Τουλάχιστον ανησυχητική, για τις αμέσως επόμενες γενιές, πρέπει να θεωρείται μία νέα μελέτη για τον Ατλαντικό Ωκεανό, που διαβλέπει την κατάρρευση ενός εκ των πιο κρίσιμων θαλάσσιων ρευμάτων, η οποία απειλεί να αλλάξει απότομα το κλίμα στην Ευρώπη, ανεβάζοντας παράλληλα τη στάθμη της θάλασσας κατά μισό μέτρο.

Το μεσημβρινό «ρεύμα ανατροπής» (AMOC) αποτελεί κεντρικό κομμάτι στο παζλ του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος, καθώς μεταφέρει θερμά νερά από τις τροπικές περιοχές του Ατλαντικού προς την Ευρώπη και την Αρκτική, όπου ψύχονται και βυθίζονται, δημιουργώντας ένα αντίθετο ρεύμα σε μεγάλα βάθη. Το AMOC είναι ήδη στο πιο αδύναμο σημείο του εδώ και 1.600 χρόνια, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης και το φαινόμενο συνδέεται αιτιακά με τις εκπομπές ρύπων στην ατμόσφαιρα.

Μέχρι πρόσφατα, τα περισσότερα κλιματικά μοντέλα έδειχναν ότι μια κατάρρευση πριν το 2100 ήταν απίθανη. Όμως η νέα ανάλυση, που βασίστηκε σε μοντέλα έως το 2300 και το 2500, δείχνει ότι το «σημείο καμπής» που καθιστά την κατάρρευση αναπόφευκτη είναι πιθανό να έρθει μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Στο 70% των προσομοιώσεων, το AMOC καταρρέει εντός λίγων δεκαετιών αν διατηρηθούν οι εκπομπές ρύπων στα σημερινά επίπεδα. Στο σενάριο μειωμένων εκπομπών η πιθανότητα πέφτει στο 37%, ενώ ακόμη και με χαμηλές εκπομπές ο κίνδυνος δεν απομακρύνεται ποτέ κάτω από το 25%.

Οι συνέπειες μια τέτοιας κατάρρευσης θα ήταν κολοσσιαίες αφού θα μετατοπιζόταν η τροπική ζώνη βροχοπτώσεων στην οποία στηρίζονται εκατομμύρια αγρότες, και ακραίοι χειμώνες και ξηρασίες θα έπλητταν στη δυτική Ευρώπη.

«Τα νέα αποτελέσματα είναι σοκαριστικά. Έλεγα πάντα ότι η πιθανότητα κατάρρευσης του AMOC λόγω της υπερθέρμανσης ήταν κάτω από 10%. Τώρα ακόμη και σε χαμηλό σενάριο εκπομπών, φαίνεται να φτάνει στο 25%», δήλωσε ο καθηγητής Στέφαν Ράμστορφ, από το Ινστιτούτο Κλιματικών Ερευνών του Πότσνταμ, εκ των συγγραφέων της μελέτης. «Ανακαλύψαμε ότι το σημείο καμπής ίσως βρεθεί μέσα στα επόμενα 10–20 χρόνια. Αυτό είναι πραγματικά ανησυχητικό και δείχνει γιατί πρέπει να μειώσουμε άμεσα τις εκπομπές.»

Στο (προϊστορικό) παρελθόν το AMOC έχει ήδη καταρρεύσει τουλάχιστον μία φορά και οι επιστήμονες φοβούνται πως το φαινόμενο θα επαναληφθεί με καταστροφικές συνέπειες. «Οι παρατηρήσεις στον βόρειο Ατλαντικό δείχνουν καθοδική πορεία τα τελευταία 5 – 10 χρόνια, σε συμφωνία με τις προβολές των μοντέλων», τόνισε ο καθηγητής Σίμπρεν Ντρίφχαουτ, από το Βασιλικό Ολλανδικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Environmental Research Letters, αναλύει τα μοντέλα του Διακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) και οι ερευνητές εκφράζουν ιδιαίτερη ανησυχία καθώς τα μοντέλα δείχνουν ότι η υπέρβαση του σημείου καμπής μπορεί να γίνει πολύ σύντομα, δημιουργώντας έναν αυτοτροφοδοτούμενο μηχανισμό.

Η υπερθέρμανση στην Αρκτική μειώνει τη διαφορά θερμοκρασίας και επιβραδύνει τη βύθιση του νερού. Παράλληλα, περισσότερες βροχοπτώσεις και λιώσιμο πάγων από τη Γροιλανδία «φρεσκάρουν» τα νερά, μειώνοντας την αλμυρότητα και την πυκνότητά τους, με αποτέλεσμα ακόμη μεγαλύτερη επιβράδυνση.

Ορισμένοι ειδικοί ωστόσο παραμένουν επιφυλακτικοί. Ο δρ Τζόναθαν Μπέικερ, από το Met Office στη Βρετανία, σημείωσε ότι «οι πιθανότητες πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφυλακτικότητα, καθώς τα δείγματα είναι μικρά». Ωστόσο παραδέχτηκε ότι «ο ωκεανός αλλάζει ήδη και ακόμη και μια σημαντική αποδυνάμωση, χωρίς πλήρη κατάρρευση, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στο κλίμα της Ευρώπης».

Στον αντίποδα, ο Ράμστορφ υπενθυμίζει ότι οι τρέχουσες προβολές πιθανόν υποεκτιμούν τον κίνδυνο, καθώς δεν λαμβάνουν πλήρως υπόψη τους τους τεράστιους όγκους γλυκού νερού από τη Γροιλανδία.