Η εφηβεία είναι εδώ και δεκαετίες αναγνωρισμένη ως μία από τις πιο ταραγμένες περιόδους της ζωής ενός ανθρώπου, με προκλήσεις, αλλαγές και άγχος, αλλά ειδικά οι σημερινοί νέοι έρχονται επιπλέον αντιμέτωποι με κινδύνους άνευ προηγουμένου, όπως καταδεικνύει μια νέα παγκόσμια έκθεση για την υγεία και την ευημερία του ιατρικού περιοδικού Lancet.

Το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό επισημαίνει ότι περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ηλικίας 10 έως 24 ετών κινδυνεύουν να εμφανίσουν σοβαρά προβλήματα υγείας μέχρι το 2030 – δηλαδή τουλάχιστον οι μισοί από το σύνολο των εφήβων και νέων παγκοσμίως. Οι πιο βασικές απειλές θεωρούνται η αύξηση της παχυσαρκίας και των ψυχικών διαταραχών, η αρνητική επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας και η αποσταθεροποίηση του παγκόσμιου κλίματος.

«Ακόμα κι εγώ έμεινα έκπληκτη από ορισμένα από αυτά τα στοιχεία και τις προβλέψεις για το μέλλον», δήλωσε στο National Geographic η Σάρα Μπερντ, καθηγήτρια Παγκόσμιας Υγείας και Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο George Washington και συμπρόεδρος της Επιτροπής. «Είναι σαφές ότι ήδη βιώνουμε μια κρίση στην υγεία των νέων – και αυτή θα ενταθεί».

Η έκθεση συντάχθηκε από ομάδα 44 ειδικών που ανέλυσαν περίπου 550 επιστημονικές μελέτες από το 2021 έως και σήμερα. Αποτελεί συνέχεια της πρώτης μεγάλης έκθεσης του Lancet για την εφηβική υγεία, που είχε δημοσιευτεί το 2016. Παρά τα θετικά νέα – όπως η μείωση του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς και η καλύτερη πρόσβαση των κοριτσιών στην εκπαίδευση – η έκθεση προειδοποιεί ότι η υγεία των νέων παγκοσνμίως βρίσκεται σε ένα «κρίσιμο σημείο καμπής».

Πιο θερμό και ασταθές κλίμα

Η παρούσα γενιά θα είναι η πρώτη που θα ζήσει ολόκληρη τη ζωή της υπό τη σκιά ενός διαταραγμένου παγκόσμιου κλίματος. Μέχρι το 2100, εκτιμάται ότι 1,8 δισεκατομμύρια νέοι θα ζουν σε συνθήκες 2,8°C υψηλότερες από την προβιομηχανική εποχή. Αυτό συνεπάγεται αύξηση ακραίων καιρικών φαινομένων, διατροφική επισφάλεια, κινδύνους θερμοπληξίας και κοινωνική αστάθεια. «Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία είναι πολύ πιο σοβαρές απ’ ό,τι αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι», τονίζει η Μπερντ. «Κι όμως, οι νέοι –που έχουν και τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής μπροστά τους– είναι αποκλεισμένοι από τις αποφάσεις».

Η γενιά του διαδικτύου

Οι σημερινοί έφηβοι είναι οι πρώτοι που μεγάλωσαν με δυνατότητα μόνιμης σύνδεσης στο διαδίκτυο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 79% των ατόμων 15-24 ετών έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο – ποσοστό που φτάνει το 95% στις πλούσιες χώρες.

Η τεχνολογία προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες, αλλά συνοδεύεται από κινδύνους όπως παραπληροφόρηση, διαδικτυακή παρενόχληση, κοινωνική απομόνωση και μειωμένη σωματική δραστηριότητα. Η έκθεση προειδοποιεί πως η ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα «ενισχύσει δραματικά» τις θετικές αλλά και αρνητικές συνέπειες. «Δεν υπάρχει μία και μόνη λύση», λέει η Μπερντ. «Χρειάζονται έξυπνες πολιτικές και ευθύνη από γονείς, δασκάλους και ίδιους τους νέους».

Εκρηκτική αύξηση της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία αυξάνεται ραγδαία σε όλες τις ηπείρους. Από το 1990 έως σήμερα, σε περιοχές της Αφρικής και της Ασίας έχουν οκταπλασιαστεί. Το 2030 προβλέπεται ότι 464 εκατ. έφηβοι θα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι – 143 εκατ. περισσότεροι από το 2015.

Η αύξηση οφείλεται στην ευκολότερη πρόσβαση σε ανθυγιεινά, φτηνά τρόφιμα – ιδιαίτερα ζαχαρούχα ποτά, των οποίων η κατανάλωση αυξήθηκε έως και 33% σχεδόν παντού. Πάνω από τους μισούς εφήβους πίνουν καθημερινά τουλάχιστον ένα ζαχαρούχο ρόφημα. Παράλληλα, η καθιστική ζωή ενισχύεται από την ατμοσφαιρική ρύπανση, την κλιματική αποσταθεροποίηση και τον αυξημένο χρόνο που περνούν οι νέοι μπροστά την οθόνη. Η έκθεση προτείνει έξτρα φορολόγηση στα ζαχαρούχα ποτά και επενδύσεις σε προγράμματα άθλησης για μειονεκτούσες κοινότητες.

Κρίση ψυχικής υγείας

Η σοβαρότερη ίσως προειδοποίηση αφορά την ψυχική υγεία: το 2030 προβλέπεται να χαθούν 42 εκατομμύρια έτη υγιούς ζωής λόγω ψυχικών διαταραχών ή αυτοκτονιών – δύο εκατομμύρια περισσότερα από το 2015. Η ψυχική υγεία είναι πλέον ο βασικότερος παράγοντας επιβάρυνσης της υγείας των εφήβων διεθνώς. Η πανδημία Covid-19, οι οικονομικές κρίσεις, η κοινωνική ανασφάλεια και η περιβαλλοντική ανησυχία επιδεινώνουν την κατάσταση. Η έκθεση καλεί σε επέκταση των ψυχολογικών υπηρεσιών και σε υποστήριξη των κοινοτήτων ώστε να αντιμετωπίζουν τις αιτίες άγχους και κατάθλιψης – όσες γίνεται τουλάχιστον.

Η καθηγήτρια επιδημιολογίας Άοιφε Ντόιλ από το London School of Hygiene and Tropical Medicine, σημειώνει ότι η επένδυση στην υγεία των εφήβων παραμένει ανεπαρκής και ασύμβατη με τα πραγματικά βάρη που αντιμετωπίζουν.