Μετά την επιτυχή ορθοπεδική επέμβαση που του έκανε ο Δρ. Μαρκ Μόρμαν το 2019, ένας ασθενής του μπήκε στο Yelp, τον ιστότοπο κριτικών, για να μοιραστεί την ικανοποίησή του. «Ο Δρ. Mark με έκανε να νιώσω ότι ήμουν σε ασφαλή χέρια», συμπληρώνοντας την κριτική του με πέντε «αστεράκια».

Ωστόσο, ο χρήστης δεν ήταν πραγματικός ασθενής, και δεν είχε υποβληθεί σε καμία επέμβαση. Η κριτική ήταν ψεύτικη, σε μια καμπάνια αύξησης των διαδικτυακών αξιολογήσεων για το ιατρείο του Δρ. Μόρμαν, με μπαράζ θετικών αλλά ψεύτικων κριτικών, σύμφωνα με ανάλυση του οργανισμού Fake Review Watch. Τον περασμένο μήνα, ο γιατρός κλήθηκε να πληρώσει πρόστιμο 100.000 δολαρίων, από τις εισαγγελικές αρχές της Νέας Υόρκης, για τον παραπλανητικό χαρακτήρα των ψεύτικων κριτικών, όπως αναφέρει ρεπορτάζ των New York Times.

Η «βιομηχανία» ψεύτικων κριτικών είναι, όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, μία αγορά δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπου επιχειρηματίες και εταιρείες πληρώνουν αδρά για την ανάρτηση fake θετικών κριτικών στις μεγάλες πλατφόρμες – Google, Amazon, Yelp. Κάπως έτσι παραπλανούν εκατομμύρια δυνάμει πελάτες παγκοσμίως, κάθε χρόνο. Οι επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν τη συγγραφή ψεύτικων σχολίων βρίσκονται σε άνθιση.

Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου πρότεινε, το περασμένο καλοκαίρι, μία σειρά από κανονισμούς και ποινές για τις «φάμπρικες» παραπλανητικών σχολίων και, σπεύδοντας να προλάβουν τις εξελίξεις, αρκετές διαδικτυακές πλατφόρμες – συμπεριλαμβανομένης της Amazon και της Expedia – ανακοίνωσαν ένα νέο εγχείρημα συνεργασίας με ανταλλαγή πληροφοριών για τα κυκλώματα ψεύτικων κριτικών.

Και μπορεί η εισαγγελία της Νέας Υόρκης να διαμηνύει πως όλες οι ψεύτικες κριτικές είναι «παράνομες και απαράδεκτες», αναλυτές ωστόσο προειδοποιούν πως το πρόβλημα ενδέχεται να αποδειχτεί όχι απλώς τεράστιο, αλλά ανυπέρβλητο, καθώς η βιομηχανία παραπλάνησης έχει αποδειχτεί ανθεκτική και σε προηγούμενες, εκ των πραγμάτων ατελέσφορες, προσπάθειες ξεκαθαρίσματος.

«Οι πλατφόρμες δεν έχουν κάνει αρκετά για να διαχειριστούν το πρόβλημα» σχολιάζει από την πλευρά του ο Jason Brown, ιδρυτής της ιστοσελίδας υπεράσπισης των δικαιωμάτων των καταναλωτών, Review Fraud. «Όλοι αισθάνονται την πίεση» δηλώνει στους New York Times.

Σχεδόν όλες οι ψεύτικες κριτικές είναι θετικές, βαθμολογίες τεσσάρων και πέντε αστέρων, που συνήθως γράφουν είτε οι ίδιοι οι επιχειρηματίες, είτε πληρωμένοι «ενορχηστρωτές» που χρεώνουν μερικά δολάρια την κάθε αποθεωτική κριτική. Πολλοί εδράζονται σε τρίτες χώρες όπου το χέρι του νόμου δεν μπορεί καν να τους χτυπήσει την πόρτα ενώ τα νέα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, απειλούν να επιδεινώσουν τις προοπτικές.

Οι ψεύτικες κριτικές είναι τόσο διαδεδομένες, που το πιθανότερο είναι πως όλοι έχουν διαβάσει εν αγνοία τους τουλάχιστον από μία. Μόνο πέρυσι, η Amazon μπλόκαρε πάνω από 200 εκατομμύρια ύποπτες κριτικές, ενώ η Google ανέφερε ότι αφαίρεσε αντιστοίχως 115 εκατομμύρια κριτικές που παραβίαζαν τους κανόνες των Google Maps, καταγράφοντας μια δυσοίωνη αύξηση 20% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Η αρμόδια ομοσπονδιακή επιτροπή εμπορίου των ΗΠΑ, σχεδιάζει τώρα ποινές, τόσο για τις επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες παραπλάνησης όσο και για τις εταιρείες που τις αγοράζουν.

Και οι πρόθυμοι πελάτες είναι μάλλον υπεράριθμοι: η εταιρεία παρακολούθησης της βιομηχανίας παραπλάνησης, Transparency Company, που αναπτύσσει λογισμικό για την ανάλυση και ανίχνευση ψεύτικων κριτικών, έχει εντοπίσει πάνω από 100.000 επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ψεύτικες κριτικές για να ενισχύσουν την ψηφιακή τους παρουσία – συχνά με τρόπους που είναι αδιόρατοι για έναν αφελή χρήστη.