Μολονότι τις τελευταίες μέρες το ενδιαφέρον συγκεντρώνουν (α) οι μετρήσεις που δείχνουν υποχώρηση του σημερινού πολιτικού σκηνικού (β) οι με ιδιαίτερη βαρύτητα επισημάνσεις Κώστα Καραμανλή για κρίση αμφισβήτησης και απόρριψης του θεσμικού και πολιτικού συστήματος και (γ) οι φήμες γύρω από δημιουργία νέων σχημάτων (ιδίως Τσίπρα και Σαμαρά), κάποιες διερευνήσεις στην ευρύτερη Κεντροαριστερά αξίζουν προσοχή. Είναι χαρακτηριστικό του μηντιακού μας «σήμερα» ότι δεν την εξασφαλίζουν.

Πιάνοντας χρονολογικά τα πράγματα, είχαμε την διημερίδα τριών φορέων [ΙΝΕΡΠΟΣΤ εξ ημερών Γεράσιμου Αρσένη, ΕΝΑ με εκκίνηση Γιάννη Δραγασάκη, Πρωτοβουλία για Πρόγραμμα Προοδευτικής Εναλλακτικής Διακυβέρνησης]. Που, με σειρά συζητήσεων /πάνελ, καταπιάστηκε με τη χάραξη κατευθύνσεων, στις οποίες θα μπορούσε να κινηθεί μια μελλοντική πολιτική αυτού του χώρου. Εντελώς επιλεκτικά, και μετά από την παρουσίαση του πώς «βλέπει» η ελληνική κοινωνια τα προβλήματα του σήμερα – ανησυχητικές ιδίως οι ενδείξεις για στροφή προς αυταρχικότερες «λύσεις» – κατατέθηκαν ιδέες/προτάσεις για την αναβάθμιση του ρόλου της εργασίας, για σωστότερη στόχευση των προσπαθειών των παραγωγικών ομάδων, για πιο απτή προσέγγιση της συζήτησης περί αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου/περί παραγωγικού μετασχηματισμού (λίγο αριστερότερη διατύπωση). Και, ακόμη, προτάσεις και προσεγγίσεις για πειστική/μη-διακηρυκτική προσέγγιση του στεγαστικού, όπως αυτό εξελίσσεται σε μείζον κανονικό μέτωπο, για αξιοποίηση διάφορων πηγών χρηματοδοτικής στήριξης, για σωστότερη σύμπλεξη Τοπικής Αυτοδιοίκησης/Κεντρικής Διοίκησης, για ειλικρινέστερη προσέγγιση της έννοιας «δίκαιη μετάβαση». Άνθρωποι όπως η ίδια η Λούκα, ο Λόης Λαμπριανίδης, ο Παναγιώτης Κορκολής, ο Κώστας Δουζίνας, ο Πέτρος Κόκκαλης ο Αρις Καζάκος, ο Μέμος Κολιάτσος, ο Μάκης Σαπουντζόγλου, ο Θόδωρος Μητράκος, ο Βαγγέλης Πιλάλης, η Ευγενία Φωτονιάτα, η Γιώτα Καλαποθαράκου, ο Σωτήρης Τσουκαρέλης, η Ντόρα Κοτσακά (καθώς και οι εκπρόσωποι της ομάδας «Get Involved», ή πάλιν η πρωτοβουλία Πόρου/poros.gr) επεδίωξαν να ανοίξουν μέτωπα συζήτησης.

Ενώ ειδικά η Λούκα επανέφερε την ανάγκη ρήξεων, αλλά και της προτεραιοποίησης των εκάστοτε προτεινόμενων λύσεων. Όπου κοινωνική ευαισθησία και οικονομική αποτελεσματικότητα θα συναντώνται…

* * *

Η δεύτερη πρωτοβουλία ήταν το λανσάρισμα – συνέπεσε με την ημέρα γενικής (μην υπερβάλλουμε, βέβαια…) απεργίας, όμως τα κατάφερε – της πρωτοβουλίας Progressive Lab. Που, κατά την ιδρυτική του διακήρυξη «φιλοδοξεί να αποτελέσει εργαστήριο ιδεών και πολιτικών προτάσεων», ξεκινά όμως από την προσπάθεια προσδιορισμού «τι είναι προοδευτικό; ποιος είναι προοδευτικός;». Σε έρευνα γνώμης της aboutpeople, το 56,6% αυτοχαρακτηρίζονταν προοδευτικοί (μάλλον) ενώ μόλις 14,5% συντηρητικοί (επίσης μάλλον), με 27,2% να μένουν στο «ούτε, ούτε». Συστατικά της προοδευτικής ταυτότητας θεωρούνται π.χ. η ισότητα των δυο φύλων, η δημιουργία κοινωνικής κατοικίας, ο πλήρης διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους, ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών (και… η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ!). Στην άλλη πλευρά του φάσματος, συναντάται το κλείσιμο των συνόρων για μετανάστες/πρόσφυγες, η θανατική ποινή, η απαγόρευση των αμβλώσεων.

Προσδεθείτε τώρα! Το 86,6% του γενικού κοινού θεωρεί ότι η φορολογία «είναι υπερβολική και πρέπει να μειωθεί», ενώ το 84,6% των προοδευτικών έχει την ίδια στάση. Ή πάλι, το 80,7% του συνόλου θεωρεί ότι η δημοκρατία απειλείται από την αύξηση των ανισοτήτων, με 87,9% των προοδευτικών να ανησυχεί. Α, ναι: 56,3% του γενικού κοινού θεωρεί ότι τα κοινωνικά κινήματα είναι συχνά πιο αντιπροσωπευτικά απ’ ό,τι τα κόμματα, έναντι 67% που λένε το ίδιο μεταξύ των προοδευτικών.

Πηγαίνοντας προς πιο παραδοσιακές κατηγορίες, το 18,3% του γενικού κοινού δήλωσε ταυτισμένο με την Σοσιαλδημοκρατία (στους προοδευτικούς αυτό πάει στο 24,3%), το 16,7% με τον Φιλελευθερισμό (στους προοδευτικούς πέφτει στο 15,9%), το 15,2% με το Δημοκρατικό Σοσιαλισμό (στους προοδευτικούς κατά 21,2%).

Πάμε τώρα λίγο και στα ονόματα: στην Επιστημονική Επιτροπή του Progressive Lab (που θα μπορούσε βέβαια να αποκαλείται «Προοδευτικό Εργαστήρι») συναντά κανείς τον Φίλιππο Σαχινίδη (ως συντονιστή) την Αγγελική Γαζή, τον Θόδωρο Μητράκο, τον Αργύρη Πασσά, τον Φραγκίσκο Κουτεντάκη. Στο πάνελ της συζήτησης, πλην των Σαχινίδη και Πασσά, η Λένα Διβάνη, ο Γιώργος Σωτηρέλλης και ο Πάσχος Μανδραβέλης.

Όσο για την ομήγυρη, θα συναντούσε κανείς από την Άννα Διαμαντοπούλου ή τον Δημήτρη Ρέππα, τον Μανώλη Χριστοδουλάκη και τον Στέφανο Παραστατίδη, την Τόνια Αντωνίου και τον Χρήστο Πρωτόπαπα μέχρι (πίσω-πίσω) τον Κώστα Λαλιώτη. Αλλά και τον Δημήτρη Χατζησωκράτη ή τον Γιάννη Πανούση.

* * *

Τελευταίος σταθμός, η διοργάνωση συζήτησης από το In Social για τις «Προοπτικές της Οικονομίας μετά το Ταμείο Ανάκαμψης». Συζήτηση καίρια μετά τους όλο-και-λιγότερο-διακριτικούς τριγμούς που ακούγονται από το NextGenEU (που το είχαμε καταγράψει στις εθνικές επιτυχίες, αλλά…). Με την οικονομία που έκανε αναπήδηση από το βένθος των Μνημονίων και τα τραντάγματα του Covid και του ενεργειακού να αναφέρεται αρμοδίως ότι – με κάτι μεταξύ 2% και 2,5% ετήσιο ρυθμό μεγέθυνση, «πολύ μεγαλύτερο από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο» κατά την επίσημη αυτεπιβράβευση – πλέει πλέον σε ασφαλή πορεία, παραβλεπομένου ότι στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα μας περιμένουν τα αβαθή ενός 1%-1,2% ετήσιου ρυθμού. Η συζήτηση αυτή είναι πιο ουσιαστική/επίκαιρη παρά ποτέ. Εδώ, Νίκος Χριστοδουλάκης – Κώστας Γάτσιος – Ηλίας Κικίλιας ήρθαν να καταθέσουν αναλύσεις για την σημερινή κατάσταση, με προσπάθεια στροφής προς το μέλλον.

Ο Νίκος Χριστοδουλάκης έκανε μια διεξοδική προσέγγιση του πόσο αποφασιστική υπήρξε – τα τελευταία χρόνια – η επίδραση του Ταμείου Ανάκαμψης για την επίτευξη των αναπτυξιακών ρυθμών αλλά και πόσο η επίδραση αυτή πλησιάζει στο τέλος της. Αφενός επειδή ακόμη και η απορρόφηση πόρων έχει φρενάρει σε επίπεδο τελικών δικαιούχων – λόγω και του σχεδιασμού του Ελληνικού προγράμματος, αλλά και της λήξης της περιόδου εφαρμογής – , αφετέρου επειδή η μετέπειτα προοπτική ρυθμών μεγέθυνσης υποχωρεί ακριβώς από την περιοχή του 2%-2,5%, σε εκείνην του 1%-1,2%. Καθώς δε στην φάση εκείνη λήγει και η περίοδος στήριξης του Ελληνικού δημοσίου χρέους, διαμορφώνεται μια δύσκολα διαχειρίσιμη κατάσταση. 

Ο τρόπος με τον οποίο συντάχθηκε και εφαρμόζονται οι χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης – η μη αξιολόγηση των επενδυτικών προγραμμάτων με βάση κριτήρια δημόσιας ωφέλειας, η επανάπαυση στην μέσω των Τραπεζών λειτουργία τους, η συγκέντρωση των πόρων και η μη-προώθηση παρεμβάσεων σε καίρια δίκτυα κατέληξε σε περιορισμένη δημιουργία προστιθέμενης αξίας στην οικονομία.

Η αναλυτική σύγκριση, από τον Κώστα Γάτσιο, των επιδόσεων της Ελληνικής οικονομίας σε σύγκριση με την ομάδα των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών της ΕΕ «27» (με τις οποίες τελικά συγκρινόμαστε, ενώ πρόκειται για χώρες των τελευταίων διευρύνσεων της Ένωσης) προσέθεσε στοιχεία για την μη-σύγκλιση που καταγράφεται. Η επενδυτική υστέρηση η οποία συνεχίζεται – παρά τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης – στη μεταποίηση, η επικέντρωση στο real estate και τον τουρισμό, η επίμονη επιβάρυνση από την γραφειοκρατία (που διατηρείται, απλώς ψηφιοποιούμενη…) καθώς και η εντεινόμενη διαφθορά, δεν επιτρέπουν να «ξεκολλήσουν» η δομή της οικονομίας. Ως αποτέλεσμα, η παραγωγικότητα υστερεί και μαζί μ’ αυτήν μένουν πίσω οι προοπτικές βελτίωσης των αμοιβών – άρα και της προοπτικής για αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Όσο κι αν το δυναμικό αυτό δημιουργείται, σχεδόν πεισματικά, στην Ελλάδα.

Ο Ηλίας Κικίλιας, αφού στάθηκε και αυτός στην αίσθηση «χαμένης ευκαιρίας» από τα 90 δις πόρων που κατέληξαν να είναι διαθέσιμα τα τελευταία χρόνια (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, Αγροτικό Ταμείο), στράφηκε στην ανάγκη ανακατεύθυνσης των επενδύσεων προς τα δίκτυα που έχουν παραμεληθεί (από τον σιδηρόδρομο μέχρι τον ηλεκτρισμό) και προς την ενσωμάτωση τεχνολογιών στην παραγωγή και στα παραγόμενα προϊόντα, ώστε να αναβαθμισθεί η ανταγωνιστικότητα των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Έδωσε επίσης έμφαση στον αφελληνισμό όλο και περισσότερων στοιχείων ενεργητικού – από ακίνητα μέχρι επιχειρήσεις – και μάλιστα με χρηματοδότηση μέσω Ελληνικών τραπεζών (εντέλει, με καταθέσεις Ελλήνων και με ανάληψη του όποιου κινδύνου στην Ελλάδα…)

Προοπτικά, έγινε λόγος για ένα νέο Εθνικό Σχέδιο, που θα συμπεριλάμβανε την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, την τεχνολογική αναβάθμιση, την ενίσχυση της ασφάλειας (με δημιουργία, σε νέα βάση, αμυντικής βιομηχανίας) και την μέριμνα για αντιμετώπιση της μετάβασης από «την εποχή του Ταμείου Ανάκαμψης στην επόμενη μέρα».

Παράλληλα, από τον Νίκο Χριστοδουλάκη ανακινήθηκε και θέμα «εσωτερικής σύγκλισης», με την διαπίστωση ότι στην Ελλάδα παρατηρείται σταθερή υποχώρηση του μεριδίου των μισθών στο σύνολο της οικονομίας (που από 65% πήγε στο 55%), πράγμα που υποχρεώνει σε μια ουσιαστικότερη συζήτηση γύρω από τα θέματα ανθρώπινου δυναμικού. Θέματα τα οποία, σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, θα συνδυαστούν αναπόδραστα με την συνεχιζόμενη επιδείνωση του δημογραφικού.