Με φόντο την πολύμηνη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και το χρονίζον ρωσικό μέτωπο στην Ουκρανία, η νέα έκθεση του ινστιτούτου SIPRI για τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς σε παγκόσμια κλίμακα αποτυπώνει μια ιστορική, σε απόλυτους αριθμούς, καμπή.

Σύμφωνα με το ανεξάρτητο, διεθνές think tank που ερευνά εδώ και έξι δεκαετίες τις συγκρούσεις και την εξοπλιστική κούρσα σε πλανητική κλίμακα, οι στρατιωτικές δαπάνες των κυβερνήσεων έσπασαν κάθε ρεκόρ, αγγίζοντας το πρωτοφανές επίπεδο των 2,44 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ακόμα όμως και σε ετήσια βάση, η αύξηση 6,8% μεταξύ 2022 και 2023 είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από το 2009, ενώ για πρώτη φορά στα χρονικά της λειτουργίας του, το SIPRI παρατηρεί παράλληλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών σε κάθε ηπειρωτική γωνιά του πλανήτη: από την Ευρώπη και την Αφρική, έως τη Μέση Ανατολή και την Ασία, και από την Αυστραλία έως, φυσικά, την Αμερική.

Αυτή η άνευ προηγουμένου αύξηση των «πολεμικών» προϋπολογισμών αποτελεί άμεση απάντηση στη διεύρυνση των κινδύνων για την ειρήνη και την ασφάλεια παγκοσμίως, εκτιμά ο Nan Tian, ανώτερος ερευνητής του SIPRI, που προειδοποιεί πως καθώς οι κυβερνήσεις σπεύδουν να εξοπλιστούν, ο κίνδυνος μίας ακούσιας ανάφλεξης μεγαλώνει, στο ολοένα πιο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.

Αναμενόμενα, οι ΗΠΑ βρίσκονται μόνες στην κορυφή (37%) και, αθροιστικά με την Κίνα (12%), ευθύνονται για το ήμισυ αυτών των 2,44% τρισ. δολαρίων, αυξάνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες τους κατά 2,3% και 6% αντίστοιχα.  Σε σχέση με το 2022, οι ΗΠΑ δαπάνησαν 9,4% περισσότερα κεφάλαια σε έρευνα, ανάπτυξη, δοκιμές και αξιολόγηση οπλικών συστημάτων, με το SIPRI να παρατηρεί ότι, από το 2014 και τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία και το Ντονμπάς, η Ουάσιγκτον δεν ενδιαφέρεται πλέον το ίδιο για τεχνολογίες αντιμετώπισης ασύμμετρου πολέμου, και εστιάζει πολύ περισσότερο σε νέα οπλικά συστήματα που «θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μια πιθανή σύγκρουση με αντιπάλους με προηγμένες στρατιωτικές δυνατότητες».

Παρότι επισκιάζεται από την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, η «δεύτερη» Κίνα εκτιμάται ξόδεψε 296 δισ. δολάρια σε στρατιωτικές το 2023, συνεχίζοντας ακάθεκτη στην τροχιά αύξησης των δαπανών που χάραξε πριν από 29 χρόνια.

Ακολουθούν Ρωσία, Ινδία, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένο Βασίλειο (ο μεγαλύτερος επενδυτής ανάμεσα στα κράτη της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης).

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας μετά από ένα χρόνο πολέμου με την Ουκρανία, αυξήθηκαν κατά 24% το 2023 σε σχέση με το 2022, και είναι 57% μεγαλύτερες από ό,τι το 2014, που είχε εισβάλει στην Κριμαία. Με τις δαπάνες στο 5,9% του ΑΕΠ, οι εξοπλισμοί αντιστοιχούν στο 16% των συνολικών δαπανών της ρωσικής κυβέρνησης – πρόκειται για τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων με την Κίνα και το Πακιστάν, οι στρατιωτικές δαπάνες της Ινδίας αυξήθηκαν κατά 4,2% από το 2022 και κατά 44% από το 2014, αντανακλώντας τόσο την αύξηση του προσωπικού όσο και των λειτουργικών δαπανών.

Ποιοτικά, η αύξηση δεν αντανακλά πάντοτε τις ίδιες αιτίες πάντως – για παράδειγμα στη Σαουδική Αραβία, οι διευρυμένες κατά 4,3% δαπάνες στα 75,8 δισ. δολάρια που αντιστοιχούν περίπου στο 7,1% του ΑΕΠ, οφείλονται κυρίως στην αυξημένη ζήτηση για μη ρωσικό πετρέλαιο και στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Συνολικά στη Μέση Ανατολή οι προϋπολογισμοί των στρατιωτικών εξοπλισμών αυξήθηκαν κατά 9% σε περίπου 200 δισ. δολάρια, καθιστώντας την περιοχή, τη «εύφλεκτη γειτονιά» με τις υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες σε μονάδες ΑΕΠ ανά τον κόσμο (4,2%), ακολουθούμενη από την Ευρώπη (2,8%), την Αφρική (1,9%), την Ασία και την Ωκεανία (1,7%) και την Αμερική (1,2%).

Οι στρατιωτικές δαπάνες του Ισραήλ, που ακολουθεί τη Σαουδική Αραβία αλλά προπορεύεται της Τουρκίας, αυξήθηκαν κατά 24% και έφτασαν τα 27,5 δισ. δολάρια, κυρίως εξαιτίας της πολύμηνης στρατιωτικής απάντησής – επιχείρησης στη Γάζα.

Το Ιράν ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος αγοραστής στη Μέση Ανατολή, παρότι οι δαπάνες του αυξήθηκαν οριακά, κατά 0,6%, στα 10,3 δισ. δολάρια. Ωστόσο παρότι το απόλυτο μέγεθος παραμένει σταθερό, το μερίδιο που διατίθεται στους Φρουρούς της Επανάστασης αυξάνεται σταθερά, τουλάχιστον από το 2019.

Το 2023 η Ουκρανία στην όγδοη θέση παγκοσμίως, με αύξηση 51% μέσα σε ένα μόνο έτος, στα 64,8 δισ. δολάρια. Μεταξύ 2014 και 2023, οι στρατιωτικές δαπάνες του Κιέβου αυξήθηκαν κατά 1,270%, λαμβάνοντας βέβαια βοήθεια από 30 χώρες.

Η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση των στρατιωτικών δαπανών παγκοσμίως πάντως, πέρυσι καταγράφηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (+105%), η οποία βρίσκεται σε παρατεταμένη σύγκρουση με ένοπλες ομάδες, κυρίως στα ανατολικά της χώρας. Το Νότιο Σουδάν κατέγραψε τη δεύτερη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση (+78%) καθώς οι ταραχές στο εσωτερικό του συνεχίζονται.