Οι μεγαλύτεροι από αυτούς μπαίνουν, πλέον στα 42, όπως ο Γιώργος. Είχε μόλις τελειώσει το νηπιαγωγείο στο Eurobasket του ’87 και ήταν 10 χρονών όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Οι νεότεροι είναι τώρα στα 27, όπως ο Στέφανος. Ήταν η πρώτη ημέρα του στο νηπιαγωγείο όταν έγινε η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και ήταν 8 χρονών στο Euro 2004. Ο λόγος για τους Έλληνες Millennials. Μετά ακολουθεί η Gen_Z, τα νεότερα μέλη της οποίας τελειώνουν τώρα το δημοτικό, όπως η Δανάη.

Όλοι μαζί, Millennials και Gen_Z συνθέτουν την ελληνική νεολαία. Η κατηγοριοποίηση, βέβαια, είναι διεθνής. Και οι μεταξύ τους διαφορές από χώρα σε χώρα, ειδικά στον δυτικό κόσμο, δεν είναι μεγάλες. Για την ακρίβεια είναι οι μικρότερες από κάθε άλλη Gen. Οι Baby Boomers, για παράδειγμα, έχουν κοινό χαρακτηριστικό, ανεξαρτήτως χώρας, ότι γεννήθηκαν μετά τον Πόλεμο (και μέχρι το 1964), οπότε ήταν παιδιά κατά τις «χρυσές» δεκαετίες της ανοικοδόμησης. Ανέπτυξαν ως κοινό χαρακτηριστικό την τάση για αμφισβήτηση (είτε ήταν κατά του Πολέμου στο Βιετνάμ, είτε κατά της Χούντας), αλλά στις ΗΠΑ άκουγαν ροκ, ενώ στην Ελλάδα λαϊκά, Θεοδωράκη και Χατζηδάκι. Στους Millennials και στη Gen_Z τέτοιες πολιτισμικές αποκλίσεις σπάνια παρατηρούνται. Παγκοσμιοποίηση γαρ!

Ένα πρώτο βασικό κοινό χαρακτηριστικό αυτών των γενεών είναι η μεγάλη εξοικείωσή τους με την ψηφιακή τεχνολογία και τον κόσμο του διαδικτύου. Όταν στα μέσα της δεκαετίας του ’90 άρχισε να εξαπλώνεται η χρήση των κινητών και το διαδίκτυο, οι Millennials ήταν ακόμα παιδιά και η Gen_Z αγέννητη. Όταν κυκλοφόρησε το πρώτο iPhone, οι μεγαλύτεροι των Millennials ήταν στα 25 και των Gen_Z έκλειναν τα 10. Λογικό είναι γι’ αυτές τις γενιές το κινητό να είναι κάτι σαν προέκταση του χεριού (όσοι ανήκουν στη Gen_Z θεωρούνται οι πρώτοι «ψηφιακοί ιθαγενείς»). Δύο σημαντικές συνέπειες: αφενός έχουν πρωτοφανή πρόσβαση στην επικοινωνία και την πληροφόρηση, αφετέρου έχουν εθιστεί στην ευκολία.

Ένα δεύτερο βασικό κοινό χαρακτηριστικό τους είναι οι οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες στις οποίες μεγάλωσαν, είτε ως παιδιά (Gen_Z) είτε κατά τα πρώτα βήματα στην αγορά εργασίας (Millennials). Μια αλληλουχία κρίσεων ξεκίνησε το 2008 από τις αμερικανικές τράπεζες, πέρασε τα επόμενα χρόνια στην Ευρωζώνη, συνεχίστηκε με την πανδημία, και φτάνει μέχρι σήμερα, με τον πόλεμο στην Ουκρανία και το κύμα πληθωρισμού που προκάλεσε. Ως αποτέλεσμα, οι γενιές αυτές, για πρώτη φορά στη σύγχρονη Ιστορία, καλούνται να ζήσουν με λιγότερα από τις προηγούμενες. Ο δε ορίζοντας του μέλλοντος καλύπτεται από τα σύννεφα της κλιματικής κρίσης.

Αυτοί βέβαια διακατέχονται από την αισιοδοξία της νιότης, και άρα αναζητούν την αλλαγή. Απορρίπτουν του θεσμούς όπως λειτουργούν, αλλά όχι και τη δημοκρατία: «Στα μάτια πολλών νεαρών ψηφοφόρων, η Αμερική συναντά τη μοίρα της όταν το πάθος της βάσης συγχωνεύεται με τη δύναμη των θεσμών για να σφυρηλατήσουν την πρόοδο», εξηγούσε πρόσφατα στους New York Times o Τζον Ντέλα Βόλπε, διευθυντής δημοσκοπήσεων στο Institute of Politics του Harvard Kennedy School.

Η απογοήτευση από την ανάθεση οδηγεί στη διάθεση προσωπικής δράσης για όσα τους απασχολούν: είτε πρόκειται για ατομικά δικαιώματα (σύμφωνα με περσινή έρευνα του Harvard Youth Poll, σχεδόν 3 στους 4 Αμερικανούς 18-30 ετών ανησυχούν ότι απειλούνται τα δικαιώματα συνανθρώπων τους) είτε για το περιβάλλον. Συνδυάζουν τη συμμετοχή σε μαζικές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις (περισσότερο η Gen_Z) με την έντονη παρέμβαση στα social media και το προσωπικό παράδειγμα. Χαρακτηριστική είναι η τάση απομάκρυνσης από το αυτοκίνητο (το 1997, πάνω από 60% των 17χρονων Αμερικάνων είχε δίπλωμα οδήγησης, ενώ το 2020 μόλις το 45% − η πτωτική τάση παρατηρείται και στους 25χρονους, με το μερίδιο να υποχωρεί από 90% σε 80%) και η επιλογή της χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς, ποδηλάτων, σκούτερ κ.τ.λ.

Εστιάζοντας στη Gen_Z, η συμβουλευτική εταιρεία Oliver Wyman πραγματοποίησε την προηγούμενη διετία έρευνα σε focus groups, αλλά και μεταξύ 10.000 ενηλίκων στις ΗΠΑ και τη Βρετανία (τα αποτελέσμα- τα παρουσιάζονται στο φετινό Οικονομικό

Φόρουμ των Δελφών. Το συμπέρασμα για την αξιακή τους ταυτότητα; «Η Gen_Z αψηφά όλες τις ταμπέλες. Τα μέλη της είναι πνευματικά, αλλά όχι θρησκευόμενα. Είναι ρεαλιστές και είναι επίσης αισιόδοξοι. Αγκαλιάζουν τη ρευστότητα του φύλου και βλέπουν το “περιστασιακό” ως μια πρακτική εναλλακτική σε καθορισμένες σχέσεις». Αργούν περισσότερο να αφήσουν το παιδικό τους σπίτι, ακολουθούν πανεπιστημιακές σπουδές, και είναι λιγότερο πιθανό να παντρευτούν πριν τα 30.

Στη σχέση τους με τα οικονομικά, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι παραστάσεις της παιδικής τους ηλικίας, όταν έβλεπαν τους μεγαλύτερους να τα βγάζουν δύσκολα πέρα. Γι’ αυτό, σύμφωνα πάντα με την Oliver Wyman, δηλώνουν αποφασισμένοι να διαχειριστούν διαφορετικά τα οικονομικά τους, αγχώνονται για τον τρόπο που θα καταφέρουν να τα «φέρουν βόλτα» χωρίς να δανείζονται, αλλά και δυσκολεύονται να ελέγξουν τις δαπάνες τους. Προσεγγίζουν με σκεπτικισμό τη διαφήμιση (το τελευταίο διάστημα έχουν μεγάλη επιτυχία στα social media βίντεο όπου influencers προτείνουν προϊόντα-απομιμήσεις διάσημων label), και διπλοτσεκάρουν ό,τι μαθαίνουν. Τους είναι όμως δυσκολότερο να διακρίνουν τα γεγονότα από τις θεωρίες συνωμοσίας, τις μισές αλήθειες και τα ξεκάθαρα ψέματα που κατακλύζουν τα social media. Η δε πρώτη τους εργασιακή εμπειρία μετατράπηκε από την πανδημία σε μια… διετή βιντεοκλήση.

Οι Millennials, από την πλευρά τους, έχουν ήδη διανύσει την πρώτη περίοδο της εργασιακής τους ζωής σε συνθήκες διαρκούς κρίσης. Οι περισσότεροι αλλιώς τα περίμεναν όταν τελείωσαν το σχολείο ή το πανεπιστήμιο (κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 2000) κι αλλιώς αποδείχθηκε η πραγματικότητα: δυσκολότερη εύρεση εργασίας, μειούμενη αγοραστική δύναμη, περισσότερες αλλαγές εργοδότη ή ακόμα και κλάδου.

Οι μεγαλύτεροι από αυτούς φτάνουν πλέον στην ηλικία όπου οι παλαιότεροι αντιμετώπιζαν την περίφημη midlife crisis – κάτι από το οποίο δεν φαίνεται να κινδυνεύουν: απέχουν από το να βαρεθούν τη ρουτίνα μιας ασφαλούς καριέρας και της οικογενειακής ζωής, σε ένα ιδιόκτητο σπίτι κάπου στα προάστια. Οι περισσότεροι θεωρούν άπιαστο όνειρο την αγορά σπιτιού και καθυστερούν (σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές) να «νοικοκυρευτούν». Αρκούνται σε μικρότερες απολαύσεις και έτσι συχνά καταλήγουν σε… καταστάσεις YOLO (you only leave once − ζεις μόνο μια φορά). Σύμφωνα όμως με τις έρευνες, περισσότεροι από αυτούς (πάντα σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές) δηλώνουν ότι νιώθουν μοναξιά «συχνά» ή «πάντα». Ίσως επειδή έχουν κληρονομήσει από την προηγούμενη Gen (Gen Χ) τη σχετική κοινωνική συστολή και αποφυγή δημιουργίας ιδιαίτερα στενών φιλικών σχέσεων.

Millennials και Gen_Z, οι δύο γενιές μαζί, αριθμούν σήμερα περίπου 3,5 δισ. μέλη παγκοσμίως – περίπου η μισή ανθρωπότητα. Είναι αυτοί που τα επόμενα χρόνια θα είναι το δυναμικότερο κομμάτι της κοινωνίας των πολιτών. Στις προσεχείς εκλογές θα καθορίσουν το αποτέλεσμα, αποτελώντας την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος. Η πολιτική τους συμπεριφορά, είτε στις κάλπες, είτε στους δρόμους, είτε στα social media, θα καθορίσει τις εξελίξεις των επόμενων δεκαετιών. Αποτελούν ήδη το μεγαλύτερο τμήμα του εργατικού δυναμικού και σταδιακά αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης. Θεωρητικά (εάν το επιτρέψει η εποχή των αλλεπάλληλων κρίσεων) εισέρχονται στην περίοδο που θα έχουν τα υψηλότερα εισοδήματα της καριέρας τους. Άρα γίνονται όλο και πιο σημαντικοί ως καταναλωτές.

Πολίτες – εργαζόμενοι – καταναλωτές. Οι επόμενες σελίδες επιχειρούν να εξερευνήσουν αυτές τις παραμέτρους της ταυτότητας Millennials και Gen_Z. Εκείνων που αποτελούν τη νεολαία, μέχρι να δώσουν τη σκυτάλη στην επόμενη Gen, τη Gen Α, τα μέλη της οποίας σήμερα δεν είναι ούτε 10 ετών, εκ των οποίων κάποια τα πέρασαν στον εγκλεισμό της πανδημίας – όπως η Μυρτώ. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2024

ΓΙΝΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ