Ήδη, πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες επενδυτικές εκρήξεις της σύγχρονης ιστορίας. Μέσα στο 2025, οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας θα δαπανήσουν σχεδόν 400 δισ. δολαρίων για την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών που θα τρέξουν τα μοντέλα που λειτουργούν ΑΙ/τεχνητή νοημοσύνη. Οι μεγαλύτεροι κατασκευαστές –η Open AI και η Anthropia– σηκώνουν κάθε λίγους μήνες από την αγορά δισεκατομμύρια − η συνολική τους χρηματιστηριακή αξία πλησιάζει το μισό τρις δολάρια, ενώ οι αναλυτές της αγοράς υπολογίζουν ότι μέχρι το τέλος του 2028 τα ποσά που θα έχουν δαπανηθεί για data centers θα έχουν ξεπεράσει τα 3 τρις. δολαρίων.

Η κλίμακα αυτού του επενδυτικού ρίσκου είναι τέτοια, ώστε αξίζει κανείς να διερωτηθεί τι θα γίνει όταν θα φτάσει η ώρα του υπολογισμού της απόδοσης. Ακόμη όμως κι αν η νέα τεχνολογία ανταποκριθεί στην υπόσχεσή της, πολλοί θα είναι οι επενδυτές που θα χάσουν – πολλά. Και αν δεν αποδειχθεί πετυχημένη, τότε το οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σοκ θα είναι άμεσο −και βαρύ.

Το γαϊτανάκι των επενδυτών

Ανέκαθεν οι επενδυτές προσέρχονταν σωρηδόν στις πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες, και πάλι όμως, η συγκεκριμένη σπουδή προς την ΑΙ δεν έχει προηγούμενο. Οι ενθουσιώδεις οπαδοί εξηγούν ότι η γενική τεχνητή νοημοσύνη/AGI –δηλαδή μοντέλα που θα είναι καλύτερα από τον μέσο άνθρωπο σε πολλά γνωστικά αντικείμενα– μπορεί να γίνει πραγματικότητα σε λίγα μόλις χρόνια. Για την πρώτη επιχείρηση που θα φτάσει σ’ αυτόν τον στόχο, τα κέρδη θα είναι ανυπολόγιστα. Οι επενδυτές συνειδητοποιούν ωστόσο ότι ενδεχομένως δεν υποστηρίζουν το σωστό μοντέλο: πλην όμως, αν επέλεγαν να κινηθούν αργά και προσεκτικά, θα ήταν σαν να μην επένδυαν καθόλου!

Το αποτέλεσμα; Ένας αδυσώπητος αγώνας δρόμου επενδύσεων, με τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες να ξοδεύουν ασύστολα προκειμένου να εξασφαλίσουν την υπολογιστική ισχύ που χρειάζονται τα μεγαλύτερα μοντέλα. Βαθμιαία, στο γαϊτανάκι των επενδυτών ήλθαν να προστεθούν και άλλοι, από τον κλάδο ανάπτυξης ακινήτων ή της παραγωγής ενέργειας. Η τελευταία που προσήλθε στον κύκλο των επενδυτών ήταν η Oracle. Η χρηματιστηριακή αξία της απογειώθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου, όταν δημοσιοποίησε τις φιλόδοξες προβλέψεις της για τις δραστηριότητες νέφους με τεχνητή νοημοσύνη: για ένα διάστημα, ο επικεφαλής της Λάρι Έλισον βρέθηκε να είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος της υφηλίου. 

Ό,τι κι αν συμβεί, πάντως, πολλοί είναι οι επενδυτές που θα χάσουν χρήματα. Στο πιο αισιόδοξο σενάριο, η ΑGI θα καταφτάσει και θα μας φέρει έναν κόσμο με ετήσιους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης της τάξεως 20% όπως είχε αναφερθεί. Ορισμένοι μέτοχοι θα δουν αστρονομικές αποδόσεις στο χαρτοφυλάκιό τους, πολλοί άλλοι όμως θα βρεθούν αντιμέτωποι με μεγάλες ζημιές.

Προσγειωμένα σενάρια

Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζονται πάντως και πιο προσγειωμένα σενάρια. Η τεχνολογία μπορεί να κινηθεί προς κατευθύνσεις που να μην τις έχουν προβλέψει οι επενδυτές. Όταν τελικά το εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα επικράτησε τον 19ο αιώνα στην Αμερική, οι ηλεκτρικές εταιρείες σταθερού ρεύματος περιθωριοποιήθηκαν (και αναγκάστηκαν να συγχωνευθούν). Σήμερα, οι επενδυτές ποντάρουν στο ότι οι πιθανότεροι νικητές στην κούρσα της ΑΙ θα είναι εκείνοι που τρέχουν σήμερα τα μεγαλύτερα μοντέλα. Πλην όμως, ήδη καταγράφεται ότι όσοι ξεκίνησαν νωρίς, στρέφονται σε μικρότερα γλωσσικά μοντέλα: αυτό αποτελεί μια ένδειξη ότι –τελικά– μπορεί να χρειαστεί λιγότερη υπολογιστική ισχύς.

Επίσης, ο δρόμος που οδηγεί στην ευρύτερη υιοθέτηση της ΑΙ μπορεί να αποδειχθεί πιο ανώμαλος και βραδύτερος απ’ ό,τι περιμένουν οι επενδυτές – με αποτέλεσμα όσοι ξεκίνησαν πιο καθυστερημένα να έχουν τη δυνατότητα να προλάβουν. Τυχόν παραβλέψεις στην τεχνολογία, προβλήματα που σχετίζονται με τη γρήγορη πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα ή η επιχειρηματική αδράνεια μπορεί να οδηγήσουν σε βραδύτερη ενσωμάτωση της τεχνολογίας. Όσο θα αναθεωρούν προς τα κάτω τις προβλέψεις τους για τα έσοδα από την ΑΙ, τόσο πολλοί επενδυτές –και πιστωτές– μπορεί να αποδειχθούν πιο διστακτικοί στο να αποδεχθούν πελώριες αυριανές επενδύσεις. Μπορεί να παρατηρηθεί επιβράδυνση στη ροή κεφαλαίων. Κάποια startups μπορεί να λυγίσουν πλήρως, κάτω από το βάρος συσσωρευμένων ζημιών.

Τι θα σήμαινε ένα σοκ 

Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε να επηρεάσει την πορεία της ΑΙ ένα παρόμοιο… ψυχρό ρεύμα; Πρώτα πρώτα, πολλές από τις σημερινές δαπάνες μπορεί να αποδειχθούν άχρηστες. Μετά τη μανία των σιδηροδρόμων που έζησε τον 19ο αιώνα η Βρετανία, βρέθηκε να διαθέτει σιδηροτροχιές, τούνελ και γέφυρες − πολλά απ’ αυτά χρησιμοποιούνται και σήμερα. Τα ψηφιακά bits και bytes δεν έπαψαν να κυκλοφορούν μέσα από τα δίκτυα οπτικών ινών που χτίστηκαν τα χρόνια του ανερχόμενου κύματος των dotcoms. Όμως η εκρηκτική άνοδος της ΑΙ μπορεί να κληροδοτήσει πολύ λιγότερα. Ενδεχομένως τα κελύφη των data centers και η νέα βάση ηλεκτροπαραγωγής να βρουν διαφορετικές χρήσεις, όμως οι μισές από τις πελώριες κεφαλαιακές δαπάνες που έχουν γίνει αφορούσαν servers και εξειδικευμένα τυπωμένα κυκλώματα, που ήδη απαξιώθηκαν μετά από λίγα χρόνια. Μια καλή είδηση είναι ότι το σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι μάλλον ικανό να απορροφήσει το σοκ. Στο παρελθόν υπήρξαν έντονα σοκ από την τεχνολογία: το σκάσιμο της φούσκας των σιδηροδρόμων στη Βρετανία τη 10ετία του 1860 άφησε πίσω του μεγάλες ζημίες στις τράπεζες φέρνοντας μεγάλη πιστωτική στενότητα. Μέχρι σήμερα, αντιθέτως, μεγάλο μέρος των επενδύσεων σε data centers προήλθε από τις τεράστιες κερδοφορίες των τεχνολογικών κολοσσών.

Μολονότι ορισμένες επιχειρήσεις –μεταξύ των οποίων η Meta– στρέφονται πλέον στον δανεισμό, για να χρηματοδοτήσουν τις πιο καινούργιες επενδύσεις τους, οι κερδοφόρες εργασίες τους και οι ισχυροί ισολογισμοί τους τις εγκαθιστούν σε καλή θέση ώστε να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την τεχνολογική ανάφλεξη. Άλλωστε, μεταξύ εκείνων που είναι υπερπρόθυμοι να παράσχουν χρηματοδότηση βρίσκονται ιδιωτικά funds, τα οποία κατά βάσιν ενισχύονται από πλούσιους ιδιώτες ή/και θεσμικούς παίκτες, κι όχι από κοινούς επενδυτές. Τα startups του τομέα της ΑΙ, πάλι, χρηματοδοτούνται από σχήματα capital venture ή από κρατικής ιδιοκτησίας funds, που αντέχουν να σηκώσουν ζημίες.

Και πάλι, όμως, μπορεί να ανακύψουν προβλήματα. Όσο περισσότερο απογειώνονται οι επενδύσεις, τόσο υψηλότερο ρίσκο θα διατρέχουν τα χρηματοδοτικά σχήματα που τις κινούν – και τόσο περισσότερο χρεωμένες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να βρεθούν στη σκηνή. Οι εταιρίες ηλεκτροπαραγωγής προσπαθούν απεγνωσμένα να αυξήσουν τις δικές τους επενδύσεις, ώστε να τροφοδοτήσουν με την απαιτούμενη ενέργεια τις δράσεις ΑΙ: πλην όμως, μια υπερδανεισμένη εταιρεία στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής θα μπορούσε εύκολα να βρεθεί εκτεθειμένη.

Αλλά και η αμερικανική οικονομία, συνολικά, θα μπορούσε να βρεθεί εκτεθειμένη σε ένα δυσάρεστο σοκ. Σύμφωνα με μιαν εκτίμηση, η εκρηκτική άνοδος της ΑΙ συνέβαλε κατά 40% στην αύξηση του αμερικανικού ΑΕΠ την περσινή χρονιά. Πρόκειται για εντυπωσιακή συμβολή ενός τομέα, που παρέχει πολύ μικρό ποσοστό του συνολικού παραγόμενου προϊόντος. Αν τώρα τα επενδυτικά σχέδια αποκλιμακωθούν, ή ακόμη περισσότερο αν εγκαταλειφθούν απόλυτα, τότε αυτό θα μεταφραστεί σε οικονομική δυσχέρεια, καθώς θα δημιουργούνται λιγότερα data centers, αλλά και θα απασχολούνται για τον σκοπό αυτό λιγότεροι εργαζόμενοι.

Προσοχή στο ζεμάτισμα

Εκείνο που θα μπορούσε να επιδεινώσει κι άλλο την κατάσταση είναι το ότι μια πτώση του Χρηματιστηρίου θα μπορούσε να κάνει εκείνους που διακρατούν στοιχεία ενεργητικού να περιορίσουν την υπόλοιπη δαπάνη τους. Επειδή οι αποτιμήσεις των εταιριών που σχετίζονται με ΑΙ είναι πλέον στα ύψη, τα χαρτοφυλάκια σήμερα κυριαρχούνται από μια φούχτα από τεχνολογικές εταιρίες. Τα δε νοικοκυριά είναι πλέον περισσότερο εκτεθειμένα σε μετοχές απ’ ό,τι ήταν το 2000: αν οι τιμές πέσουν, τότε τόσο η εμπιστοσύνη όσο και η δαπάνη τους θα πληγεί σοβαρά… 

Τα φτωχότερα νοικοκυριά δεν θα αισθανθούν το σοκ, καθώς διακρατούν λιγότερες μετοχές. Όμως η κατανάλωση στην Αμερική τροφοδοτήθηκε την περσινή χρονιά κυρίως από τους πλουσίους: άμα λοιπόν η οικονομία χάσει αυτό το βάθρο ισχύος, τότε θα βρεθεί να αδυνατίζει ακριβώς τη στιγμή που οι δασμοί και τα υψηλά επιτόκια θα φέρνουν τη δική τους επιβάρυνση.

Όσο μεγαλύτερη η τωρινή απογείωση, τόσο μεγαλύτερες οι αρνητικές συνέπειες αν η ΑΙ δεν ανταποκριθεί στις προσδοκίες των επενδυτών. Από την άλλη, αν η τεχνολογία αυτή τελικά επαληθεύσει τις εξωφρενικές υποσχέσεις που κάποιοι ευαγγελίζονται, τότε ένα νέο κεφάλαιο της Ιστορίας θα έχει ανοίξει. Αλλά στα βιβλία της Ιστορίας θα καταγραφεί επίσης και η εξωφρενική διαδρομή έως εκεί..

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com