Πριν από μία δεκαετία, το βασικό ζητούμενο στον κόσμο του διαδικτύου ήταν πώς θα κρατήσει μία ιστοσελίδα απασχολημένο τον μέσο επισκέπτη του. Σήμερα, το κυνήγι έχει μετατοπιστεί στα πιο βασικά, και το επίδικο είναι αν θα καταφέρει ένας ιστότοπος να κερδίσει έστω και ένα πολυπόθητο «κλικ» από τους παλιούς, και κάποτε πιστούς, χρήστες, αυτό το τόσο απαραίτητο καύσιμο που κινεί ολόκληρο τον ψηφιακό κόσμο – από την ενημέρωση μέχρι την ψυχαγωγία και την επιχειρηματικότητα.

Κουρασμένοι από την υπερπληθώρα πληροφορίας και τις συχνά ανούσιες περιηγήσεις, οι χρήστες δείχνουν να στρέφονται σε πιο «συνοπτικές» λύσεις – και ποιος καλύτερος να τους τις προσφέρει από την τεχνητή νοημοσύνη; Όμως, πίσω από την σιωπηλή αλλά μεγάλη στροφή, αναδεικνύεται ένα κρίσιμο υπαρξιακό ερώτημα για το ίδιο το Διαδίκτυο όπως το γνωρίζαμε.

Τους τελευταίους μήνες έχει σημειωθεί μια κρίσιμη αλλαγή στην εμπειρία της αναζήτησης, από τη στιγμή που η Google άρχισε να προβάλλει στην κορυφή των αποτελεσμάτων τα “AI Overviews” – δηλαδή απαντήσεις που συνθέτει η τεχνητή νοημοσύνη για τα ερωτήματα που θέτουμε, αντί για τον οικείο κατάλογο συνδέσμων. Οι απαντήσεις αυτές, άλλες φορές είναι ακριβείς και κατατοπιστικές και άλλες απολύτως παραπλανητικές, προτείνοντας – κυριολεκτικά – μέχρι και κατανάλωση… κόλλας ή πετρών.

Πέρα όμως από τα «ατοπήματα» του έξυπνου αλγορίθμου όμως, η σημαντικότερη επίδραση φαίνεται να είναι στον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με την πληροφορία. Σύμφωνα με νέα μελέτη του Pew Research Center, χρήστες που προτίμησαν αυτές απαντήσεις είχαν σημαντικά μικρότερη πιθανότητα να συνεχίσουν την αναζήτησή τους στον Ιστό ή να κάνουν κλικ σε κάποιον σύνδεσμο. Σε περίπου το 25% των περιπτώσεων, απλώς έκλειναν το παράθυρο του browser.

Αυτός η αλλαγή της συμπεριφοράς του χρήστη δεν είναι διόλου ασήμαντη. Πολλές ιστοσελίδες επιβιώνουν αποκλειστικά χάρη στη διαφήμιση που βασίζεται στην επισκεψιμότητα. Ιστοσελίδες ενημερωτικού, εκπαιδευτικού ή πολιτιστικού χαρακτήρα, που δεν πουλάνε προϊόντα, αλλά περιεχόμενο. Και όταν η Google, απ’ όπου ξεκινά το μεγαλύτερο μέρος της διαδικτυακής δραστηριότητας παγκοσμίως, περιορίζει την ορατότητα αυτών των σελίδων, τα έσοδά τους καταρρέουν.

Η Lily Ray, επικεφαλής στρατηγικής SEO στην Amsive, επιβεβαιώνει στο BBC ότι το πλήγμα είναι μεγάλο: «Πολλές σελίδες έχουν δει πτώση 20%, 30% ή και 40% στα έσοδά τους. Αυτό αποθαρρύνει ακόμη και τους πιο αφοσιωμένους δημιουργούς από το να επενδύσουν σε ποιοτικό περιεχόμενο».

Η λογική πίσω από τις εξελίξεις αυτές είναι ξεκάθαρη: όταν η απάντηση βρίσκεται ήδη μπροστά σου, γιατί να μπεις στον κόπο να επισκεφθείς μια άλλη σελίδα; Όμως αυτή η νέα άνεση σημαίνει λιγότερα κλικ, λιγότερη επισκεψιμότητα, λιγότερα έσοδα – και τελικά, λιγότερες ιστοσελίδες.

Η Google, από την πλευρά της, απορρίπτει τις ανησυχίες ως υπερβολικές. Υποστηρίζει ότι εξακολουθεί να «διοχετεύει» δισεκατομμύρια κλικ καθημερινά στις ιστοσελίδες και αμφισβητεί τα ευρήματα της μελέτης του Pew, χαρακτηρίζοντάς τη μεθοδολογία εσφαλμένη και τα αποτελέσματα μη αντιπροσωπευτικά. Υποστηρίζει, μάλιστα, ότι οι χρήστες που φτάνουν σε ιστοσελίδες μέσω των AI απαντήσεων παραμένουν περισσότερο χρόνο και είναι πιο «ποιοτικοί».

Ωστόσο, όπως επιμένει η Ray, η πραγματικότητα διαφέρει. Εκατοντάδες ιστοσελίδες παρουσιάζουν σημαντική πτώση επισκεψιμότητας κι ένα διασκεδαστικά παράδοξο στοιχείο είναι ότι ακόμα και το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης της Google, το Gemini, παραδέχεται πως τα AI Overviews πλήττουν τη διαδικτυακή επισκεψιμότητα. Η Ray το διατυπώνει ωμά: «Η Google αξιοποιεί το περιεχόμενο που δημιουργούν άλλοι, αλλά αποτρέπει τους χρήστες από το να επισκεφθούν τις πηγές. Έτσι, το σύστημα λειτουργεί σαν να τρώει τον εαυτό του».

Πέρα από την οικονομική διάσταση, υπάρχει και μια κρίσιμη πολιτισμική συνέπεια: η περιορισμένη δυνατότητα του χρήστη να επιλέγει, να συγκρίνει και να διαμορφώνει προσωπική άποψη. Όπως τονίζει η Ray, «όταν η τεχνητή νοημοσύνη απαντά με μια πρόταση, ο χρήστης στερείται τη δυνατότητα να εκτεθεί σε εναλλακτικές. Κι αυτό δεν είναι μόνο απώλεια για τους δημιουργούς, είναι ζημιά για τον ίδιο τον χρήστη».

Η Google διαβεβαιώνει ότι η ακρίβεια των απαντήσεων AI είναι «ισότιμη με τις υπόλοιπες λειτουργίες αναζήτησης» και θεωρεί ότι προσφέρει ένα πιο γρήγορο και αποτελεσματικό μέσο πληροφόρησης. Όμως, αν αυτή η «ευκολία» σημαίνει λιγότερες ερωτήσεις, λιγότερα κλικ και λιγότερη πολυφωνία, τότε ίσως αποδειχθεί ότι στο τέλος του διαδρόμου της προόδου, μας περιμένει η διαδικτυακή συρρίκνωση.

Αν τελικά σβήσουν οι περισσότερες ιστοσελίδες, ίσως να μη φταίει το γεγονός ότι κλικάραμε «αλλού», αλλά το ότι δεν κλικάραμε καθόλου!