Οι ομαδικές συνομιλίες δεν είναι κάτι καινούργιο στην ψηφιακή επικοινωνία. Από τα πρώτα chatrooms του «αρχέγονου» Διαδικτύου στη δεκαετία του 1990, οποιοσδήποτε χρήστης με αργή σύνδεση μπορούσε να κάνει log in με το ψευδώνυμό ή και το αληθινό του όνομα και να συνομιλήσει με γνωστούς και αγνώστους επί παντός επιστητού.

Όμως μέχρι και το 2007 και την εφεύρεση του smartphone από την Apple, τα group chats ήταν προσβάσιμα μόνο από σταθερό υπολογιστή, και μέσα από συγκεκριμένες πλατφόρμες. Η ομάδα του Στηβ Τζομπς όμως μεταμόρφωσε μέσα σε μια νύχτα την καθημερινότητά των επικοινωνιών, καθιστώντας δυνατή την αποστολή γραπτών μηνυμάτων σε πολλούς παραλήπτες ταυτόχρονα, περνώντας από το κατακερματισμένο περιβάλλον των μεμονωμένων SMS στην πρωτοφανή, τότε, ευελιξία του iMessage, καταργώντας, ουσιαστικά, την έννοια του offline.

Όλοι ήταν σχεδόν πάντα διαθέσιμοι. Και παντού.

Οι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας και οι ανταγωνιστές της Apple ακολούθησαν και, σιγά σιγά, μέσα στην επόμενη δεκαετία, η ομαδική συνομιλία μετατράπηκε από περιστασιακά βολικό εργαλείο «σε ένα πανταχού παρόν κοινωνικό φαινόμενο» όπως παρατηρούν σε αφιέρωμά τους οι New York Times. Καθώς υπηρεσίες όπως το WhatsApp και το Viber άρχισαν να κερδίζουν μεγαλύτερο έδαφος, οι ομαδικές συνομιλίες έγιναν κανόνας, όχι μόνο στην προσωπική ζωή, αλλά και σχεδόν σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους.

Από τον κλειστό κύκλο φίλων, για αφιλτράριστο σχολιασμό χωρίς τον φόβο των αδιάκριτων βλεμμάτων των υπόλοιπων «επαφών», μέχρι την ομαδική συνομιλία της δουλειάς όπου κανείς δεν θέλει να διαβάσει τίποτα πέρα από τα απολύτως απαραίτητα εντός ωραρίου, τα group chats ποικίλουν ανάλογα με την σύνθεση και τον σκοπό τους. Κάποια από αυτά αποδεικνύονται βραχύβια μιας και αφορούν ένα και μόνο γεγονός – ένα γαμήλιο πάρτι, ή ένα ταξίδι – και άλλα διατηρούνται για χρόνια, λειτουργώντας ως ουτοπικά σημεία συνάντησης, ανεξαρτήτως ώρας και μέρας.

«Όταν οι ομαδικές συνομιλίες εξετάζονται ως κοινωνικό φαινόμενο, συχνά επαινούνται ως ένα είδος αντι-κοινωνικών μέσων – ένας τρόπος να χρησιμοποιήσουμε το τηλέφωνό μας για να απολαύσουμε μερικά από τα οφέλη των πραγματικών σχέσεων, χωρίς τα μειονεκτήματα της κουλτούρας δημοσιοποίησης, του διαδικτύου» γράφει η Sophie Haigney στους NYT. Κάποιες άλλες ομαδικές συνομιλίες πάλι, εξυπηρετούν τον σκοπό της τυπικής «διατήρησης επαφών» εξ αποστάσεως.

Όλη αυτή η επικοινωνία είναι τελικά ένα ζήτημα διανομής πληροφοριών σε προσεκτικά επιμελημένες λίστες συνομιλητών, και η προσοχή που δίνουμε έχει σημαντική επίδραση, είτε το καταλαβαίνουμε, είτε όχι.

Το 2020 και το 2021, εν μέσω αλλεπάλληλων lockdown και ακραία πολωμένου κλίματος στη δημόσια, ψηφιακή σφαίρα των newsfeed, οι κλειστές, ομαδικές συνομιλίες πολλαπλασιάστηκαν σε επίπεδα ρεκόρ. «Το τελευταίο μέρος που απέμεινε στο διαδίκτυο για πραγματική συζήτηση» σχολίαζαν οι Times το 2022, εκθειάζοντας την ελκυστική ιδιωτικότητα, την εξασφαλισμένη οικειότητα και την αυτονόητη, μεταξύ γνωστών, κοινωνικότητα, που επιβίωναν στις ομαδικές συνομιλίες, σε αντίθεση με τον εκτεθειμένο σε πυρά, δημόσιο λόγο στο Twitter ή τον βομβαρδισμό διαφημίσεων στο Instagram.

Όπως συμβαίνει με όλες τις δραστηριότητες που εξαρτώνται από τη δυναμική μιας ομάδας, τα group chats αποκλείουν τον περισσότερο κόσμο από το περιεχόμενό τους, αλλά πολλές φορές, έχουν αντίκτυπο που ξεπερνά σε κλίμακα κάθε προσδοκία ή και έννοια νομιμότητας: από την οργάνωση χούλιγκαν για ραντεβού βίας, μέχρι την ανταλλαγή παράνομου υλικού. Η κατάρρευση της τράπεζας Silicon Valley τον Μάρτιο του περασμένου έτους αποδίδεται, τουλάχιστον εν μέρει, σε μια ομαδική συνομιλία που κατά πληροφορίες συμμετείχαν «200+ ιδρυτές εταιρειών τεχνολογίας».

Η πηγή που μοιράστηκε στο X αυτή την πληροφορία, περιέγραψε το ασταμάτητο μπαράζ αγχωτικών μηνυμάτων που διάβασε κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος για τουαλέτα στη δουλειά. Επηρεασμένος από τις ζοφερές προβλέψεις για την τράπεζα, ακύρωσε μια συνάντηση που είχε και προέτρεψε αμέσως τη σύζυγό του να αποσύρει τα χρήματά τους. Άλλοι ακολούθησαν το παράδειγμα και η πληροφορία διαδόθηκε πολύ έξω από την ιδιωτική σφαίρα των 200+ με αποτέλεσμα την πρόκληση μαζικού πανικού.

Οι άνθρωποι ενεργούν παράλογα συχνότατα, βασιζόμενοι σε αποσπασματικές πληροφορίες, αλλά υπάρχει κάτι ιδιαίτερο και ίσως πρωτοφανές, στο ότι ένα πλήθος ανθρώπων με επιρροή, αλληλεπιδρά με αυτή την ταχύτητα και οι αντιδράσεις του καθενός αντανακλούν η μία την άλλη πρώτα σε έναν ψηφιακό τόπο, και από εκεί στον πραγματικό κόσμο – στην περίπτωση της Silicon Valley Bank, μετακινώντας εκατομμύρια δολάρια προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, για παράδειγμα.

Χωρίς να το συνειδητοποιούν, οι μετέχοντες σε group chat χτίζουν μία ψηφιακή κοινότητα με κοινούς κανόνες και ερεθίσματα που τους ασκούν επίδραση: η δυναμική των ομαδικών συνομιλιών μπορεί να επηρεάσει τις επιλογές μας από τα πιο απλά – για το εστιατόριο που θα προτιμήσουμε σε μια περιοχή – μέχρι τα πιο σύνθετα, προκαλώντας οικονομικά και πολιτικά γεγονότα. Και όλα αυτά με αστραπιαία ταχύτητα.