«Μπορούμε να ελαφρύνουμε τη θλίψη με έναν καλό ύπνο, ένα μπάνιο κι ένα ποτήρι κρασί» έγραφε στα μέσα του 13ου αιώνα ο Θωμάς Ακινάτης και, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η προσωπική ιεροτελεστία της καθαριότητας έχει συνδεθεί με πνευματικές, κοινωνικές αλλά και καθαρά πρακτικές ανάγκες. Στη σύγχρονοι εποχή, άλλοι επιλέγουν το πρωινό ντους για να «καθαρίσουν» το μυαλό τους πριν ξεκινήσει η ημέρα, και άλλοι προτιμούν το βραδινό για να διώξουν μαζί με τη σκόνη και τον ιδρώτα, και την ένταση της καθημερινότητας πριν τον ύπνο. Υπάρχει όμως προτιμότερη επιλογή, σε σχέση με τον ύπνο μας ή την αποδοτικότητα στην εργασία;

Ο Shahab Haghayegh, ερευνητής και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και το Νοσοκομείο Massachusetts General, προσπάθησε να βελτιώσει τον ύπνο του με διάφορους τρόπους – ακόμα και με χάπια μελατονίνης. Τίποτα δεν λειτουργούσε, μέχρι που δοκίμασε κάτι απλό: να αναβάλει το ντους του από το πρωί στο βράδυ. «Όταν κάνουμε ζεστό ντους το βράδυ, στην κατάλληλη θερμοκρασία και ώρα, βοηθάμε το σώμα να αποκοιμηθεί πιο εύκολα», λέει ο ίδιος.

Ο Haghayegh επισημαίνει ότι στον καλό ύπνο βοηθά η μικρή πτώση της θερμοκρασίας – μια εξελικτική ανάγκη που συνδέεται με την αναπόφευκτη δροσιά των νυχτών όταν ακόμα το είδος μας ζούσε (προϊστορικά) υπαίθρια. Οι σημερινές θερμές κατοικίες συχνά απορυθμίζουν αυτόν τον φυσικό κύκλο, αλλά το ζεστό ντους λειτουργεί, παραδόξως, ως μηχανισμός ψύξης: προκαλεί αγγειοδιαστολή στο δέρμα και έτσι διευκολύνει τη διαφυγή θερμότητας από το σώμα.

Ο ιδανικός χρόνος, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ένα ντους διάρκειας τουλάχιστον 10 λεπτών, μία με δύο ώρες πριν τον ύπνο, με νερό στους 40°C περίπου. Αν κάποιος ξεκινήσει το πείραμα, καλό θα είναι κάνει λίγη υπομονή καθώς χρειάζονται μερικές ημέρες για να συγχρονιστεί ο κιρκάδιος ρυθμός με τη νέα συνήθεια.

Ο δρ. Matthew Ebben από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ συμφωνεί ότι η θερμοκρασία του σώματος επηρεάζει τον ύπνο. Ωστόσο, προειδοποιεί, μιλώντας σε αφιέρωμα του περιοδικού Time πως οι γενικές συμβουλές ύπνου βοηθούν μόνο το 50% των ανθρώπων και για τους υπόλοιπους μπορεί να έχουν αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Η πιο σταθερή παράμετρος είναι η συνέπεια στην ώρα που πέφτει κανείς για ύπνο.

Το ντους όμως δεν ευνοεί μόνο τον ύπνο. Μελέτες δείχνουν ότι αποτελεί μια ιδανική στιγμή για χαλάρωση και ανεμπόδιστη σκέψη — δύο βασικά στοιχεία για τη δημιουργικότητα. Καθώς ο εγκέφαλος το βράδυ είναι λιγότερο συγκεντρωμένος και πιο ανοιχτός στη φαντασία, το ντους μετατρέπεται σε ιδανική στιγμή για brainstorming.

Υγιεινή

Η δρ. Ranella Hirsch, δερματολόγος από τη Βοστώνη, υπογραμμίζει ότι το βραδινό μπάνιο βοηθά να απομακρυνθούν ρύποι, αλλεργιογόνα και ιδρώτας που συσσωρεύτηκαν στη διάρκεια της μέρας. Αν κάποιος κοιμηθεί χωρίς να τους αφαιρέσει, μπορεί να υποστεί δερματικούς ερεθισμούς, μεταφέροντας ανεπιθύμητη «παρέα» στα σεντόνια. Ιδίως για λιπαρά δέρματα, το βραδινό ντους ενδείκνυται. Και για όσους προτιμούν αδιαπραγμάτευτα το πρωινό ντους, η Hirsch προτείνει τουλάχιστον καλό καθαρισμό προσώπου το βράδυ. Το πρωινό μπάνιο, λέει η ίδια, έχει το όφελος της απομάκρυνσης των νεκρών κυττάρων του δέρματος που αποβάλλονται εντονότερα τη νύχτα, καθώς ο άνθρωπος αποβάλλει περίπου 200 εκατομμύρια κύτταρα ανά ώρα. Ωστόσο, όπως επισημαίνει, η καθαριότητα εξαρτάται περισσότερο από άλλους παράγοντες, όπως η καθαρότητα των σεντονιών. «Αν κάνεις ντους το πρωί αλλά κοιμάσαι σε βρώμικα σεντόνια, ακυρώνεις πολλά από τα οφέλη», τονίζει.

Ο δρ. Ebben κάνει μπάνιο το πρωί για θέλει να μυρίζει ωραία στη δουλειά. Όμως θυμάται ότι στο εργατικό σπίτι που μεγάλωσε, όλοι έκαναν ντους το βράδυ, επιστρέφοντας από χειρονακτική εργασία. «Η ώρα του μπάνιου έχει σχέση με το επάγγελμά σου περισσότερο απ’ ό,τι νομίζεις», λέει.

Για πολλούς, το πρωινό ντους είναι πρακτικό. Η δρ. Shelby Harris, ψυχολόγος ύπνου, τονίζει τη δημοφιλία των πρωινών προϊόντων ντους με αιθέρια έλαια όπως λεβάντα ή δεντρολίβανο, που βοηθούν στην εγρήγορση. Ειδικά τα κρύα ντους ενισχύουν αυτό το αποτέλεσμα: το σώμα νομίζει ότι βρίσκεται σε ψυχρό περιβάλλον και προσπαθεί να ζεσταθεί, ανεβάζοντας θερμοκρασία και ενέργεια.

Ο Haghayegh προτείνει: «Αν έχετε υπνηλία το πρωί, δοκιμάστε ένα κρύο ντους. Αν έχετε χρόνο και όρεξη για μέγιστη αρμονία με τον κιρκάδιο ρυθμό, κάντε ζεστό ντους το βράδυ και κρύο το πρωί!»