Καθώς η ανθρωπότητα βιώνει πολλαπλές μεταβάσεις, με μετασχηματιστικούς παράγοντες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική κρίση, τα ενεργειακά ζητήματα, η διαχείριση φυσικών πόρων, η ατζέντα της πράσινης μετάβασης και η ανάδυση ενός πολυ-πολικού, μετα-δυτικού κόσμου, μεγάλο ζητούμενο είναι η προσαρμογή στη γρήγορη και ριζική αναδιαμόρφωση της πραγματικότητάς της.

Ακροβατώντας μεταξύ της αναπόλησης του παρελθόντος και της ενατένισης του μέλλοντος −που καταφθάνει γρηγορότερα από ό,τι περιμέναμε− έχουμε, στην πραγματικότητα, σήμερα μια μοναδική ευκαιρία. Και τούτο διότι είναι ίσως η πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία που το ανθρώπινο είδος έχει συνολική εικόνα του πολιτισμού που έχει αναπτύξει και των επιπτώσεων των επιλογών του πάνω στη γη. Βαδίζοντας, λοιπόν, προς το μέλλον, αυτή η γνώση μάς δίνει τη δυνατότητα να επιλέξουμε συλλογικά τι πρέπει να αφήσουμε πίσω μας και τι αξίζει να διατηρήσουμε ως θεμέλιο των κοινωνιών του αύριο. 

Χρησιμοποιώντας τη γνώριμη μεταφορά της κιβωτού, ζητήσαμε από επιδραστικούς επιστήμονες, ερευνητές, αναλυτές και στελέχη διεθνών οργανισμών −όλοι τους εκλεκτοί ομιλητές στο IX Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών−, να μας απαντήσουν τι θα επέλεγαν να σώσουν από το παρελθόν (και το παρόν), για το καλό της ανθρωπότητας: «Αν ζητηθεί από την ανθρωπότητα, υπό τις σύγχρονες συνθήκες, να φτιάξει μια “κιβωτό” του ανθρώπινου πολιτισμού, ποιες ανθρώπινες δημιουργίες, επιτεύγματα ή αξίες θα επιλέγατε να διασώσετε, από τον τομέα της ειδικότητάς σας σε αυτήν και γιατί;».

Θεόδωρος Ευγενίου: Τεχνολογία και Διακυβέρνηση  

Καθηγητής Decision Sciences & Technology Management στο INSEAD, μία από τις κορυφαίες μεταπτυχιακές σχολές στον τομέα της διοίκησης επιχειρήσεων στον κόσμο. Το Institut Européen d’Administration des Affaires διατηρεί πανεπιστημιουπόλεις στη Γαλλία, τη Σιγκαπούρη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τις ΗΠΑ. 

Κατά την είσοδό τους στο διάσημο Infinite Corridor του MIT, οι επισκέπτες παρατηρούν δύο διακριτά πάνελ, τα οποία κρέμονται από την οροφή του επιβλητικού Lobby 7, τονίζοντας τις αξίες: «Αριστεία + Περιέργεια». 

Οι αξίες μας βρίσκονται στον πυρήνα της διακυβέρνησής μας και μας οδηγούν ανεπιφύλακτα προς τον συλλογικό μας προορισμό – απηχώντας το διάσημο απόφθεγμα του Ουίλιαμ Τζέιμς σχετικά με τις συνήθειές μας, που με ακαταμάχητο τρόπο μας κατευθύνουν προς το ατομικό μας πεπρωμένο.

Η περιέργεια είναι η δύναμη που μετακινεί την ανθρωπότητα από τις σκιές του μυστικισμού και των προκλήσεων, προς το φως της κατανόησης και των λύσεων. Η αριστεία είναι το κλειδί για την επίτευξη των υψηλότερων δυνατοτήτων μας.

Ωστόσο, η υποδειγματική διακυβέρνηση από μόνη της –που περιλαμβάνει ισχυρές αξίες, μια επιτακτική αποστολή, σαφείς κανόνες και αποτελεσματικές δομές– δεν αρκεί. Ενώ παρέχει το πλαίσιο εντός του οποίου μπορεί να σημειωθεί πρόοδος, ενεργώντας ως κρίσιμος παράγοντας διαφοροποίησης μεταξύ των εθνών και των πολιτισμών (π.χ. βλ. διαφορετικά πολιτικά συστήματα), δεν μπορεί από μόνη της να ξεπεράσει τα όρια του δυνατού. 

Είναι η τεχνολογία και η επιστήμη που κινούν πραγματικά τη βελόνα, με την αποτελεσματική διακυβέρνηση να παρέχει κατεύθυνση και έλεγχο. 

Αυτά μαζί οδήγησαν το ταξίδι μας από τον μυστικισμό στον νατουραλισμό, ξεκινώντας από την αρχαία Ελλάδα, την επιστημονική επανάσταση αιώνες αργότερα, τις τεχνολογικές επαναστάσεις και την αναδυόμενη νέα επιστήμη και τη μηχανική της νοημοσύνης –που χαρακτηρίζονται από την τεχνητή νοημοσύνη και τις βιολογικές ανακαλύψεις– που διαμορφώνουν τον σημερινό κόσμο.

Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι η τεχνολογία και η αποτελεσματική διακυβέρνηση είναι τα δύο πιο σημαντικά στοιχεία που χρειάζεται επειγόντως ο κόσμος μας σήμερα. 

Επομένως, εάν έπρεπε να επιλέξουμε για την «κιβωτό» του συλλογικού μας μέλλοντος τα σημαντικότερα στοιχεία, αυτά θα έπρεπε αναμφίβολα να είναι η τεχνολογία και η διακυβέρνηση, οδηγούμενα από την περιέργεια και την αριστεία.

Abla Abdel-Latif: Παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (GVC)

Εκτελεστική διευθύντρια και επικεφαλής έρευνας στο Egyptian Center for Economic Studies, μία ανεξάρτητη μη κερδοσκοπική δεξαμενή σκέψης που στοχεύει στην ενθάρρυνση του διαλόγου μεταξύ της κυβέρνησης, των μέσων ενημέρωσης, του ιδιωτικού τομέα και του ακαδημαϊκού κόσμου, προωθώντας την οικονομική ανάπτυξη στην Αίγυπτο, μέσω της διάδοσης της εφαρμοσμένης έρευνας πολιτικής.

Στην «κιβωτό» του ανθρώπινου πολιτισμού θα έβαζα το καλά εδραιωμένο οικονομικό σύστημα «παγκόσμιων αλυσίδων αξίας» (GVC). Πρόκειται για ένα σύστημα διεθνούς κατανομής, μέσω του οποίου η παραγωγή χωρίζεται σε δραστηριότητες και καθήκοντα που εκτελούνται σε διαφορετικές χώρες. Τα GVC, ως μία μεγάλης κλίμακας επέκταση του συστήματος καταμερισμού της εργασίας, χρονολογούνται από την εποχή του Άνταμ Σμιθ. 

Τα GVC λειτουργούν επιτυχώς εδώ και δεκαετίες, με θετικά αποτελέσματα για όλους. Δεν επιτυγχάνουν μόνο οικονομική αποδοτικότητα μέσω της σωστής κατανομής πόρων, αλλά προσφέρουν στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες την ευκαιρία για ενσωμάτωση στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Αυτό κατά συνέπεια σημαίνει και μία ευκαιρία να αναπτύξουν και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των λαών τους. 

Όλος ο κόσμος επωφελείται από αυτή τη ρύθμιση. Μετά τις πρόσφατες αλλεπάλληλες κρίσεις, οι μεγαλύτερες ανεπτυγμένες χώρες άρχισαν να πιέζουν προς τον οικονομικό εθνικισμό, μέσω του οποίου αποθαρρύνουν τις επενδύσεις εκτός των χωρών τους, θέλοντας να υιοθετήσουν τον προστατευτισμό έναντι των παγκόσμιων αλυσίδων αξιών. 

Η αναδυόμενη αυτή τάση, πέραν των προφανών αρνητικών επιπτώσεων στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και την ευημερία ολόκληρου του κόσμου, σε Βορρά και Νότο, προκαλεί οικονομικές απώλειες και μείωση της ευημερίας ακόμη και στις χώρες που την ενθαρρύνουν. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι εκκλήσεις για τη νέα τάση προστατευτικών πολιτικών είναι περισσότερο πολιτικές, παρά οικονομικές ή κοινωνικές.

Συμπερασματικά, ενώ μπορεί να υπάρξει αντίσταση στην ένταξη των GVC στην «κιβωτό» του ανθρώπινου πολιτισμού από τους μεγάλους παίκτες, είναι σημαντικό να πιέσουμε γι’ αυτήν, με γνώμονα το συμφέρον όλου του κόσμου. Αν οι κρίσεις που ζήσαμε δίδαξαν κάτι στην ανθρωπότητα, είναι ότι η συνεργασία όλων είναι βασική προϋπόθεση για τη μελλοντική μας επιβίωση.

Alberto Alemanno: Η ιδέα πίσω από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση 

Καθηγητής Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτοχος της έδρας Jean Monnet του HEC στο Παρίσι. Το Πρόγραμμα Jean Monnet είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενθάρρυνση της διδασκαλίας, της έρευνας και του προβληματισμού στον τομέα των σπουδών ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε κορυφαία ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι έδρες απονέμονται σε διεθνώς διακεκριμένους πανεπιστημιακούς. 

Η «κιβωτός» μας δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει πίσω της την ιδέα στην οποία βασίζεται ολόκληρη η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αυτή του να είσαι πολίτης με πολλαπλές εδαφικές και πολιτικές αναφορές, σε μια περιοχή, σε ένα έθνος και σε μια ήπειρο. Εάν περισσότερες περιοχές του κόσμου υιοθετήσουν μια τέτοια ιδέα, ίσως η ειρήνη και η ευημερία αποτελέσουν επακόλουθα αυτής. 

William Drozdiak: Πυξίδες ορθής πορείας

Global Europe Fellow στο Woodrow Wilson International Center for Scholars, μία από τις επιδραστικότερες δεξαμενές σκέψεις στον κόσμο, αφοσιωμένη στην παροχή αμερόληπτης γνώσης σχετικά με τις παγκόσμιες υποθέσεις. 

Αυτό είναι ένα συναρπαστικό τεστ της ανθρώπινης φαντασίας για να προσδιορίσει τι ελπίζουμε να μάθουν οι μελλοντικές γενιές από τη δική μας εμπειρία σε αυτόν τον πλανήτη.

Θα επέλεγα για την «κιβωτό» αντικείμενα που κυριάρχησαν στη ζωή μας και ανέδειξαν τη σημασία της ανθρώπινης καινοτομίας, της αυτοσυντήρησης και των πολιτικών αξιών που έχουν αντέξει στον χρόνο και μπορούν να χρησιμεύσουν στις μελλοντικές κοινωνίες ως πυξίδες ορθής πορείας προς την ελευθερία, την ευημερία, την ειρήνη και τη δημοκρατία. 

Πρώτον, θα επέλεγα το Apple Iphone, για τον εκπληκτικό τρόπο που έχει μεταμορφώσει τις επικοινωνίες για δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Μέσα σε μία γενιά, έχουμε μεταπηδήσει από τα σταθερά περιστροφικά τηλέφωνα στους φορητούς μικρούς ισχυρούς υπολογιστές τσέπης – τα κινητά μας, κάτι που μπορεί να εμπνεύσει τις μελλοντικές γενιές να ξεπεράσουν τα όρια της τεχνολογίας για να βελτιώσουν την κατάσταση της ανθρωπότητας.

Δεύτερον, θα επέλεγα ένα αντίγραφο της πυρηνικής βόμβας (εξουδετερωμένη, φυσικά), για να αναδείξω τους τρομακτικούς κινδύνους που συνιστούν τα όπλα μαζικής καταστροφής για όλη την ανθρωπότητα. Το γεγονός ότι η χρήση αυτών των βομβών περιορίστηκε στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι για να τερματιστεί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος πριν από ογδόντα χρόνια δείχνει ότι τα έθνη και οι κυβερνήσεις μπορούν να μάθουν να συνεργάζονται για να αποτρέψουν τη μελλοντική εξάλειψη της ανθρώπινης ζωής. 

Τρίτον, θα συμπεριλάμβανα ένα αντίγραφο του Αμερικανικού Συντάγματος, το οποίο για δύο αιώνες προστατεύει τη δημοκρατία, την ελευθερία της έκφρασης και τα ίσα δικαιώματα για όλους τους άνδρες και τις γυναίκες. Η τρέχουσα πρόκληση για την αμερικανική δημοκρατία στις επικείμενες προεδρικές εκλογές υπογραμμίζει την ανάγκη για διαρκή, επιμελή υπεράσπιση αυτών των ύψιστων αξιών.

Maria Elena Agüero: Αυτό που διαχέει την ομορφιά στη ζωή μας

Γενική Γραμματέας του Club de Madrid, ενός από τα μεγαλύτερα φόρουμ πρώην προέδρων και πρωθυπουργών με στόχο την προώθηση της δημοκρατίας. Αποτελείται από 126 τακτικά μέλη από 73 χώρες, συμπεριλαμβανομένων 7 βραβευμένων με Νόμπελ Ειρήνης και 20 πρώτων γυναικών αρχηγών-κρατών ή κυβερνήσεων. 

Μια αρχική παρόρμηση θα μπορούσε να μας οδηγήσει να ανταποκριθούμε σε «λειτουργία επιβίωσης» (survival mode), λόγω της εικόνας που προκαλεί η ιδέα κατασκευής μιας σωστικής «κιβωτού». Αναφερθήκατε όμως συγκεκριμένα σε αυτό που αξίζει να σωθεί από τον ανθρώπινο πολιτισμό για τις μελλοντικές γενιές, υπό τις σύγχρονες συνθήκες και από την οπτική γωνία του συγκεκριμένου τομέα εξειδίκευσής μας. 

Για να επωφεληθούν καλύτερα οι μελλοντικές γενιές από την εξέλιξή μας ως κοινωνίες, θα επέλεγα έργα που από νωρίς προσπάθησαν να εξηγήσουν την ανθρώπινη κατάσταση καθώς και τις αξίες που θα πλαισιώσουν τις πράξεις και τις ζωές μας στην κοινωνία: από τη Βίβλο, τα γραπτά λογίων και φιλοσόφων όπως ο Κομφούκιος, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, μέχρι το Κοράνι και μεταγενέστερα έργα όπως η Magna Carta, η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, η Χάρτα του ΟΗΕ ή η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τα δοκίμια της Χάνα Άρεντ, της Μάργκαρετ Άτγουντ και του Γιουβάλ Νώε Χαράρι… μία επιλογή που θα βοηθούσε τους άλλους να κατανοήσουν και να αξιοποιήσουν την εμπειρία μας.

Το σπουδαιότερο που θα μοιραζόμουν είναι αυτό που διαχέει την ομορφιά στη ζωή μας. Η φύση, σε όλες της τις μορφές, και η τέχνη, στις διάφορες εκφάνσεις της –λογοτεχνία, μουσική, εικαστικές τέχνες– όλα όσα επιτρέπουν στους ανθρώπους να εκφράσουν τα συναισθήματα, τα πάθη και τους φόβους τους.

Η πνευματική ανάπτυξη, η επιστήμη, η τεχνολογία και η καινοτομία στην υγεία, τις επικοινωνίες και την παραγωγή, ως φορείς προόδου, πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν. Πάνω από όλα, θα αναδείκνυα τις τεράστιες προσπάθειες που καταβλήθηκαν, και εξακολουθούν να απαιτούνται, για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, για την προώθηση της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και ενός πιο βιώσιμου, φωτισμένου και ανθεκτικού πολιτισμού για όλους.