Νωρίς το πρωί της 6ης Νοεμβρίου, καθώς η Ευρώπη προσπαθούσε να χωνέψει το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στην Αμερική, τρία ανώτερα στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης συναντήθηκαν για συνομιλίες στο Βερολίνο. Αλλά ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ και ο υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ δεν προετοίμαζαν μια πιθανή απάντηση στους δασμούς που υποσχέθηκε προεκλογικά ότι θα επιβάλει ο Ντόναλντ Τραμπ, ούτε εξέταζαν πώς η Γερμανία θα μπορούσε να αντισταθμίσει την απώλεια της αμερικανικής υποστήριξης στην Ουκρανία. Αντίθετα, συζητούσαν αν θα ανατινάξουν τον φθαρμένο συνασπισμό τους.

Δύσκολες σχέσεις 

Σχεδόν 12 ώρες αργότερα, όλα είχαν τελειώσει — και μάλιστα με πάταγο. Σε μια δριμεία ομιλία, που εκφωνήθηκε μετά την κατάρρευση των συνομιλιών για τον συνασπισμό, ο Όλαφ Σολτς, από τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD), επιτέθηκε με σφοδρότητα στον Κρίστιαν Λίντνερ, επικεφαλής των Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP), για τον «εντελώς ακατανόητο εγωισμό του» και για το γεγονός ότι «διέρρηξε την εμπιστοσύνη μου». «Απέλυσε» τον Κρίστιαν Λίντνερ, ανακοίνωσε ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο τον Ιανουάριο, και είπε ότι αναμένει πως οι εκλογές που θα γίνονταν τον προσεχή Σεπτέμβριο θα επισπευσθούν τον Μάρτιο. Έτσι, μια από τις πιο αντιδημοφιλείς κυβερνήσεις στη σύγχρονη γερμανική ιστορία έφτασε στο άδοξο τέλος της.

Τα τρία μέρη του συνασπισμού «φωτεινού σηματοδότη» (σημ. όπως ονομάστηκε από τα χρώματα των τριών κομμάτων που τον αποτελούσαν), που ανέλαβε καθήκοντα το 2021 υποσχόμενος τον εκσυγχρονισμό της χώρας, είχαν χάσει την υπομονή τους εδώ και πολύ καιρό. Αλλά η άμεση αιτία για την κατάρρευση ήταν ένα πακέτο αιτημάτων για αλλαγές στη φορολογική, κοινωνική και κλιματική πολιτική που δημοσιοποίησε ο Κρίστιαν Λίντνερ στα τέλη της περασμένης εβδομάδας. Οι οικονομολόγοι καλωσόρισαν ορισμένα από αυτά. Η λιμνάζουσα οικονομία της Γερμανίας χρειάζεται απεγνωσμένα μια επανεκκίνηση. Αλλά ο Λίντνερ, του οποίου το κόμμα ήταν το μικρότερο της τριάδας, γνώριζε ότι οι προτάσεις του ήταν αδύνατον να γίνουν αποδεκτές από το SPD και τους Πράσινους του Ρόμπερτ Χάμπεκ. Το έγγραφό του έμοιαζε με πρόσχημα για να παραιτηθεί από την κυβέρνηση. Σε απάντηση, ο Όλαφ Σολτς επεδίωξε έναν συμβιβασμό που θα υποχρέωνε τον Λίντνερ να συμφωνήσει με την αναστολή του «φρένου χρέους» για τον περιορισμό του ελλείμματος της Γερμανίας −μια κόκκινη γραμμή για το FDP− εν μέρει για να επιτρέψει περισσότερη υποστήριξη για την Ουκρανία. Όταν ο υπουργός του αρνήθηκε, ο Όλαφ Σολτς τον έσπρωξε πριν πηδήξει από το τρένο. 

Η επόμενη μέρα 

Λίγοι θα θρηνήσουν για το τέλος του όχι ιδιαίτερα αγαπητού συνασπισμού του Όλαφ Σολτς. Ωστόσο, η κίνηση του καγκελάριου εγείρει τουλάχιστον τόσα ερωτήματα όσα εκείνα στα οποία απαντά. Το κυριότερο μεταξύ αυτών είναι ο τρόπος με τον οποίο η Γερμανία θα εγκρίνει τον προϋπολογισμό για το 2025. Με ένα χρηματοδοτικό κενό περίπου 8-9 δισ. ευρώ (8,6-9,7 δισ. δολάρια) το οποίο πρέπει να καλυφθεί, ήταν ήδη ασαφές πώς η Bundestag θα τηρούσε την προθεσμία έγκρισης της 14ης Νοεμβρίου. Τώρα, χωρίς πλειοψηφία, ο Όλαφ Σολτς ίσως χρειαστεί να πετύχει μια συμφωνία με τους Χριστιανοδημοκράτες της αντιπολίτευσης (CDU). Ο Σολτς είπε ότι ελπίζει επίσης να συνεργαστεί με το CDU για την ψήφιση άλλων μέτρων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τις συντάξεις και τη μετανάστευση, πριν από τις διακοπές των Χριστουγέννων.

Ωστόσο, ο Φρίντριχ Μερτς, επικεφαλής του CDU, δεν θέλει να χορέψει στον ρυθμό του Σολτς. Το πρωί μετά την κατάρρευση του συνασπισμού είπε ότι η ψήφος εμπιστοσύνης θα πρέπει να μεταφερθεί για την επόμενη εβδομάδα. Το CDU πιέζει από καιρό για πρόωρες εκλογές. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι, μαζί με το αδελφό κόμμα της Βαυαρίας, το CDU θα κέρδιζε άνετα, φέρνοντας τον Μερτς στην καγκελαρία, πιθανότατα ως επικεφαλής ακόμη ενός άβολου συνασπισμού. H συνάντηση του Μερτς με τον Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, ο οποίος ως πρόεδρος της Γερμανίας έχει το δύσκολο έργο να κρατήσει το πηδάλιο της χώρας στις επερχόμενες συνταγματικές αναταράξεις της, απέβη άκαρπη. Η πορεία που ακολουθεί παραμένει αβέβαιη. 

Στο μεταξύ, τα κόμματα του μέχρι πρότινος συνασπισμού θα προετοιμαστούν για μάχη. Ο Λίντνερ ελπίζει ότι οι ψηφοφόροι θα ανταμείψουν το ρίσκο του, ανεβάζοντας το κόμμα του πάνω από το όριο του 5% που απαιτείται για να μπει στο κοινοβούλιο και παρουσιάζοντάς τον ως αξιόπιστο εταίρο συνασπισμού για τον Μερτς. Ο Χάμπεκ, ο οποίος θα δηλώσει σύντομα την υποψηφιότητά του για την καγκελαρία, θα προσπαθήσει να τονώσει το πεσμένο ηθικό του κόμματός του και να θεραπεύσει μια αναδυόμενη ρήξη ανάμεσα στις μετριοπαθείς και ριζοσπαστικές πτέρυγές του. Και ο Σολτς, ένας από τους λιγότερο δημοφιλείς καγκελάριους της σύγχρονης εποχής, θα πρέπει να πείσει τους βουλευτές του SPD ότι η δική του υποψηφιότητα δεν θα τους οδηγήσει σε εκλογική λήθη. Όλοι θα ελπίζουν ότι το πολιτικό χάος δεν θα ευνοήσει τα άκρα, τη σκληρή Δεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία και τη νέα «αριστερή-συντηρητική» Συμμαχία της Σάρα Βάγκενκνεχτ.

«Ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης»

Η εμπειρία της διαχείρισης ενός συνασπισμού τριών κομμάτων −πολύ ασυνήθιστη σε ομοσπονδιακό επίπεδο− υπήρξε ένας «εφιάλτης», ανέφερε ένας ανώτερος αξιωματούχος του SPD. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση απέδωσε καλύτερα από ό,τι μπορεί να υποδηλώνει η φήμη της. Διαχειρίστηκε μια ενεργειακή κρίση και πέρασε σημαντικές κοινωνικές και κλιματικές μεταρρυθμίσεις. Και παρά το γεγονός ότι κάποιοι από τους συμμάχους ήλπιζαν ότι ο Όλαφ Σολτς θα μπορούσε να κάνει περισσότερα, η κυβέρνησή του παρέμεινε ένας γενναιόδωρος και σταθερός υποστηρικτής της Ουκρανίας. (Από την πλευρά του, ο Φρίντριχ Μερτς υποσχέθηκε πιο ισχυρή υποστήριξη στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι.)

Ωστόσο, όσο περνούσε ο καιρός, η κυβέρνηση αποδείχθηκε ανίκανη να δώσει μια κατάλληλη απάντηση στην οικονομική σήψη της Γερμανίας. Το φρένο του χρέους άρχισε να δαγκώνει καθώς τα έσοδα μειώθηκαν και οι πιέσεις στις δαπάνες αυξάνονταν, καθιστώντας αφόρητες τις ιδεολογικές διαφορές μεταξύ του FDP και των προοδευτικών εταίρων του. Ο συνασπισμός «φωτεινού σηματοδότη» ήταν το πρώτο θύμα ενός πολιτικού κατακερματισμού στη Γερμανία που έκανε τη δουλειά του σχηματισμού συνεκτικών συνασπισμών διαβολικά δύσκολη. Μπορεί να μην είναι το τελευταίο.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com