Παρουσίαση ενός βιβλίου, που ουσιαστικά αποτέλεσε την χρονογράφηση ενός ανθρώπου και της διαδρομής του – του Σπύρου Βοβολίνη – μέσα από το δημιούργημά του  – την «Βιομηχανική Επιθεώρηση», του παλαιότερου οικονομικού περιοδικού σε συνεχή έκδοση στην Ελλάδα: αυτό ήταν η χθεσινή διοργάνωση (στα γραφεία της ΕΔΙΠΤ/Ένωσης Δημοσιογράφων Εκδοτών Περιοδικού Τύπου) όπου τις μαρτυρίες τους κατέθεσαν, με διαφορετική ο καθείς/η καθεμιά γωνία, άνθρωποι σχετιζόμενοι με το εγχείρημα της «Βιομηχανικής Επιθεωρήσεως».

Καθώς η έκδοση του «Ο Σπύρος Α. Βοβολίνης και η Βιομηχανική Επιθεώρησις» απετέλεσε πρωτοβουλία (και εντάχθηκε στην σειρά ΤΕΚΜΗΡΙΑ) του Ιστορικού Αρχείου /του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος, ο επιστημονικός υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου Ανδρέας Κακριδής άνοιξε την παρουσίαση σημειώνοντας την σημασία που έχει η διατήρηση και αξιοποίηση των αρχείων επιχειρήσεων – αλλά ακόμη και οικογενειακών αρχείων – προκειμένου να διατηρείται και να βρίσκεται διαθέσιμο στην έρευνα υλικό, που επιτρέπει μιαν ολιστική προσέγγιση της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας. Ειδικά στην Ελληνική περίπτωση όπου, όπως παρατηρήθηκε «η στοργή προς τα αρχαία είναι περιορισμένη», η λειτουργία του Ιστορικού αρχείου της ΤτΕ συνειδητά στράφηκε σε μια ευρεία ανάγνωση του προς διάσωση αρχειακού υλικού. Στην περίπτωση δε τόσο του αρχείου της «Βιομηχανικής Επιθεωρήσεως” όσο και του Σπύρου Βοβολίνη/της οικογένειας Βοβολίνη, η σημασία που δινόταν ακριβώς στην διατήρηση αρχείων οδήγησε στην εξασφάλιση, ήδη ψηφιοποίηση και διάθεση στην έρευνα, ενός ενδιαφέροντος corpus. Του οποίου αυτή η έκδοση αποτελεί ένα πρώτο αποτέλεσμα.

Την σκυτάλη πήρε ο Γεώργιος Τσάτσος, πρώην διευθύνων σύμβουλος της ΑΓΕΤ-Ηρακλής και γενικότερα γνώστης της διαδρομής της Ελληνικής μεταποιητικής βιομηχανίας – συνδέοντας το νήμα από την εποχή του Ανδρέα Χατζηκυριάκου και εν συνεχεία του Αλέξανδρου Τσάτσου – ο οποίος τόνισε το πώς/πόσο η μεγάλη πρόοδος στο βιοτικό επίπεδο που συντελέστηκε από τον Μεσοπόλεμο και ιδιαίτερα τα μεταπολεμικά χρόνια συνδυάστηκε με την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Παγκόσμιο το φαινόμενο της συμβολής της βιομηχανίας στην οικονομική ανάπτυξη, ίσχυσε κατά πολύ και στην Ελλάδα. Όπου, ωστόσο, δεν υπήρξε πάντοτε – και ιδίως στα χρόνια της Μεταπολίτευσης – δημόσια αποδοχή και αντίστοιχη στήριξη. Συνέδεσε, στο σημείο αυτό, ο Γ. Τσάτσος με την συνειδητή υποστήριξη της βιομηχανικής προσέγγισης στην οικονομική ανάπτυξη από τον Σπ. Βοβολίνη και το εκδοτικό του εγχείρημα.

Tekmirio_5_Vovolinis_2

Στην συνέχεια, δυο άνθρωποι που συνεργάσθηκαν επί πολλά χρόνια με τον Σπύρο Βοβολίνη στο εγχείρημα της «Βιομηχανικής»- ο Δημήτρης Καραμάνος και η Κατερίνα Δασκαλάκη – εισέφεραν τις δικές τους καταθέσεις. Ο Δ. Καραμάνος στάθηκε ιδιαίτερα στην τάση του Σπ. Βοβολίνη, έκδηλη στην μαχητική του αρθρογραφία και τα εκδοτικά του σημειώματα, να υποστηρίζει «έξω από τα δόντια» απόψεις για πρόσωπα και καταστάσεις. Μη διστάζοντας να έρχεται σε αντιπαράθεση – ο ίδιος και το περιοδικό – με πολιτικούς και με επιχειρηματίες της εποχής. Μ’ αυτόν τον τρόπο, χτίστηκε το κύρος της «Βιομηχανικής» στην δημόσια συζήτηση, τόσο τα χρόνια της ακμής όσο και σε εκείνα «ισχνών αγελάδων» της δεκαετίας του ΄80. Από τον Δ. Καραμάνο τονίστηκαν τρία ακόμη στοιχεία: η εξωστρέφεια του εντύπου, με την δημιουργία μέχρι και Αγγλικού ενθέτου σε συνεργασία με τους Financial Times, εν συνεχεία με την αποκλειστικότητα του ECONOMIST. ο σεβασμός στην παράδοση. το άνοιγμα της «Βιομηχανικής», καίτοι ως οικονομικού περιοδικού, σε θεματικές διαφορετικές: από την κριτική βιβλίου μέχρι την κάλυψη ευρύτερα πολιτιστικών θεμάτων ή την εισαγωγή καινοτομιών στην έκδοση.

Η Κατερίνα Δασκαλάκη, με την δική της ματιά – καταθέτοντας «λίγα λόγια αντί ανθέων» για τον Σπύρο Βοβολίνη – περιέγραψε βιωματικά την γνωριμία της και την λειτουργία δίπλα σ’ έναν απαιτητικό εκδότη με δημοσιογραφική ματιά, ο οποίος ήξερε να ανοίγει τον δρόμο της δημοσιογραφίας σε νέους ανθρώπους, πλην όμως με αξιώσεις. «Είχε ματιά για τα νέα ταλέντα» αλλά και λειτουργούσε ως δάσκαλος, δίνοντας ευκαιρίες. θεωρούσε ότι ο δημοσιογράφος, πέρα και από το καλό χειρόγραφο όφειλε να γνωρίζει και τις τεχνικές λεπτομέρειες της έκδοσης ενός εντύπου.

Και οι δυο – Δ. Καραμάνος και Κ. Δασκαλάκη – στάθηκαν στην σχεδόν οικογενειακή ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην  συνεργασία με τον Σπύρο Βοβολίνη, και τούτο πάρα τον παραδοσιακό χαρακτήρα οργάνωσης και λειτουργίας. Ενώ περιέγραψαν και την μετάβαση, την δεκαετία του ΄90, της ευθύνης συνέχισης της έκδοσης στην ανεψιά του Βοβολίνη, Αλεξάνδρα, που συνέχισε με την σταδιακή μετάβαση σε «Οικονομική Επιθεώρηση».

Οι δυο συγγραφείς του «Ο Σπύρος Α. Βοβολίνης και η Βιομηχανική Επιθεώρησις»  μίλησαν για την μετάβαση από το αρχειακό υλικό στην δόμηση του στηριζόμενου σε ντοκουμέντα βιβλίου. (Το οποίο, με QRCode που μπορεί να σκανάρει ο αναγνώστης, «οδηγεί» σε αποτύπωση του πρωτογενούς αρχειακού υλικού). Η Γεωργία Πανσεληνά, η οποία γνώρισε τον Σπ. Βοβολίνη στην τελευταία φάση της ζωής του, μίλησε για έναν «κλειστό και ωστόσο ανθρώπινο» χαρακτήρα αλλά και για την σημασία που φαινόταν εξαρχής ότι έδινε στην συγκέντρωση και διατήρηση ιστορικού υλικού. Η ίδια αναφέρθηκε στην ελευθερία που δόθηκε για την αξιοποίηση του Αρχείου αλλά στην δυσκολία τιθάσευσης του πλούτου του αρχειακού υλικού/στην έρευνα και επιλογή τεκμηρίων τα οποία συνέθεσαν το βιβλίο. Αντίστοιχα τοποθετήθηκε και ο Χρήστος Αναστασίου, ο οποίος βρέθηκε στην διαχείριση του αρχείου αργότερα και περιέγραψε πλευρές του υλικού και των επιλογών που χρειάστηκε να γίνουν για να προκύψει το «Ο Σπύρος Α. Βοβολίνης και η Βιομηχανική Επιθεώρησις»  ως βιβλίο. Και οι δυο συγγραφείς μίλησαν για συνειδητή επιλογή να αναδειχθεί «η συνομιλία του περιοδικού και του αρχειακού υλικού με την εποχή του».

Η – και αμφιτρύων της εκδήλωσης, που έγινε στα γραφεία της Ένωσης Δημοσιογράφων Ιδιοκτητών Περιοδικού Τύπου – Πέννυ Καλύβα, Πρόεδρος σήμερα της  ΕΔΙΠΤ (της οποίας δεύτερος Πρόεδρος  από την ίδρυσή της υπήρξε ο Σπύρος Βοβολίνης, κατά  το διάστημα 1951-1959) αναφέρθηκε στο πώς ο χώρος αυτός προσέγγισε, διαχρονικά, την λειτουργία του περιοδικού Τύπου. Αριθμώντας σήμερα περί τις 160 επιχειρήσεις, κυρίως περιοδικών κάθε κλάδου και χαρακτήρα, επιχειρεί να εισφέρει μιαν ανάγνωση όχι των γεγονότων της καθημερινής επικαιρότητας αλλά περισσότερο μια προσέγγιση αναστοχασμού και περαιτέρω ανάλυσης. Σε εποχές αβεβαιότητας, η ΕΔΙΠΤ «δίνει ιδιαίτερη σημασία στην διατήρηση της συλλογικότητας των εκδοτών», κατά την Π. Καλύβα.

[Καθώς στο προσωπικό αρχείο του Σπ. Βοβολίνη σώζονταν σημαντικά τμήματα που αφορούσαν την δραστηριότητα της ΕΔΙΠΤ από το ξεκίνημά της, προχωρεί ήδη συνεννόηση με το Ιστορικό Αρχείο της Τράπεζας της Ελλάδος ώστε να διασωθεί/αξιοποιηθεί συνδυαστικά αυτό το αρχειακό υλικό].

Κλείνοντας την εκδήλωση, η διάδοχος του Σπύρου Βοβολίνη στην έκδοση του εντύπου Αλεξάνδρα Βοβολίνη μίλησε για την προσωπική της σύνδεση με μια διαδρομή 60 χρόνων, όπου ως κοριτσάκι 10-12 χρόνων παρακολουθούσε τις Γενικές Συνελεύσεις της Τράπεζας της Ελλάδας μαζί με τον θείο της, ή πάλι της πολυκύμαντης Γ.Σ. εταιρειών της εποχής στην αίθουσα της Μεγάλης Βρετανίας «με ισχυρές αντιπαραθέσεις μεταξύ των μετόχων και με τις διοικήσεις της εποχής». Αποκτώντας έτσι από πολύ νωρίς μια αίσθηση της λειτουργίας του χώρου της οικονομίας και των επιχειρήσεων.

Ευχαρίστησε όσους μετείχαν στην εκδήλωση μεταφέροντας «παλιές ιστορίες που έγραψαν μεγάλη ιστορία», προσθέτοντας δε και καταθέσεις απόντων που έστειλαν τα δικά τους μηνύματα. Του ήδη Προέδρου της Δημοκρατίας Κώστα Τασούλα, που είχε ασκηθεί δίπλα στον Σπ. Βοβολίνη (υπάρχει 5σέλιδο άρθρο του, αρκούντως κριτικό/μαχητικό, για το πανεπιστημιακό άσυλο) και του πρώην Προέδρου του ΣτΕ και υπηρεσιακού Πρωθυπουργού Τάκη Πικραμμένου, με την οικογένεια του οποίου – δραστηριοποιούμενη στον τομέα του δημοσιογραφικού χάρτου – η οικογένεια Βοβολίνη είχε στενούς δεσμούς.