Πριν λίγες ημέρες το εντυπωσιακό θέαμα που προσφέρει το Βόρειο Σέλας έκανε την εμφάνισή του στη Γη, ως αποτέλεσμα μιας ισχυρής γεωμαγνητικής καταιγίδας που προκλήθηκε από σειρά ηλιακών εκρήξεων. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε σε μια ασυνήθιστα μεγάλη γεωγραφική έκταση. Ο νυχτερινός ουρανός τυλίχτηκε σε πράσινες και κόκκινες λωρίδες φωτός σε 21 πολιτείες των ΗΠΑ, από την Αλάσκα και τη Μοντάνα, έως τη Νέα Αγγλία και τη Νέα Υόρκη. Ταυτόχρονα, κάτοικοι της Βόρειας Ιταλίας, της Γερμανίας, της Αυστρίας και των ελβετικών Άλπεων απόλαυσαν μια σπάνια και εντυπωσιακή πανδαισία χρωμάτων που σκέπασε πόλεις και χωριά. 

Το Κέντρο Πρόβλεψης Διαστημικού Καιρού είχε ήδη εκδώσει προειδοποίηση για σοβαρή γεωμαγνητική καταιγίδα κατηγορίας G4, προμηνύοντας ένα συμβάν μεγάλης διάρκειας. Ο Ήλιος είχε παρουσιάσει έντονη δραστηριότητα, με ισχυρές εκρήξεις που ακολούθησαν από στεμματικές εκτινάξεις μάζας, ρεύματα ταχέως κινούμενων φορτισμένων σωματιδίων που διασχίζουν το ηλιακό σύστημα και αλληλεπιδρούν με την ατμόσφαιρα της Γης.

Το Βόρειο Σέλας είναι ένα φαινόμενο που απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Παρότι εμφανίζεται κυρίως σε πολικές περιοχές, η συχνότητά του έχει καταστήσει ορισμένες χώρες της Σκανδιναβίας, όπως τη Νορβηγία και τη Φινλανδία, δημοφιλείς προορισμούς για ταξιδιώτες που αναζητούν αυτή την εμπειρία. Σε πολλές άλλες περιοχές του πλανήτη, όμως, παραμένει σπάνιο.

Η ιστορία και η μυθολογία διαφόρων πολιτισμών το έχουν εντάξει στα αφηγήματά τους. Στη Νορβηγία το φαινόμενο συνιστά τις αντανακλάσεις από τις ασπίδες και την πανοπλία των Βαλκυρίων, οι οποίες επέλεγαν τους πιο γενναίους από τους πολεμιστές που είχαν πέσει ηρωικά στη μάχη για να τους οδηγήσουν στη Βαλχάλα. Οι Αβορίγινες στην Αυστραλία το ερμήνευσαν ως χορό πνευμάτων πάνω από τον ουρανό. Στην κινεζική παράδοση συμβόλιζε μάχες ανάμεσα σε δράκους του καλού και του κακού. Ακόμη και στην Ελλάδα, όπου το φαινόμενο ήταν εξαιρετικά σπάνιο, ο Αριστοτέλης το μνημονεύει στα Μετεωρολογικά και το περιγράφει σαν «πολλὰ φάσματα εν τω ουρανώ».

Πάντως τα τελευταία χρόνια το Σέλας εντοπίζεται όλο και συχνότερα σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη. Θυμίζουμε πως είχε εμφανιστεί τον Νοέμβριο του 2025 και στη χώρα μας σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, όπως στις Σέρρες και στη Θεσσαλονίκη. Η εμφάνιση του τότε οφειλόταν επίσης σε ισχυρές ηλιακές καταιγίδες που προκάλεσαν την αλληλεπίδραση φορτισμένων σωματιδίων από τον ήλιο με την ατμόσφαιρα της γης. Το Σέλας είχε κάνει και νωρίτερα την εμφάνισή του στη χώρα μας, όπως το 2003, με πιο εντυπωσιακή όμως εκείνη του 1938.

Η αυξημένη συχνότητα συνδέεται άμεσα με τον κύκλο δραστηριότητας του Ήλιου και δεν φαίνεται το γεγονός αυτό να είναι από τα τελευταία που θα συμβούν. Η αιτία είναι ότι ο ήλιος μας φαίνεται ότι διέρχεται από ένα σημαντικό στάδιο που συμβαίνει κάθε 11 χρόνια, την αντιστροφή του μαγνητικού του πεδίου. Η προηγούμενη αντιστροφή είχε καταγραφεί στα τέλη του 2013 και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων το τρέχον ηλιακό μέγιστο αναμένεται να κορυφωθεί στις αρχές του 2026. 

Πρώτος, ο Ιταλός αστρονόμος Γαλιλαίος Γαλιλέι εισήγαγε τον όρο aurora το 1619, θεωρώντας λανθασμένα ότι πρόκειται για αντανάκλαση του ηλιακού φωτός. Στην πραγματικότητα το φαινόμενο προκύπτει από την αλληλεπίδραση της ατμόσφαιρας της Γης με τον ηλιακό άνεμο, τη συνεχή ροή ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων που εκπέμπονται από τον Ήλιο.

Όταν αυτά τα σωματίδια φτάνουν στη Γη συγκρούονται με το μαγνητικό της πεδίο και κατευθύνονται προς τους πόλους. Εκεί παγιδεύονται στην ιονόσφαιρα όπου συναντούν άτομα οξυγόνου και αζώτου. Οι συγκρούσεις διεγείρουν τα άτομα αυτά, τα οποία απελευθερώνουν ενέργεια υπό μορφή φωτονίων. Το αποτέλεσμα είναι οι εντυπωσιακές πράσινες, κόκκινες και μωβ λάμψεις φωτός που σχηματίζουν το σέλας.

Η συχνότερη εμφάνιση του Βόρειου Σέλας δεν αποτελεί μόνο ένα μοναδικό θέαμα αλλά και μια υπενθύμιση της άρρηκτης σχέσης της Γης με τον Ήλιο. Καθώς η ηλιακή δραστηριότητα οδεύει προς την κορύφωσή της τα επόμενα χρόνια, η πιθανότητα να δούμε ξανά το φαινόμενο σε περιοχές που συνήθως δεν εμφανίζεται, αυξάνεται σημαντικά. Το Σέλας στέκει στον ουρανό ως ένα φυσικό έργο τέχνης, ένας θαυμάσιος πίνακας ζωγραφικής, που συνθέτει την επιστήμη, την ιστορία και τον μύθο, αποκαλύπτοντας όσο λίγα άλλα φαινόμενα, τη δύναμη και την ομορφιά του σύμπαντος.