Για πολλούς από εμάς που ζούμε με σκύλους, είναι αδύνατο να μην τους αφήσουμε μόνους όταν φεύγουμε για τη δουλειά. Σε όσα σπίτια μάλιστα ο σκύλος είναι ο μόνος συγκάτοικος και δεν υπάρχουν σύντροφοι, γονείς ή παιδιά, τα τετράποδα καλούνται να μείνουν μόνα τους σε κλειδωμένα διαμερίσματα για οχτώ, εννιά και δέκα ώρες κάθε ημέρα, έως ότου επιστρέψουμε από το γραφείο. 

Πόσο σοβαρή για την ψυχολογία τους και την ποιότητα ζωής τους είναι αυτή η πολύωρη μοναξιά και τι μπορούμε να κάνουμε, όταν κατά την αποχώρησή μας, οι σκύλοι μας εκδηλώνουν έντονη αναστάτωση, πόνο και στεναχώρια «κλαίγοντας» με σπαραξικάρδια ουρλιαχτά;

Ποιοι είναι οι χρυσοί κανόνες που δεν πρέπει να ξεχνάμε και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους σκύλους μας να έχουν μια καλύτερη ζωή; Αν δεχτούμε ότι τα χρόνια τους στη γη αντιστοιχούν σε εφταπλάσια δικά μας, τότε οι ώρες που μένουν μόνοι τους αντιστοιχούν επίσης σε «εφταπλάσια» μοναξιά. 

Οι βασικές ανάγκες των σκύλων

Τα τελευταία 20 χρόνια, η Μαίριλυν Πήτερς έχει ιδρύσει και «τρέχει» την Animinds, την πρώτη υπηρεσία στην Ελλάδα με ακαδημαϊκή ειδίκευση στη συμπεριφορά των ζώων, με σκοπό την παροχή επιμορφωτικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών στους κηδεμόνες ζώων μέσα από μία ολιστική προσέγγιση τεκμηριωμένης θεωρίας και τεχνικής. Χωρίς να το πολυσκεφτώ, τη ρωτώ για το… δικό μου κατοικίδιο που, ό,τι κι αν κάνω, όσο κι αν παίξω ;h το φροντίσω πριν το αποχωριστώ, μόλις κλείσω την πόρτα και μείνει πίσω, αρχίζει να αλυχτά. 

«Οι ώρες μας είναι πάρα πολλές στη δουλειά πλέον. Εγώ πάντα λέω ότι αν δεν υπάρχει χρόνος για να καλύψουμε τις ανάγκες ενός σκύλου, καλύτερα να μην τον υιοθετήσουμε. Ποιες είναι αυτές οι ανάγκες; Η συντροφιά, να νιώθουν μέλη της οικογένειας, ότι έχουν κάποιον ρόλο. Θέλουν επίσης τις βόλτες τους – ανεξαρτήτως ράτσας ή μεγέθους, ένα σκυλί πρέπει να βγαίνει έξω μία με μιάμιση ώρα την ημέρα, αν είναι υγιές ενήλικο – δεν μιλάμε για κουτάβια ή κάποιο πολύ γέρικο σκυλί που έχει κάποιο πρόβλημα υγείας», σημειώνει η κ. Πήτερς. 

Αν έχουμε κήπο και το σκυλί ζει εκεί, πρέπει πάλι να το βγάζουμε βόλτα καθημερινά για τόση ώρα; 

Εννοείται πως πρέπει να βγαίνουμε με τον σκύλο. Ο κήπος δεν είναι μέρος της βόλτας. Η βόλτα με τον κηδεμόνα είναι πολύ σημαντική δραστηριότητα για το τετράποδο γιατί περνάει χρόνο με τον άνθρωπό του και κάνουν μια δραστηριότητα μαζί. Είναι και μια ώρα που δεν πρέπει να είμαστε κολλημένοι στο κινητό μας, να την αφιερώσουμε στον σκύλο μας που τον βγάζουμε έξω από τον χώρο που ζει. Κι εσάς, αν σας βάλω σε ένα μεγάλο σπίτι με μεγάλους κήπους, θεόρατους, κάποια στιγμή θα βαρεθείτε, δεν έχει αντιπερισπασμούς αρκετούς για να σας απασχολήσει. Το ίδιο συμβαίνει και με τον σκύλο στον κήπο. Οι οσμές είναι δεν αλλάζουν, τα οπτικά ερεθίσματα είναι ίδια και δεν τους προσφέρει αρκετά εγκεφαλικά ερεθίσματα. Χρειάζεται την αλλαγή ο σκύλος, ο κήπος δεν είναι καθόλου αρκετός. 

Καλύτερα δύο σκύλοι, παρά ένας

Η βόλτα είναι επομένως ανάγκη, όπως και η σωστή διατροφή. Η συντροφιά είναι επίσης μεγάλη ανάγκη. Η άποψή μου είναι πως δύο σκύλοι είναι καλύτεροι από έναν γιατί έχουν παρέα ο ένας τον άλλον, όχι μόνο όταν λείπουμε από το σπίτι, αλλά γενικά στη ζωή τους, μιλούν στη δική τους «γλώσσα» και υπάρχει αλληλοκατανόηση. Λειτουργεί «ηρεμιστικά» το να υπάρχει και δεύτερο σκυλί, όταν βεβαίως οι σχέσεις τους είναι καλές. Εγώ δεν είχα έναν σκύλο, θα είχα πάντα δύο. Όμως, αν ο σκύλος εκδηλώνει άγχος αποχωρισμού κάθε πρωί, δεν βοηθά πάντα ούτε ο δεύτερος σκύλος, εξαρτάται από την ένταση του προβλήματος. Σε γενικές γραμμές νιώθουν καλύτερα όταν έχουν παρέα του ίδιου είδους. 

Πρέπει να είναι παρόμοιας ράτσας ή μεγέθους σκυλιά; 

Όχι. Δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα, το θέμα είναι οι ιδιοσυγκρασίες τους να ταιριάξουνε.Και να μην ξεχνάμε ότι οι σκύλοι χρειάζονται και απασχόληση. Ένα είδος training μυαλού και σώματος γιατί, οκ, βγαίνουμε βόλτες και εκτονώνουμε το σώμα. Το μυαλό του όμως το εκτονώνουμε; Για να τα πετύχουμε αυτό μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παιχνίδια όσφρησης μέσα στο σπίτι ή παιχνίδια kong, που μπορούμε να τα γεμίσουμε με διάφορα πράγματα και να τα απασχολήσουμε. Πολλά σκυλιά κάνουν καταστροφές μέσα στο σπίτι γιατί δεν έχουν αυτό το ερέθισμα. 

Με σκέφτεται ο σκύλος μου όταν λείπω; 

Επιστρέφοντας στο άγχος αποχωρισμού, αυτό το αίσθημα και το παράπονο που εκδηλώνουν κάποιοι σκύλοι την ώρα που φεύγουμε, είναι κάτι που τους ακολουθεί όλη την ημέρα, ή μετά από λίγο ο σκύλος μας «μάς ξεχνά» και επιστρέφει στις όποιες ασχολίες του μέσα στο σπίτι;

Υπάρχει πολλή βιβλιογραφία πάνω σε αυτό. Είναι από τα πιο δύσκολα προβλήματα συμπεριφοράς. Σε εμάς τους συμπεριφοριστές μπορεί να πάρει και μήνες να λύσουμε ένα τέτοιο πρόβλημα. Είχα περιπτώσεις που χρειάστηκαν έως και έξι μήνες καθημερινής δουλειάς με τροποποίηση συμπεριφοράς ώστε να έχουμε κάποιο αποτέλεσμα.

Ο χρόνος που διαρκεί το «παράπονο» μας βοηθά να εκτιμήσουμε το μέγεθος του προβλήματος. Δηλαδή ένα σκυλί που θα αντιδράσει λιγότερη ώρα, έχει μικρότερο πρόβλημα από ένα σκυλί που θα το «τραβήξει» για περισσότερο χρόνο. Κάποια σκυλιά το παίρνουν απόφαση μετά από λίγο και είναι εντάξει. Εκείνα όμως που το «τραβάνε» περνούν σε μία αγχώδη κατάσταση, για αυτό μιλάμε για άγχος αποχωρισμού, δεν έχουν συνειδητότητα του τι κάνουν και μετά αρχίζουν οι περίεργες συμπεριφορές. Λερώνουν όλο το σπίτι, καταστρέφουν την πόρτα, συνήθως αυτή από την οποία φεύγει ο κηδεμόνας. Αυτό είναι πρόβλημα «κλινικό» πλέον και σε θα πρέπει ο κάθε κηδεμόνας να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό συμπεριφοριστή, να τον βοηθήσει. Αν το παράπονο διαρκεί πάνω από 20 ή 30 λεπτά, υπάρχει πρόβλημα. 

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν φεύγουμε; 

Την ώρα που ετοιμαζόμαστε για να φύγουμε, καλό είναι να μην δίνουμε σημασία στον σκύλο. Αν παίξετε μαζί του λίγο πριν φύγετε, αυτό τον ενθουσιάζει και του ανεβάζει «στροφές». Αν τον αφήσουμε σε αυτή την κατάσταση και φύγουμε θα είναι το μυαλό του σε υπερδιέγερση και θα είναι πολύ πιο δύσκολο να τον αφήσουμε γιατί θα νιώσει και πιο έντονα την έλλειψη του κηδεμόνα. Δεν γίνεται τη μία στιγμή να παίζουμε και την επομένη να εξαφανιζόμαστε. Δεν μπορεί να διαχειριστεί τόσο μεγάλη εναλλαγή συναισθημάτων και καταστάσεων. 

Πρέπει να είμαστε πολύ ήρεμοι πριν φύγουμε, και να κλείσουμε την πόρτα με μια φράση του τύπου «περίμενε κι έρχομαι». Πολύς κόσμος δεν καταλαβαίνει πόσο μεγάλη σύνδεση υπάρχει μεταξύ του σκύλου και του κηδεμόνα. 

Ένα άλλο πράγμα που μπορούμε να επιχειρήσουμε είναι να αλλάξουμε αντίληψη στον σκύλο για τον αποχωρισμό. Αντί ο αποχωρισμός να είναι κάτι αρνητικό για αυτό, επειδή μένει μόνος του. Μπορούμε να του δώσουμε ένα kong γεμιστό, ή ένα μεγάλο κόκκαλο καπνιστό – αυτά έχουν μεγάλη επιτυχία γενικότερα – με κάτι που θα τα απασχολήσει αρκετή ώρα. Θα το παίρνει όμως αυτό, μόνο εκείνη τη στιγμή, κάθε πρωί την ώρα που πάμε για δουλειά. Και σταδιακά, σε βάθος χρόνου που ο σκύλος ηρεμεί, μπορούμε να αρχίσουμε να το παραλείπουμε σιγά σιγά. Αλλά πρέπει να είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνουμε πριν βγούμε από την πόρτα. 

Κάτι άλλο που πρέπει να επιχειρήσουμε είναι η απο-ευαισθητοποίηση στα ερεθίσματα πριν τον αποχωρισμό. Δηλαδή όλα αυτά τα οποία κάνουμε πριν φύγουμε, φτιαχνουμε την τσάντα μας, μαζεύουμε κλειδιά, το πορτοφόλι μας, βάζουμε το μπουφάν μας – όλα αυτά μπορούμε να τα κάνουμε σε άσχετες στιγμές ενώ είμαστε μαζί με τον σκύλο έτσι ώστε να μην έχει αυτά τα ερεθίσματα μόνο την ώρα που φεύγουμε. Είναι λίγο παράξενη άσκηση αυτή. Είμαστε με το καπέλο μας, το μπουφάν μας και τα κλειδιά μας στο χέρι, και στην ουσία δεν φεύγουμε από την πόρτα. Πάμε πίσω στον καναπέ και καθόμαστε, βλέπουμε λίγο τηλεόραση με αυτή την ενδυμασία, ή μαγειρεύουμε. Αν επαναληφθεί αυτή η διαδικασία πολλές φορές ο σκύλος αρχίζει και συνδέει αυτά τα ερεθίσματα με κάτι διαφορετικό αντί για την αποχώρησή μας και λίγο ηρεμεί, γιατί ορισμένες φορές είναι αυτά τα ερεθίσματα που ενεργοποιούν το άγχος. 

Η σημασία της ηρεμίας μετά την επιστροφή

Εξίσου σημαντικό είναι μόλις επιστρέψουμε στο σπίτι, να μη δώσουμε υπερβολική σημασία στον σκύλο τη στιγμή που θα μπούμε μέσα στο σπίτι. Ένα πράγμα πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε είναι πως από τα σκυλιά η σημασία μας θεωρείται επιβράβευση. Όταν μπαίνω μέσα και δίνω αμέσως σημασία επιβραβεύω ένα αγχώδες μυαλό εκείνη τη στιγμή. Κι όταν δίνω σημασία σε ένα τέτοιο μυαλό είναι σα να λέω ότι αυτό θέλω να επαναληφθεί. Τον επιβραβεύω. Οπότε πρέπει να δίνουμε σημασία μόνο όταν το μυαλό του σκύλου είναι σε ηρεμία. Οπότε όταν επιστρέφουμε αφήνουμε λίγο χρόνο στον σκύλο να ηρεμήσει και μετά πάμε να τον χαιρετήσουμε. 

Τα κανάλια στο Youtube που υποτίθεται πως έχουν περιεχόμενο ειδικά σκύλιους έχουν νόημα; 

Ναι. Είναι κάτι που μπορούμε να κάνουμε. Να αφήσουμε την τηλεόραση ανοιχτή, το ραδιόφωνο. Υπάρχουν ειδικές μουσικές που θεωρητικά βοηθούν τους σκύλους να ηρεμήσουν, αν κάποιος το αναζητήσει στο Youtube θα βγάλει τέτοια μουσική. 

Οι σκύλοι έχουν την ίδια αίσθηση του χρόνου με εμάς; Τους κάνει την ίδια διαφορά;

Όχι, οι σκύλοι δεν αισθάνονται τον χρόνο όπως εμείς; Καταλαβαίνουν μια διάρκεια, αλλά η αντίληψη και η έννοια που έχουμε εμείς για τον χρόνο δεν υπάρχει για τα σκυλιά. 

Όταν φεύγουμε από το σπίτι, οι σκύλοι μας μάς σκέφτονται όσο εμείς είμαστε αλλού; Μας θυμούνται ή δεν υπάρχουμε καν μέσα στο μυαλό τους; Εχουμε κάποια ένδειξη για αυτό; 

Από διάφορες έρευνες έχουμε ενδείξεις ότι πριν καν έρθουμε στο σπίτι, ο σκύλος έχει ήδη ξεκινήσει να εμφανίζει «συμπεριφορές αναμονής». Και δεν έχει σημασία από πού ερχόμαστε, ούτε η ώρα. Επιστρέφουμε στη συζήτηση περί σύνδεσης ανθρώπου – σκύλου και η άποψή μου είναι ότι τα σκυλιά γνωρίζουν πολύ περισσότερα από όσα νομίζουμε ότι γνωρίζουν. Δεν έχουν τον σκεπτόμενο νου όπως τον έχουμε εμείς, λειτουργούν περισσότερο διαισθητικά, μέσα στη στιγμή, στο «εδώ και τώρα». Δεν ζουν ούτε στο μέλλον, ούτε στο παρελθόν. Αντιδρούν σε ό,τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. 

Αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να αφήσει τον σκύλο του σε κάποιον δικό του άνθρωπο με τον οποίο ο σκύλος γνωρίζεται. Ας πούμε εγώ αφήνω τελευταία τον σκύλο μου στους γονείς μου όταν φεύγω, και φαίνεται να περνά καλά. Έχει νόημα όλο αυτό ή η εναλλαγή σπιτιών και περιβάλλοντος μπερδεύει εν τέλει το ζώο; 

Το απαντήσατε μόνος σας αυτό. Από τη στιγμή που ο σκύλος νιώθει καλά κάπου, κρατάμε αυτό ως κύριο στοιχείο. Σύγχυση θα προέκυπτε αν αφήναμε τον σκύλο με άσχετους ανθρώπους, αυτοί που είναι γνώριμοι και μπορούν να του κρατήσουν συντροφιά είναι ευπρόσδεκτοι. Οπωσδήποτε είναι μια πολύ καλή σκέψη.