Αμέτρητοι άνθρωποι σε όλο τον κο΄σμο νιώθουν ότι περνούν υπερβολικό χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα, και οι έρευνες το επιβεβαιώνουν: ενδεικτικό είναι πως οι ενήλικες στις ΗΠΑ περνούν, κατά μέσο όρο, πάνω από δύο ώρες τη μέρα online, ενώ οι έφηβοι «σκρολάρουν» τουλάχιστον τον διπλάσιο χρόνο από τους γονείς τους.

Ειδικοί προειδοποιούν εδώ και χρόνια ότι τα κοινωνικά δίκτυα εκμεταλλεύονται το βιολογικό «σύστημα ανταμοιβής» με το οποίο είναι καλωδιωμένος ο εγκέφαλός μας, οδηγώντας μας συχνά σε κανονικότατο εθισμό μέσω της συνεχούς αναζήτησης για likes και νέες ειδοποιήσεις.

Η επίδραση αυτής της συμπεριφοράς στον εγκέφαλο είναι αξιοσημείωτη, καθώς κάθε ειδοποίηση ή like ενεργοποιεί μια αλυσίδα εντολών που απελευθερώνει ντοπαμίνη, την ουσία που μας κάνει να αισθανόμαστε ευχαρίστηση. Ωστόσο, η συνεχής αυτή διέγερση μπορεί να διαταράξει την ισορροπία του εγκεφάλου, οδηγώντας σε μείωση της παραγωγής ντοπαμίνης με την πάροδο του χρόνου. Το αποτέλεσμα; Χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα για να νιώθουμε «καλά», καθώς η έλλειψη ντομαπίνης μας πολιορκεί με άγχος, στεναχώρια και μειωμένη αυτοεκτίμηση.

Ψηφιακή αποτοξίνωση

Ένα διάλειμμα από τα κοινωνικά δίκτυα —η λεγόμενη ψηφιακή αποτοξίνωση— μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να επανέλθει στην προηγούμενη…«αναλογική» ισορροπία του. Ειδικοί προτείνουν διαλείμματα διάρκειας τουλάχιστον τεσσάρων εβδομάδων για τη μέγιστη αποτελεσματικότητα, αλλά ακόμη και μικρότερες παύσεις έχουν αποδειχθεί ωφέλιμες. Για παράδειγμα, έρευνες δείχνουν ότι μια αποχή τριών ημερών μπορεί να βελτιώσει την αυτοεκτίμηση και τη συναισθηματική ευεξία, ιδιαίτερα στους εφήβους.

Η απομάκρυνση από την οθόνη σίγουρα δεν είναι εύκολη διαδικασία. Η αρχική προσπάθεια και η αντίσταση να κοιτάξουμε την οθόνη μας συχνά συνοδεύεται από συμπτώματα στέρησης, άγχος και μια (διόλου ανεξήγητη) έντονη επιθυμία να επιστρέψουμε στις πλατφόρμες. Παρόλα αυτά, αυτά τα δυσάρεστα συμπτώματα είναι προσωρινά. Με την πάροδο του χρόνου, ο εγκέφαλος προσαρμόζεται στα χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης, και η πλασματική ανάγκη μας να είμαστε μονίμως online, σταδιακά υποχωρεί Μάλιστα, πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι, αφού ξεπεράσουν τις πρώτες μέρες, βρίσκουν την εμπειρία της αποχής πιο ευχάριστη από ό,τι περίμεναν.

Για να είναι πιο ομαλή αυτή η διαδικασία, οι ειδικοί συστήνουν ακόμα και τη συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης, υπό την καθοδήγηση ειδικών θεραπευτών. Η συζήτηση και η επαφή με άλλα άτομα που προσπαθούν να «αποτοξινωθούν», ενδεχομένως να μετριάσει τα συναισθήματα απομόνωσης και τον φόβο της κοινωνικής αποσύνδεσης. Έρευνες σε εφήβους έδειξαν ότι η αλληλεπίδραση με συνομηλίκους κατά τη διάρκεια ενός σοσιαλμιντιακού διαλείμματος βοήθησε στον μετριασμό των αρνητικών συναισθημάτων και έδωσε σε αυτούς τους νέους ώθηση να συνεχίσουν την προσπάθεια.

Μετά από την περίοδο αποτοξίνωσης, είναι σημαντικό να εξασφαλιστούν συνήθειες πιο υγιούς και ισορροπημένης χρήσης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τον περιορισμό του χρόνου που περνάμε online, την απενεργοποίηση ειδοποιήσεων και την φόρτιση του κινητού σε διαφορετικό χώρο από το υπνοδωμάτιο που κοιμόμαστε κάθε βράδυ. Επίσης, οι ειδικοί ενθαρρύνουν την αντικατάσταση της χρήσης κοινωνικών δικτύων με δραστηριότητες που απαιτούν συγκέντρωση και προσφέρουν ένα κλιμακωτό αίσθημα ικανοποίησης, όπως το διάβασμα, η σωματική άσκηση ή η μαγειρική.

Η περιοδική ανάπαυλα από τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να βοηθήσει να επαναξιολογήσουμε τη σχέση μας με αυτά, και να ενισχύσει την ψυχική μας υγεία, επιτρέποντάς μας σε εκείνες τις πτυχές της ζωής μας που είναι πραγματικά ουσιαστικές και δεν εξαρτώνται από διαφημιστικούς αλγορίθμους.