Tαυτόχρονα, θεωρεί ότι η αγορά θα βρει λύση στο πρόβλημα της ένδειας εξειδικευμένων στελεχών, χωρίς μάλιστα να αποκλείει και «εισαγωγή» εργαζομένων από το εξωτερικό, ειδικά στον κλάδο της πληροφορικής. Ως προς τον αντίκτυπο του ταμείου, εκτιμά ότι οι συνολικές επενδύσεις θα φτάσουν τα 50 δισ. ευρω, ενώ ειδικά για τις ιδιωτικές επενδύσεις τονίζει ότι ο πραγματικός αντίκτυπος στο ΑΕΠ θα φανεί μετά την ολοκλήρωσή τους και θα είναι μεγαλύτερος από αυτόν που αρχικά αναμενόταν. Αντίστοιχα, θεωρεί ότι η Ελλάδα θα ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα εντός του 2023, γεγονός που θα πολλαπλασιάσει τις ιδιωτικές επενδύσεις στη χώρα. Όσο για το ενδεχόμενο παράτασης του Ταμείου Ανάκαμψης, ξεκαθαρίζει ότι «δεν είναι καλό πράγμα», δεν αποκλείει όμως να δοθεί, εφόσον το ζητούν ήδη άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Κύριε υπουργέ, πρόσφατα είχαμε την επιτυχημένη εκταμίευση της δεύτερης δόσης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας −τρίτη αν υπολογίσουμε και την προκαταβολή− και πλέον ζητούμενο είναι η διατήρηση θετικής δυναμικής με την κατάθεση του αιτήματος για την επόμενη δόση, ιδανικά μέσα στον Μάρτιο. Πόσο κοντά βρισκόμαστε στον στόχο αυτό;

Δεν το ξέρουμε ακόμη, διότι έχουμε διάφορους διαγωνισμούς που τελειώνουν μέσα σε αυτές τις μέρες και πάντα υπάρχουν οι προσφυγές. Συνεπώς είναι δύσκολο να ξέρεις εάν θα ολοκληρωθούν όλοι οι διαγωνισμοί και αν θα τελειώσουν όλοι χωρίς προσφυγές.

Από την άλλη όμως, βρισκόμαστε άτυπα σε προεκλογική περίοδο και είναι ζήτημα χρόνου, εβδομάδων ενδεχομένως, να προκηρυχθούν εκλογές. Πόσο σας ανησυχεί το ενδεχόμενο να χαθεί πολύτιμος χρόνος, να μην προλάβουμε προθεσμίες;

Οι εκλογές είναι κομμάτι της δημοκρατίας. Έχουμε ένα κόστος χρόνου όποτε έχουμε εκλογές, ένα, δυο τρεις μήνες. Θα το αντέξουμε αυτό το κόστος.

Άρα δεν σας ανησυχεί αυτό όσον αφορά τον προγραμματισμό του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Όχι, είμαστε καλά σε σχέση με πολλούς άλλους εταίρους μας. Έχουμε ταχεία ολοκλήρωση μεγάλου κομματιού των διαδικασιών και είμαι αισιόδοξος. Ειδικά στο κομμάτι της δέσμευσης πόρων, είναι κάτι στο οποίο έχουμε ξεκάθαρο προβάδισμα. Εγώ έχω εμπιστοσύνη στην αγορά, καθώς στο τέλος βρίσκει λύσεις. Η Ελλάδα επωφελήθηκε και εκ του γεγονότος ότι υπάρχουν μεγάλες απολύσεις προσωπικού διεθνώς στον τομέα της πληροφορικής. Συνεπώς μπορούμε να βρούμε λύσεις.

Άρα θεωρείτε ότι θα μπορούσαμε να δούμε και ξένους εργαζόμενους να έρχονται στην Ελλάδα για να βοηθήσουν στα έργα του Ταμείου;

Και Έλληνες που είναι στο εξωτερικό.

Άρα είναι μια μορφή δηλαδή και ενός έμμεσου brain gain.

Το brain gain είναι ένας δικός μας στρατηγικός στόχος. Άλλωστε έχουμε πάρα πολύ ισχυρά φορολογικά κίνητρα γι’ αυτό.

Έχετε δηλώσει στο παρελθόν ότι η χώρα μας θ’ αποφύγει την ύφεση και φαίνεται ότι και οι προβλέψεις της Κομισιόν αυτό δείχνουν για το 2023.

Είναι καλύτερες οι προβλέψεις από τις αρχικές και νομίζω πως επιβεβαιώνεται και η πρόβλεψή μου.

Ποιος είναι ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ως προς την αποφυγή της ύφεσης αρχικά και, εν συνεχεία, τη δημιουργία μιας βιώσιμης ανάπτυξης για τη χώρα;

Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που εισέρχονται, φέτος, στην οικονομία, μας «τραβούν» εκτός της ύφεσης. Συνεπώς, για την αποφυγή της, είναι καθοριστική η συμβολή αυτού του πολύτιμου, αναπτυξιακού εργαλείου. Συνολικά, το «κλειδί» είναι οι μεγάλες, ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες θα ξεπεράσουν τα 45 δισ. ευρώ –ενδε- χομένως θα φτάσουν και τα 50 δισ. ευρώ– μαζί με το REPowerEU.

Και αυτό είναι ένα τεράστιο εργαλείο για τη μετέπειτα αναπτυξιακή πορεία της χώρας, διότι σε μια ιδιωτική επένδυση –σε αντίθεση με μια δημόσια– η πραγματική της αξία αρχίζει και «γράφει» πολύ περισσότερο την επομένη της ολοκλήρωσης της επένδυσης, όταν δηλαδή προστίθεται τζίρος στο ΑΕΠ ευθέως. Αντιθέτως, η δημόσια επένδυση προσθέτει τζίρο κατά τη διάρκεια της πραγματοποίησής της και μετά βελτιώνει τις συνθήκες. Συνεπώς, αν δεν ακολουθήσουν πολλές ιδιωτικές επενδύσεις μετά τη δημόσια επένδυση, αυτή μένει ολίγον «ορφανή». Τώρα, έχουμε ένα τεράστιο ύψος ιδιωτικών επενδύσεων που κινητοποιούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και αυτές μόλις τελειώσουν θα αυξήσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τον τζίρο της οικονομίας, το ΑΕΠ.

Άρα μιλάμε ουσιαστικά για μια πιο μακροχρόνια πλέον ανάκαμψη, δεν είναι κάτι που θα έχει αντίκτυπο μέχρι το ’26 και μετά θα φθίνει.

Η ανάκαμψη θα έχει πολύ πιο μεγάλη δυναμική, εξ’ αυτού του λόγου.

Και έχει παίξει ρόλο σε αυτό και το σκέλος των μεταρρυθμίσεων του Ταμείου Ανάκαμψης;

Ναι, βοηθούν πολύ και οι μεταρρυθμίσεις. Κατά τη γνώμη μου στις μακροοικονομικές προβλέψεις έχει υποτιμηθεί η δυναμική που θα δώσουν οι ιδιωτικές επενδύσεις.

Άρα θεωρείτε ότι θα μπορούμε να δούμε και σε σχέση με τα δεδομένα της Κομισιόν υψηλότερη και από το 2% ανάπτυξη το 2024;

Όχι. Θα αρχίσουμε να βλέπουμε υψηλότερη –από την προβλεπόμενη– ανάπτυξη μετά τη λήξη του προγράμματος (σ.σ. το 2026). Αυτή είναι η ουσία της παρέμβασης των ιδιωτικών επενδύσεων, δηλαδή ότι τελειώνοντας το πρόγραμμα θα υπάρξει ένας νέος κύκλος αναπτυξιακός, που θα έχουν πυροδοτήσει οι ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες έχουν προστιθέμενη αξία στη διάρκεια του έτους που γίνονται. Όταν όμως ολοκληρώνονται, με τον πρόσθετο τζίρο που κάνουν οι επιχειρήσεις αυξάνοντας την παραγωγή τους, έχουμε πολύ μεγάλη αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας. Θα σας πω ένα απλό παράδειγμα, που δεν αφορά στις βαριές παραγωγικές επενδύσεις, αλλά στις ενεργειακές.

Για ένα φωτοβολταϊκό, με το που τελειώνει η περίοδος που κάνει κανείς την επένδυση, όπου έχει μια προστιθέμενη αξία της τάξεως του 20-30%, αρχίζει η παραγωγική περίοδος. Εκεί, το σύνολο της ενέργειας που παράγεται, υποκαθιστά εισαγωγές φυσικού αερίου ή και πετρελαίου. Και επιτυγχάνεται μια καθαρή αύξηση του ΑΕΠ στο σύνολο της παραγωγής του φωτοβολταϊκού.

Και αυτό για όλη τη διάρκεια της επένδυσης, δηλαδή για τα επόμενα 20 χρόνια. Αυτό για τα επόμενα 20 χρόνια.

Το ίδιο ισχύει για μία επένδυση που αφορά, για παράδειγμα, σε σαπούνι. Όταν ξεκινάει η περίοδος μετά το τέλος της επένδυσης, που αυξάνεται η παραγωγή –πολλές φορές κατά το ύψος της επένδυσης στις βιομηχανικές επενδύσεις– παρατηρείται, αμέσως, αύξηση του ΑΕΠ.

Ένα άλλο μεγάλο στοίχημα για τη χώρα μας είναι η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας μετά από πάρα πολλά χρόνια. Πιστεύετε ότι θα το καταφέρουμε αυτό εντός του 2023, και τι θα σημάνει αυτό για την ανάπτυξη;

Πιστεύω ότι θα το καταφέρουμε και θα μας πολλαπλασιάσει τις ιδιωτικές επενδύσεις που θα έρχονται από μόνες τους. Επίσης, θα βοηθήσει πολύ τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και το κράτος στο κόστος δανεισμού – που έχει ιδιαίτερη σημασία, τώρα, που έχουμε αυξημένο επιτόκιο.

Θα ήθελα να σταθώ κι εγώ στο κόστος δανεισμού. Έχουμε ένα ντόμινο αυξήσεων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και βλέπουμε πλέον πολλοί να στρέφονται και στο σκέλος του δανεισμού μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Πιστεύετε ότι θα καλύψουμε το σύνολο του δανειακού σκέλους και, αν ναι, μέχρι πότε;

Είμαστε νωρίτερα από τη στοχοθεσία μας. Ήδη, πήραμε την τρίτη δόση του σκέλους των δανείων. Συνεπώς, είμαστε πολύ καλύτερα από ό,τι αναμενόταν και η δυναμική είναι πολύ μεγάλη.

Άρα εκτιμάτε ότι τα χρήματα αυτά, τα 13 δισεκατομμύρια ευρώ, θα καλυφθούν και θα λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά.

Ναι και θα ζητήσουμε πρόσθετα χρήματα, στο πλαίσιο του REPowerEU, που θα έρθουν και θα «κουμπώσουν» στο ίδιο εργαλείο. Άρα μιλάμε για πάνω από 15 δισεκατομμύρια, με πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα. Ναι, μπορεί το συνολικό ύψος των επενδύσεων που θα γίνουν μέσω του δανειακού σκέλους του «Ελλάδα 2.0» να ξεπεράσει τα 35 δισ. ευρώ.

Καθώς μιλάμε για το μέλλον του Ταμείου, θα περιμένουμε ανακάτεμα στην τράπουλα των έργων είτε λόγω του REPowerEU είτε και για άλλους λόγους;

Μεγάλα «ανακατέματα» δεν μας αρέσουν. Θα περιμένουμε συμπληρώσεις, αυξήσεις προϋπολογισμών, λίγα πρόσθετα έργα, όπου έχουμε απόδοση ή όπου έχουμε υψηλούς βαθμούς απορρόφησης. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, θα κάνουμε μια αναθεώρηση συγκρατημένη και συντηρητική, μέσα στο τρίτο τρίμηνο του 2023.

Θεωρείτε ότι το 2026, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και πανευρωπαϊκά, θα είναι καταληκτική ημερομηνία; Υπάρχει περίπτωση να δούμε έστω και μια μικρή παράταση με όλα αυτά που γίνονται γύρω μας;

Φαίνεται ότι υπάρχουν χώρες που ενδιαφέρονται για μια παράταση. Για την ώρα δεν είμαστε μία από αυτές.

Αν, όμως, υπάρχει μια παράταση, θα ισχύσει πανευρωπαϊκά, εφόσον οι κανόνες είναι για όλους οι ίδιοι;

Θα είναι συνολική, αλλά η παράταση δεν αποτελεί καλή εξέλιξη. Ο σκοπός είναι να τελειώσουμε το Πρόγραμμα στην ώρα μας, διότι όσο νωρίτερα συμβεί αυτό τόσο νωρίτερα θα αυξηθεί και το ΑΕΠ.

Και άρα θα επιτελέσει τον ρόλο του, που θα είναι η πραγματική ανάκαμψη της οικονομίας;

Η παράταση διευκολύνει μεν, αν κάπου υπάρχει κάποια καθυστέρηση, αλλά δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός.