Ο Στέφανος Μάνος ήταν που είχε καθιερώσει – ή, είχε προσπαθήσει να καθιερώσει – την αντίληψη ότι μόνον ό,τι μετράμε μπορεί να πούμε ότι γνωρίζουμε (και στην Ελλάδα δεν μετράμε, κυρίως επειδή προτιμούμε να μην γνωρίζουμε). Βέβαια, άμα κινηθούμε στις μετρήσεις της κοινής γνώμης το έδαφος είναι σαφώς πιο αβέβαιο: έτσι, σε δυο πρόσφατες προβεβλημένες απόπειρες μέτρησης – της Metron Analysis για τις προσλήψεις της Μεταπολίτευσης , στα πλαίσια 3ημέρου του Κύκλου Ιδεών του Βαγγέλη Βενιζέλου/του Οικονομικού Φόρουμ Δελφών^. της Palmos για τις αντιλήψεις περί Ευρώπης στο μεταίχμιο των Ευρωεκλογών στα πλαίσια συζήτησης του Inerpost της Λούκας Κατσέλη, συνέχεια Γεράσιμου Αρσένη – χρειάστηκε στην πρώτη περίπτωση ο Στράτος Φαναράς, στην δεύτερη ο Πασχάλης Τεμενεκίδης να θυμίσουν στο ακροατήριο ότι οι μετρήσεις στάσεων και τάσεων της κοινής γνώμης δεν είναι παρά αυτό: καταγραφές, που μπορεί να δίνουν βάση σε ερμηνείες, αλλά «σκληρά δεδομένα» δεν είναι. 

Στην μεν πρώτη περίπτωση χρειάστηκε «άμυνα» κατά της έκπληξης που επεκράτησε με το εύρημα ότι από τα γεγονότα των δεκαετιών της Μεταπολίτευσης σημαντικότερη θεωρείται από την κοινή γνώμη η νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1981 παρ’ ότι η είσοδος της Ελλάδας στην Ευρωζώνη^. στην δεύτερη ότι η πολύ-πολύ μεγάλη πλειοψηφία των ερωτώμενων δηλώνει ότι η πρόθεση να προσέλθει στις Ευρωκάλπες είναι πολύ ισχυρότερη του όσο θα περίμενε κανείς (και μάλλον εκείνων που θα προκύψει στην πράξη). Φαναράς και Τεμενεκίδης «χρειάστηκε» να εξηγήσουν τι σημαίνει μέτρηση της κοινής γνώμης και ποια ρίσκα αναλαμβάνονται όταν κανείς – μ’ αυτήν την βάση – κάνει ερμηνείες ή/και προβολές πολιτικής. 

Να δούμε όμως, όπως παρουσιάστηκαν, τις δυο ομοβροντίες μετρήσεων. Πρώτα για την Μεταπολίτευση κι ύστερα για τις Ευρωεκλογές.

Αποτιμώντας την Μεταπολίτευση

Μια πρώτη σημαντική διχοτομία γνώμης παρατηρήθηκε ήδη στο πώς προσλαμβάνουν τον ίδιο τον όρο «Μεταπολίτευση» οι διαδοχικές γενιές: οι παλιότεροι/εκείνοι που την έζησαν, την βλέπουν (κατά 41%) περισσότερο ως μια ιστορική στιγμή (ας πούμε το 1974-75)^. αντιθέτως οι νεότερες γενιές την βλέπουν (κατά 56%) περισσότερο σαν μια νέα πολιτική-κοινωνική πραγματικότητα. Και μπορεί ο συνεργάτης της Metron Γ. Μπαλαμπανίδης να έθεσε ένα θεωρητικό σχήμα – μετάβαση στην δημοκρατία/transition to democracy έναντι consolidation of democracy/αγκύρωση-σταθεροποίηση της δημοκρατίας, ας πούμε μετά κάποιες εκλογικές αναμετρήσεις και κομματική εναλλαγή (για τον Βαγγέλη Βενιζέλο , τομή οι εκλογές του 1981…)^. πλην όμως μια κάποια αμηχανία επικράτησε, ως προς το «γιατί» η έννοια Μεταπολίτευση τείνει να επεκτείνεται και να καταλαμβάνει χώρο πολιτικής.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα διαφοροποίηση έχει να κάνει με τα πρόσωπα/τις πολιτικές φιγούρες που χαρακτήρισαν την Μεταπολίτευση. Ανδρέας Παπανδρέου και Κωνσταντίνος Καραμανλής περίπου «ισοψηφούν» (με 84% και 83% θετικές γνώμες, αντιστοίχως), με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να ακολουθεί πολύ χαμηλότερα (με 39%).

Και πάλι επεκράτησε μια εποικοδομητική αμηχανία, αλλ’ ακόμη περισσότερο αυτό ίσχυσε με το εύρημα ότι το πολιτικό κόμμα που «σφράγισε» την Μεταπολίτευση υπήρξε το ΠΑΣΟΚ (κατά 62,6%), με την Ν.Δ. να ακολουθεί (με μόλις 23,7%), τον ΣΥΡΙΖΑ με 4,9% και το ΚΚΕ με 3%. Η δε αμηχανία κορυφώθηκε με την διαπίστωση ότι σημαντικότερο γεγονός/σταθμός κρίνεται η εκλογική αναμέτρηση του 1981 παρ’ ό,τι η ένταξη στην Ευρωζώνη. Οσον αφορά την – αμφιλεγόμενης χρησιμότητας, αλλά σταθερά διεξαγόμενη – αξιολόγηση «λέξεων-κλειδιών», η Δημοκρατία καλπάζει με 89% αποδοχή, η Εθνική Ανεξαρτησία με 85%, ο Σοσιαλισμός συναντάται στο 51%, ο Φιλελευθερισμός στο 48%, Κομμουνισμός και Συντηρητισμός μαζί στα 17%.

Στο σημερινό καθεστώς της πολυ-κρίσης ή/και perma-crisis, ένα συνθλιπτικό 58% των ερωτώμενων θεωρεί πλέον σημαντική την οικονομική κρίση, με μόνον 15% να μιλούν αντίστοιχα για την κλιματική κρίση. Ένα 13% αναφέρεται στην μετανάστευση^. πλην όμως εδώ το 63% την θεωρεί συνεισφορά στην οικονομία, ενώ 35% την βλέπει ως πρόβλημα κοινωνικής συνοχής. 

Πάντως την Ελευθερία ως κομβική αξία προτάσσει το 57% (σε υποχώρηση, ωστόσο, από 65% προ ετών), ενώ την Ασφάλεια το 41% (σε σαφή άνοδο από ένα 31%).

Προσεγγίσεις της Ευρώπης ενόψει Ευρωεκλογών

Πρώτα-πρώτα, ποιος ο (δηλούμενος: προσοχή!) βαθμός ενημέρωσης για την ΕΕ; πολύ και αρκετά ενήμεροι δηλώνουν 14% και 43% αντιστοίχως, λίγο και καθόλου 31% και 7%. Πιο ενημερωμένοι οι άνδρες (δηλώνουν, πάλι…) με 68%, καθώς και όσοι διαθέτουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο με 77%.

Υπάρχει ή όχι διαφάνεια/λογοδοσία στην ΕΕ; Πολύ και αρκετά δηλώνεται κατά 14% και 32%, μάλλον όχι και σίγουρα όχι κατά 23% σε κάθε μια από τις δυο απαντήσεις. Αμα αναλύσει κανείς κατά πολιτική τοποθέτηση, βρίσκει σχεδόν ταυτισμένη Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, με άνω του 60% σε θετικές απαντήσεις. Περνώντας στο αν και κατά πόσον οι πολιτικές της ΕΕ θεωρούνται θετικές, βρίσκει κανείς 76% να δηλώνουν ότι «εξυπηρετούνται ιδιωτικά συμφέροντα», 75% να εξυπηρετούνται κυρίως «συμφέροντα Γαλλίας και Γερμανίας». Πάντως ένα 56% θεωρεί ότι βοηθείται η πράσινη μετάβαση, ενώ 40% θεωρούν ότι βοηθείται η άμβλυνση των ανισοτήτων (με 45% να πιστεύει εδώ το αντίθετο).

Πηγαίνοντας τώρα στα διακυβεύματα εξωτερικής πολιτικής/διεθνούς ένταξης , βρίσκει κανείς μια σαφώς επιφυλακτική αντίληψη για το αν είναι αποτελεσματική η εξωτερική πολιτική της Ένωσης (31% απαντούν ναι, 48% όχι). Σε ερώτημα  αν θα έπρεπε η Ένωση να κινηθεί «πιο κοντά στην Ρωσία» τα όχι με τα ναι είναι σχεδόν ισοσκελισμένα (40% όχι, 39% ναι), ενώ σε ανάλογο ερώτημα περί εγγύτητας με ΗΠΑ προκύπτει 44% όχι έναντι 33% ναι. Σαρωτική πλειοψηφία – 82% ναι – θεωρεί ότι η ΕΕ πρέπει να αποκτήσει κοινή άμυνα, ενώ στο ζήτημα της προσέγγισης Δυτικών Βαλκανίων προς την ΕΕ ένα 49% τοποθετείται θετικά, με μόνον 21% αρνητικά (διερωτάται κανείς πώς θα ήταν οι απαντήσεις αν η ερώτηση εξειδικευόταν: Αλβανία; Βόρεια Μακεδονία;).

Τα μάτια στο μέλλον, τώρα! Καλύτερα θα πάνε τα πράγματα θεωρεί το 34% ενώ χειρότερα το 41% (αμηχανία για το 17%). Πιο αισιόδοξοι οι δεξιότερα κατατασσόμενοι^. και εδώ, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ περίπου ευθυγραμμισμένοι. 

Στην πάντα θολή ερώτηση σχετικά με την συνολική αποτίμηση του αν ωφέλησε ή έβλαψε η συμμετοχή στην ΕΕ, 61% είναι οι θετικές απαντήσεις, με 23% αρνητικές (συν ένα 16% ούτε-ούτε). Στις ηλικίες των 35-49 ετών βρίσκονται οι πλέον αρνητικές απαντήσεις (αυτοί που έζησαν στο πετσί τους την κρίση και τα Μνημόνια), ενώ στο συνεχές από Δεξιά προς Αριστερά επαληθεύεται η διαφοροποίηση από (αντίστοιχα) περισσότερη κατάφαση ωφέλειας και μια πιο αρνητική τοποθέτηση.

 Από την δουλειά των ευρωβουλευτών, μικρή η θετική εικόνα κατά 24%,(κυρίως από ΝΔ), ισχυρότερη η επιφυλακτικότητα κατά 47%. 

«Θα ψηφίσω ή όχι στις Ευρωεκλογές;» Το ναι κυριαρχεί με 81%, το ίσως έχει 12%, το όχι αδιόρατο.

Τέλος, με όλες τις επιφυλάξεις και τις αντιρρήσεις και τις αμφιθυμίες, υπέρ της παραμονής στην ΕΕ τάσσεται το 81% ενώ κατά ένα 18% τοποθετείται αρνητικά.

Κλείνοντας αυτή την συνοπτική παρουσίαση των δυο ερευνών γνώμης και των συζητήσεων που έγιναν με βάση αυτές, να αφήσουμε στα χέρια του αναγνώστη μια παρατήρηση: και οι δυο διοργανώσεις προκύπτουν απ’ εκείνο που κάποτε υπήρξε το ΠΑΣΟΚ, ως συνολικός χώρος προβληματισμού και ανακίνησης ιδεών/brassage d’ idées. Στην μεν πρώτη περίπτωση το εκσυγχρονιστικό –  Σημιτικό όπως καταλήξαμε να το καταγράφουμε, εδώ με Βαγγέλη Βενιζέλο ως αιχμή – ΠΑΣΟΚ στην δεύτερη το ριζοσπαστικό-αριστερόστροφο ΠΑΣΟΚ, όπου δίπλα στην Λούκα συναντούσε τώρα κανείς Τ. Ρουμελιώτη, Σ. Φάμελλο, Μ. Ξενογιαννακοπούλου, δηλαδή ΣΥΡΙΖΑ.