10 χρόνια, αν μη περισσότερα. Οι χώρες πάλι που συνορεύουν με τη Βόρεια Θάλασσα θα χρειαστεί να δουλέψουν συντονισμένα όλες μαζί, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι ο βυθός της θάλασσας δεν θα υπερφορτωθεί με καλώδια και με σωληνώσεις, καθώς και ότι όλη αυτή η υποδομή θα συντηρείται σωστά.

Ούτως ή άλλως, η ανάδυση αυτής της νέας παράκτιας οικονομίας θα βρεθεί αντιμέτωπη με έντονες αντιστάσεις από τις παλιές βιομηχανικές περιοχές της καρδιάς της Ευρώπης: οι κυβερνήσεις θα χρειαστεί να εργασθούν συστηματικά προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία της μετάβασης.

Πνέει ούριος άνεμος

Η ωφέλεια πάντως από αυτή τη διαδικασία θα είναι εξαιρετικά σημαντική. Αν στηθεί σωστά, τότε η οικονομία της Βόρειας Θάλασσας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πρότυπο για άλλα τμήματα της ευρωπαϊκής ηπείρου, συμπεριλαμβανομένης της Ιβηρικής χερσονήσου με το πελώριο ηλιακό δυναμικό που αυτή διαθέτει. Παρόμοιες μεταβολές στην οικονομική γεωγραφία της ευρωπαϊκής ηπείρου δεν θα τη βοηθήσουν μόνο να πετύχει τους φιλόδοξους στόχους αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και να πετύχει μια νέα ισορροπία του ενεργειακού της μείγματος −ξεκόβοντας την εξάρτησή της από τη Ρωσία και άλλα αυταρχικά καθεστώτα−, αλλά θα μπορούσαν να προκαλέσουν επιπλέον και τη δημιουργία εκείνου του είδους γιγάντων της πράσινης οικονομίας που χρειάζεται απελπισμένα η Ευρώπη.