Αναμενόμενο ήταν, από την εκδήλωση του Ιδρύματος Τσίπρα για το Κράτος Δίκαιου, την Δημοκρατία και την Δικαιοσύνη (εκδήλωση που επιχειρήθηκε υπό το φως των μεγάλων διαδηλώσεων για τα Τέμπη και υπό την συνεχιζόμενη αίσθηση συσκότισης για τις υποκλοπές/ «επισυνδέσεις», σε απόλυτη εναντίωση των οργανωτών προς την αντίληψη ότι «αυτά έχουν κουράσει τον κόσμο») να κρατηθούν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας οι τοποθετήσεις του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα. Για τις ευθύνες της πανσπερμίας κομμάτων της δημοκρατικής Αντιπολίτευσης «να γίνουν μέρος του προβλήματος και εκείνοι που, εκ των πραγμάτων, οφείλουν να είναι μέρος της λύσης». Συν η (επίσης αναμενόμενη) ατάκα για τον Κυριάκο Μητσοτάκη ως «ενορχηστρωτή της συγκάλυψης».

Θα μας επιτραπεί να επιλέξουμε δυο άλλες αιχμές αυτής της εκδήλωσης. Η μια, ήταν η επικέντρωση στην έκλειψη της εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης – προς το πολιτικό σύστημα, ιδιαίτερα την Κυβέρνηση-αλλ’-όχι-μόνο, προς τα κόμματα, προς τους θεσμούς, κυριότατα προς την Δικαιοσύνη. Η δεύτερη, η επιλογή να «ανέβουν» συγκεκριμένες προτάσεις για εκ βάθρων ξεκίνημα της Δικαιοσύνης, προτάσεις που έθεσαν στο τραπέζι εισηγητές/συζητητές διαφορετικοί όσο ο Νίκος Αλιβιζάτος με τον Χάρη Καστανίδη, ο Χρήστος Ράμμος με τον Δημήτρη Βερβεσό – δηλαδή η συνταγματική βαρύτητα με την πολιτική αιχμηρότητα, η εμβληματική θητεία στην ΑΔΑΕ με την μαχητική στάση ΔΣΑ – αλλά τις συνέθεσε σε πολιτική πρόταση ο ίδιος ο Τσίπρας.

Το κλίμα του Ινστιτούτου Τσίπρα δεν ήταν κατάλληλο για να γίνει αναφορά στο βιβλικό «εάν το άλας μωρανθή, εν τίνι αλισθησεται;» (Ματθ. 5:13) με το οποίο ο Ιησούς προειδοποίησε τους μαθητές του, τους μαθητές τού «υμείς εστέ το άλας της γης» για το τι συμβαίνει αν θεσμικοί παράγοντες εκπέσουν. Όμως αληθινά κάτι τέτοιο είναι εκείνο που απειλεί – αληθινά, όχι συνθηματολογικά – την Δικαιοσύνη στην Ελλάδα του 2025. 

Αντιθέτως, το κλίμα ήταν πρόσφορο να θυμηθεί κανείς κάτι πολύ πιο «του κόσμου τούτου»: την ατάκα της Μπέττυς Μπαζιάνα περί «αρμών της εξουσίας» (όπου δεν είχε πρόσβαση ο ΣΥΡΙΖΑ κατά την διακυβέρνησή του, που πήγε να διεκδικήσει – άγαρμπα –, που η σημερινή διακυβέρνηση έχει δείξει ότι διαθέτει με το παραπάνω).

Στην έρευνα/δημοσκόπηση της Metron Analysis (Στρ. Φαναράς/Γ. Μπαλαμπανίδης) με την οποία ξεκίνησε η ημερίδα για το Κράτος Δικαίου , την Δημοκρατία και την Δικαιοσύνη, ένα 74% των ερωτώμενων θεώρησαν ότι στην τραγωδία των Τεμπών υπήρξε προσπάθεια συγκάλυψης. Ελάχιστα λιγότεροι – 72% – όσοι θεωρούν ότι συγκάλυψη επιχειρείται και για τις υποκλοπές. Αριστεροί-Κεντροαριστεροί-Κεντρώοι τοποθετούνται έτσι^. στους Κεντροδεξιούς οι απόψεις διχάζονται^. μόνο στους Δεξιούς επικρατεί άνετα η άποψη «η Δικαιοσύνη λειτουργεί και θα αποδώσει τις ευθύνες όπου υπάρχουν». (Οι κατατάξεις στον άξονα Αριστερά-Δεξιά, από αυτοτοποθέτηση). Γενικότερα μιλώντας, 7 στους 10 θεωρούν ότι η Δικαιοσύνη δεν χειρίζεται επαρκώς τις σημαντικές υποθέσεις. 

Στο όχι-και-τόσο πειστικό ερώτημα «πόσο εμπιστεύεσθε καθένα από τους θεσμούς» μόνον η οικογένεια λαμβάνει ευθέως θετικές απαντήσεις (στάθμιση: +77), ενώ οι Ένοπλες Δυνάμεις πετυχαίνουν ένα +44 (εδώ, ο συμμετέχων Ιωάννης Σαρμάς, πρώην Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου και διατελέσας υπηρεσιακός Πρωθυπουργός, φρόντισε να παρατηρήσει ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών αφορά τον ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων ως ασπίδας προστασίας, έναντι εξωτερικών απειλών: να αποφεύγονται οι παρανοήσεις!), τα δε Πανεπιστήμια με +24 (περιέργως, δεν σχολιάστηκε το πόσο τα καημένα τα Ελληνικά, δημόσια ΑΕΙ υποτιμώνται στον δημόσιο λόγο επ’ εσχάτων). Στο ελαφρώς αρνητικό βρίσκονται Εκκλησία (-3), αλλά και Αστυνομία (-7). Κατρακύλα στην Δικαιοσύνη, τους υπερεθνικούς θεσμούς/ΕΕ ή το ΕΣΥ (από -24 έως -31). Η Κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο συναντώνται στην γειτονιά του -50, τα Μέσα Ενημέρωσης, τα συνδικάτα και τα πολιτικά κόμματα κοντά στο -70…

Από κεί και πέρα, η αμεροληψία της Δικαιοσύνης καταγράφεται στο -46, η διάκριση των εξουσιών (καημένε Μοντεσκιέ!) στο -35, εκεί δίπλα και η ισονομία. Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο -29, η ανεμπόδιστη λειτουργία των Ανεξάρτητων Αρχών στο -23. (Συγκρατημένα τοποθετήθηκε επί του θέματος ο – στόχος ανοίκειων επιθέσεων – Πρόεδρος της ΑΔΑΕ Χρ. Ράμμος. Πολλές οι αναφορές και στην αντίστοιχη, πιο πρόσφατη αντιμετώπιση του Συνηγόρου του Πολίτη Ανδρέα Ποττάκη, επειδή τόλμησε να μιλήσει ουσιαστικά για την φρικτή υπόθεση του ναυαγίου της Πύλου).Όσον, δε, αφορά τα προβλήματα στην Δικαιοσύνη, ένα συνθλιπτικό 91% των ερωτώμενων την θεωρούν «αργή», όμως ενώ 79% την βρίσκουν «πολιτικά ελεγχόμενη», το 67% «οικονομικά ελεγχόμενη» (ακόμη χειρότερο!), το 70% «κοινωνικά άδικη». Ανεξάρτητη την αναγνωρίζει μόνο το 27%…

Επιχειρώντας να φέρει την συζήτηση στο βιβλικό «εν τίνι αλισθήσεται», δηλαδή να δείξει λύσεις, η ημερίδα προσέγγισε διεξοδικά το ζήτημα του ορισμού της ηγεσίας της Δικαιοισύνης. Μέθοδοι για να αποκοπεί πειστικά από την στοργική αγκαλιά της (εκάστοτε) Κυβερνήσεως ακούστηκαν, όπως να υπάρχει πρόταση  από μεικτό σώμα με σύνθεση κοινοβουλευτική-κυβερνητική-δικαστική-δικηγορική/κοινωνίας των πολιτών, να προτείνεται λίστα με τελική επιλογή  από Κυβέρνηση ή Βουλή. Κάποια στιγμή ακούστηκε και κάτι περί ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας, που βέβαια αμέσως «διορθώθηκε» στην συζήτηση με την αυτονόητη επισήμανση ότι – έτσι που θα επιλεγεί ως Προέδρος, εντελώς μονόχρωμα ή πάντως σε αποχρώσεις του μπλε με έμφαση προς το βαθύτερο (αυτό δικό μας, όχι της συζήτησης) ο Κώστας Τασούλας, της κληρονομιάς Ευάγγελου Αβέρωφ – μια τέτοια προσέγγιση δεν πείθει και τόσο!

Όπως δεν πείθει, για τον ίδιο λόγο, και η πρόταση για αύξηση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου π.χ. με ενεργοποίηση της αναπομπής ψηφισμένων νόμων αν διακρίνει (ο Πρόεδρος) αντισυνταγματικότητα, με επαναψήφιση με αυξημένη πλειοψηφία προκειμένου να ισχύσει ο αναπεμπόμενος νόμος. Αυτά, στα πλαίσια συζήτησης για την συνταγματική αναθεώρηση όπου, με διόλου ενθαρρυντικά τα διδάγματα προηγούμενων αναθεωρήσεων, ο συνταγματολόγος Ακρίτας Καϊδατζής έφθασε να διερωτηθεί μήπως καλύτερα θα ήταν να μείνει το Σύνταγμα ως έχει, καθώς συχνά οι αναθεωρούμενες διατάξεις μένουν ανεφάρμοστες/ «στον αέρα». Αποτελούν άλλοθι. 

Παράδειγμα η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία κατ’ άρθρο 73 παρα Σ που όμως… αφέθηκε χωρίς εκτελεστικό νόμο – κι ας πήγε να ξεφοβίσει ο απαιτούμενος αριθμός 500.000 υπογραφών, συν η εξαίρεση θεμάτων δημοσιονομικών ή εξωτερικής πολιτικής και άμυνας… Ακόμη περισσότερο – και δυνητικά εκ του πονηρού – χωρίς εκτελεστικό νόμο έχει αφεθεί και η αρθείσα πλέον σύντομη αποσβεστική προθεσμία (περί παραγραφής με πιο ακριβολόγο ένδυμα πρόκειται…) για την άσκηση δίωξης βάσει του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Η μεν διάταξη του άρθρου 86Σ έχει τροποποιηθεί, και μάλιστα με ευρύτερη συναίνεση, πλην όμως ο εκτελεστικός νόμος δεν έχει ψηφιστεί τροποποιητικά. Οπότε… άμα προκύψει ζήτημα, για Τέμπη ή και για υποκλοπές («τέθηκαν στο αρχείο»: όμως όταν μια υπόθεση αρχαιοθετηθεί, έστω και βάσει του «αναντίλεκτα» δεν αποκλείεται η ανάσυρσή της από το αρχείο, υπό άλλες συνθήκες), οι μεν συνταγματολόγοι ασφαλώς θα λένε ότι η ρύθμιση του Συντάγματος παρασύρει τον κοινό νομοθέτη, όμως οι ποινικολόγοι μπορεί να σταθούν στο γράμμα του νόμου. Ομόθυμη η άποψη της ημερίδας ότι ο νόμος χρειάζεται άμεσα να τροποποιηθεί, αλλά … ζητείται υπουργός να φέρει την σχετική ρύθμιση. Ο νυν υπουργός Δικαιοσύνης δεν είναι διόλου βέβαιο ότι εμφορείται από τέτοια διάθεση (πάλι το σχόλιο δικό μας).

Πάμε όμως στο κυρίως μέτωπο, εκείνο της οχύρωσης της Δικαιοσύνης απέναντι στην απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών. Εδώ, η ημερίδα Τσίπρα έκανε ένα ενδιαφέρον βήμα: θύμισε ότι και οι δικαστές, άνθρωποι είναι! Οπότε, αν αφήσει κανείς κατά μερος τις άμεσες πολιτικές πιέσεις – που πάντα μπορεί να προσκρούσουν στην εκ της ισοβότητας ανεξαρτησία του δικαστή – υπάρχει η ανθρώπινη προσδοκία της ανέλιξης στην ιεραρχία, η Προεδρία του αντίστοιχου Δικαστηρίου^. και, μετά τον τερματισμό της διοικητικής καριέρας, η συνέχιση προσφοράς σε προεδρία  Αρχής ή συμμετοχή σε Ανεξάρτητη Αρχή ή άλλη προβεβλημένη δημόσια θέση. Εδώ, λοιπόν, επισημάνθηκε ότι και τα τρία ανώτατα δικαστήρια (Άρειος Πάγος, Συμβούλιο Επικρατείας, Ελεγκτικό Συνέδριο) διαθέτουν ανά 10 Αντιπροέδρους. Τι το πιο ανθρώπινο, από το να προσδοκά κανείς να γίνει Πρόεδρος, άρα να είναι σχετικά αρεστός στην εκτελεστική εξουσία; «Λύση»: Να περιορισθεί ριζικά ο αριθμός των Αντιπροέδρων – πλείστα δικαστήρια άλλων χωρών λειτουργούν με έναν Αντιπρόεδρο. (Σε κάθε λύση, βέβαια, ένα πρόβλημα: και τα απλά μέλη μιας σύνθεσης ανωτάτου δικαστηρίου νομιμοποιούνται να έχουν φιλοδοξίες – μάλιστα τότε θα πρέκυπτε ένα ευρύτερο ακόμη rat race. Κακό!). «Λύση» για τους αφυπηρετούντες δικαστές: Να δικαιούνται να βρεθούν σε άλλη υψηλή θέση μόνο μετά από την παρέλευση αρκετού χρόνου – ένας ιδιότυπος πένθιμος ενιαυτός (Τι διάρκειας όμως;)

Δεν αποτελούν τίποτε το εντελώς πρωτότυπο, όλα αυτά. Όμως το ιδιαίτερο με την εδώ συζήτηση ήταν ότι τα ανέδειξε μαζί με την ανησυχητική υποχώρηση της εμπιστοσύνης στην Δικαιοσύνη. Και ότι ο αμφιτρύων της εκδήλωσης Αλέξης Τσίπρας τα  ενσωμάτωσε ως προτάσεις πολιτικής της ευρύτερης Αντιπολίτευσης στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση. 

To follow, για να κλείσουμε και με τα αναγκαία για την εποχή Αγγλικά.