Τουλάχιστον 3 χαρακτήρες

DAVID LYNCH: O ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ

David Lynch: O σκηνοθέτης  των ονείρων
Φωτ. EPA
Ο επιδραστικός καλλιτέχνης που συνέδεσε, όσο κανείς άλλος, τη φαντασία με το υποσυνείδητο, πέρασε στην αιωνιότητα. Το έργο του θα συνεχίσει να μας εμπνέει.

Ο αγαπημένος, ταλαντούχος Aμερικανός σκηνοθέτης και πολυδιάστατος καλλιτέχνης David Lynch, δεν είναι πια ανάμεσά μας. Η δυσάρεστη είδηση που ανακοινώθηκε από το στενό του περιβάλλον στον λογαριασμό του στο Facebook, διαδόθηκε αστραπιαία στα social media που κατακλύστηκαν από αναρίθμητα δημοσιεύματα – φόρο τιμής στον καλλιτέχνη, από τους θαυμαστές του σε όλο τον κόσμο.

Άλλος ένας ιδιαίτερος καλλιτέχνης που με την πρωτοπορία του άφησε το δικό του αποτύπωμα στον κινηματογράφο αλλά και στις ψυχές όλων όσων αγαπήσαμε τις ταινίες του, έχει περάσει πλέον στην αιωνιότητα. Ορισμένες από αυτές όπως το “Lost Highway” (1997), “Blue Velvet” (1986) , “Mulholland Drive” (2001) και η μοναδικής αισθητικής σειρά “Twin Peaks” (1989-1991), αποτελούν πραγματικά αναφορές του μοντέρνου και μεταμοντέρνου κινηματογράφου. 

Ο αντισυμβατικός David

Ο οριακά απόκοσμος David Lynch, παρότι θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, δεν έλαβε ποτέ στα χέρια του το χρυσό αγαλματίδιο του Hollywood. Η παρακαταθήκη που άφησε πίσω του ωστόσο, οδήγησε τη διαστημική υπηρεσία των ΗΠΑ να τον αποχαιρετήσει με μια φωτογραφία που αποτυπώνει τη σκιά μιας μαύρης τρύπας και με την εμβληματική φράση του ιδίου: «έχε τα μάτια σου στο ντόνατ και όχι στην τρύπα» (Keep your eye on the doughnut, not on the hole). Και μπορεί όλος αυτός ο ψηφιακός παροξυσμός να υπόκειται σε μια επιφάνεια όπως αποτυπώνεται από τη μαζική κουλτούρα των αναρτήσεων, ωστόσο δεν παύει η απώλεια αυτή, να αποτελεί το έναυσμα να ανακαλύψουν κι εκείνοι που δε γνώριζαν, έναν εξαίρετο καλλιτέχνη το έργο του οποίου διακατέχεται από εγγενή μοναδικότητα.

Αναλύοντας το φαινόμενο Lynch, η επιρροή των έργων του οποίου οδήγησε στην προσθήκη της λέξης Lynchian στο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης με τη σημασία της λέξης να ορίζεται ως εξής: «θυμίζει ή μιμείται τα έργα του David Lynch», καταδεικνύει την εμβληματικότητα των έργων του και το μέγεθος της προσωπικότητάς του.

Ο Ντέιβιντ Λιντς γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1946 στη Μισούλα της πολιτείας Μοντάνα των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι συνεχής μετακινήσεις και η ανατροφή του σε μικρές πόλεις της Αμερικής, λόγω των επαγγελματικών υποχρεώσεων του πατέρα του, τον επηρέασε βαθιά στο έργο του καθώς οι  ταινίες του διακρίνονται από την αισθητική της επαρχίας της Αμερικής του ‘50. Την εποχή της φαινομενικής αθωότητας και των καλά κρυμμένων μυστικών. Σπούδασε σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, ενώ αποφοίτησε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών και προτού ασχοληθεί με τη δημιουργία ταινιών ασχολήθηκε με τη ζωγραφική την οποία και δεν αποχωρίστηκε ποτέ στη ζωή του. Πολλά από τα κινηματογραφικά του πλάνα, μοιάζουν αρκετά με πίνακες αφηρημένης τέχνης.

Η πρώτη του ταινία ήταν η μικρού μήκους, Six Men Getting Sick (1967), την οποία ακολούθησαν κι άλλες, με πιο αξιοσημείωτη το The Alphabet (1968). Η καριέρα του ξεκίνησε με την πρωτοποριακή ταινία μικρού μήκους The Grandmother (1970), ενώ το Eraserhead (1977) αποτέλεσε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, η οποία καθιέρωσε το μοναδικό του στυλ, έγινε «καλτ» και θεωρείται ως μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Από εκεί και πέρα, ο Λιντς ανέδειξε διαφορετικές πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού, μέσα από επιτυχημένες ταινίες όπως το Blue Velvet (1986), το Wild at Heart (1990) και το τηλεοπτικό φαινόμενο Twin Peaks (1990–1991), το οποίο άλλαξε για πάντα το τοπίο της τηλεόρασης.

Υπερρεαλισμός, φαντασία και υπερβατικός διαλογισμός 

Ο κινηματογράφος του David Lynch αποτελεί μια μοναδική σύνθεση της φαντασίας με το υποσυνείδητο, που δημιουργεί μοναδικές εμπειρίες. Με εικόνες που μοιάζουν με όνειρα και σκηνές γυρισμένες στο ημίφως και το πραγματικό να βυθίζεται στο φανταστικό, το όριο ανάμεσά τους είναι σαφώς δυσδιάκριτο. Οι ταινίες ενεργοποιούν τις αισθήσεις του θεατή και τον συνδέουν με το υπερφυσικό στοιχείο. Η ενσωμάτωση του παράδοξου, η αποδόμηση της πραγματικότητας, ο συμβολισμός, τα καταπιεσμένα συναισθήματα, το μυστήριο και η καλά κρυμμένη αλήθεια πίσω από τα γεγονότα, είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που διανθίζουν το έργο του καλλιτέχνη. Ο ίδιος είχε αναφέρει: «Οι ιδέες είναι σαν ψάρια. Πρέπει να βουτήξεις βαθιά για να τις πιάσεις». Αυτή η φιλοσοφία αντανακλάται σε ταινίες όπως το Mulholland Drive (2001), μια μεταμοντέρνα αλληγορία για την παρακμή του Hollywood, όπου η  πλοκή θυμίζει όνειρο και η λογική υποχωρεί μπροστά σ τη μαγική ατμόσφαιρα.

Η μουσική στις ταινίες του κατέχει επίσης εξέχουσα θέση, με συνθέσεις όπως εκείνες του Angelo Badalamenti, και πειραματικούς ήχους να δημιουργούν ένα αίσθημα αποκοπής και υπέρβασης από το πραγματικό. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι και ο ίδιος είχε ασχοληθεί με τη μουσική, κυκλοφορώντας album όπως το Crazy Clown Time και το The Big Dream ενώ συνεργάστηκε με καλλιτέχνες όπως ο Moby και οι Nine Inch Nails. Τα video clip του είναι μικρά έργα τέχνης.

Αγαπήσαμε τον David Lynch γιατί συνδύασε διαφορετικές μορφές τέχνης για να αποδώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η επανάληψη μοτίβων στις ταινίες του, όπως  ο «διάλογος» ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, οι διχασμένες προσωπικότητες και οι εσωτερικές συγκρούσεις των πρωταγωνιστών, αντικατοπτρίζουν μια βαθιά εσωτερική ανησυχία που θα μπορούσε, ίσως, να συνδεθεί με την αρχαία ελληνική τραγωδία και την έννοια της ύβρεως.

Μεγάλη επιρροή στα έργα του φαίνεται πως άσκησε ο υπερβατικός διαλογισμός τον οποίο εξασκούσε πάνω από 50 χρόνια και από τον οποίο αντλούσε έμπνευση. Στην Ελλάδα απέκτησε φανατικό κοινό και εκθειάστηκε από τους κριτικούς κινηματογράφου σχετικά με την ατμόσφαιρα και την ποιητική διάσταση που αποπνέουν οι ταινίες του. Τα έργα του εκφράζουν την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου και δεν απαιτούν την κατανόηση. Μπορούν να ερμηνευτούν βάσει του υποκειμενικού τρόπου και του μοναδικού φίλτρου με τον οποίο επεξεργάζεται τα ερεθίσματα ο κάθε θεατης.

Ο David Lynch επηρέασε παγκοσμίως μια σειρά καλλιτεχνών και δημιουργών, μεταξύ των οποίων ο David Bowie και ο δικός μας Γιώργος Λάνθιμος. Παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια και τον είχαν αφήσει ανενεργό, η απώλειά του είναι αισθητή. Το έργο του, διαχρονικό και πολυσύνθετο, θα συνεχίσει να αποτελεί πηγή έμπνευσης αφήνοντας το ανεξίτηλο αποτύπωμά του στο παγκόσμιο πολιτιστικό στερέωμα. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ