Οι ζυμώσεις που γίνονται εδώ και καιρό στον χώρο των ιδιωτικών κολεγίων εμμέσως πλην σαφώς σκιαγραφούν τα χαρακτηριστικά του νέου τοπίου στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση μετά τη θεσμοθέτηση των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Η χώρα μας θα προσελκύσει ξένα πανεπιστήμια που θα ιδρύσουν ποιοτικά παραρτήματά τους ή στο τέλος θα προκύψει μία μετεξέλιξη-πανεπιστημιοποίηση των ισχυρών ιδιωτικών κολεγίων που ήδη λειτουργούν; Τη στιγμή που οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις ενόψει της ψήφισης του νόμου είναι έντονες, ήδη υπάρχουν κινήσεις ξένων επενδυτικών κεφαλαίων που συνεργάζονται με ιδιωτικά κολέγια, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες της Οικονομικής Επιθεώρησης και μεγάλα ιδιωτικά σχολεία προσανατολίζονται στην ίδρυση πανεπιστημίων. Πάντως προς το παρόν δεν έχει ακουστεί το όνομα κάποιου φημισμένου ευρωπαϊκού ή αμερικανικού ΑΕΙ να ενδιαφέρεται να επενδύσει στην Ελλάδα. 

Μιλώντας στην Οικονομική Επιθεώρηση ο υπουργός Παιδείας κ. Κυριάκος Πιερρακάκης τονίζει πως «η θεσμοθέτηση μη κρατικών πανεπιστημίων αποτελεί μέρος της στρατηγικής μας για το ελεύθερο πανεπιστήμιο. Γιατί ελεύθερο πανεπιστήμιο σημαίνει τόσο απελευθέρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τον ιστορικό αναχρονισμό του κρατικού μονοπωλίου, όσο και απελευθέρωση των δημόσιων πανεπιστημίων από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις και τη γραφειοκρατία. Επιδιώκουμε με τη νομοθετική ρύθμιση να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για την προσέλκυση κορυφαίων πανεπιστημίων, τα οποία θα λειτουργούν στην Ελλάδα και θα προσφέρουν τίτλους σποδών ισότιμους με αυτούς των ελληνικών ιδρυμάτων. Ο σύγχρονος ρόλος του κράτους είναι να δημιουργεί κίνητρα και ευκαιρίες».

Ο νέος νόμος και το μοντέλο της Κύπρου 

Ένα κρίσιμο στοιχείο για το πώς θα διαμορφωθούν οι συνθήκες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας μας, αρχής γενομένης από το 2024, είναι οι όροι λειτουργίας που θα θέσει ο νέος νόμος και το ύψος της χρηματικής εγγύησης βιωσιμότητας που θα οριστεί. «Το πλαίσιο λειτουργίας αυτών των ιδρυμάτων θα ορίζεται από ιδιαίτερα απαιτητικές προδιαγραφές» τονίζει με νόημα ο υπουργός Παιδείας.

Πιο συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο για τη θεσμοθέτηση των ιδιωτικών πανεπιστημίων αναμένεται να ψηφιστεί από τη Βουλή μέσα στον Φεβρουάριο ή στις αρχές της άνοιξης. Το ελληνικό νομοθέτημα θα «πατήσει» στο νομικό πλαίσιο της Κύπρου για την οργάνωση των μη κρατικών ΑΕΙ, καθώς θεωρείται ότι μπορεί να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Άλλωστε η επιτυχία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Κύπρου, που αναπτύχθηκε ραγδαία την τελευταία δεκαετία, αποτελεί πυξίδα για την ελληνική κυβέρνηση. «Προσδοκούμε να πετύχουμε στην Ελλάδα όσα πέτυχε τα τελευταία χρόνια η Κύπρος, πραγματοποιώντας ένα αντίστοιχο άνοιγμα: πρώτο και κύριο, να προσελκύσουμε φοιτητές, καθηγητές και ερευνητές οι οποίοι θα έρθουν να ενισχύσουν το ήδη υψηλό ακαδημαϊκό προσωπικό μας, καθιστώντας την Ελλάδα ένα περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης. Και, φυσικά, μέσα από αυτή τη στρατηγική, να δημιουργήσουμε προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία, τόσο μέσω της άμεσης αύξησης του ΑΕΠ, όσο και μέσα από τη δημιουργία ακόμα περισσότερων οικοσυστημάτων καινοτομίας, που συμβάλλουν περαιτέρω στην ανάπτυξη. Στην Κύπρο η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αναπτυξιακός πόλος και πόλος κοινωνικής συνοχής – και αυτό αποτελεί τον κανόνα για όσες χώρες ανοίχτηκαν στο διεθνοποιημένο περιβάλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Διεκδικούμε, λοιπόν, το ίδιο ευέλικτο καθεστώς που ισχύει σε κάθε άλλη χώρα» λέει στην Οικονομική Επιθεώρηση ο κ. Πιερρακάκης.

Ήδη ένα κυπριακό ιδιωτικό ΑΕΙ, το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, ανακοίνωσε τα σχετικά σχέδιά του, ενώ και ένα ακόμα κυπριακό ΑΕΙ φέρεται να ενδιαφέρεται. Παράλληλα, και ένα ιδιωτικό κεφάλαιο, με μεγάλη παρουσία στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διεθνώς και με βάση τη Βρετανία, έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και συνεργάζεται με μεγάλο ελληνικό ιδιωτικό κολέγιο που έχει κάνει μεγάλες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια.

Η αγορά των ελληνικών ιδιωτικών κολεγίων

Ταυτόχρονα, θεωρείται βέβαιο πως, αργά ή γρήγορα, και μεγάλα και φημισμένα ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα θα εισέλθουν στον χώρο. Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν ότι η ηγεσία ιδιωτικού σχολείου της Αθήνας έχει εξετάσει το ενδεχόμενο να λειτουργήσει ιδιωτικό ΑΕΙ στα νότια προάστια, με στόχο να «πιάσει» τη νέα πελατεία υψηλών οικονομικών στρωμάτων που θα κινηθούν προς τις περιοχές αυτές. Πόλος έλξης φυσικά είναι η αναμόρφωση του χώρου του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού, για τον οποίο προβλέπεται μεγάλη οικιστική ανάπτυξη.

Όμως οι κινήσεις των ξένων ΑΕΙ και κεφαλαίων έχουν προκαλέσει αναστάτωση στην αγορά των ελληνικών ιδιωτικών κολεγίων που λειτουργούν ως παραρτήματα ευρωπαϊκών ΑΕΙ. Ο κλάδος θεωρεί πως θα «στραγγαλιστεί» από τον ανταγωνισμό. Σήμερα, στη χώρα υπάρχουν 36 κολέγια, τα οποία λειτουργούν ως παραρτήματα κάποιου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου, μέσω της μεθόδου του franchise. Όλο το προηγούμενο διάστημα οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών κολεγίων πίεζαν την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να υιοθετήσει ένα «φιλικό» προς τα κολέγια νομοθετικό πλαίσιο.

Ουσιαστικά, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Κολεγίων ζητά από το Υπουργείο Παιδείας να αδειοδοτηθούν όλα τα μεγάλα κολέγια. Τα πέντε μεγαλύτερα κολέγια του Συνδέσμου έχουν από 1.217 φοιτητές έως 8.899 φοιτητές. Βέβαια στην Ελλάδα λειτουργεί γνωστό κολέγιο με αμερικανικό πρόγραμμα σπουδών που δεν είναι μέλος του Συνδέσμου και διαθέτει μεγάλο αριθμό φοιτητών, περί τους 3.500. Παράλληλα, τα μικρότερα κολέγια (αυτά που έχουν από 600 φοιτητές και κάτω), ή θα σβηστούν από τον χάρτη ή θα συγχωνευθούν μεταξύ τους ή θα απορροφηθούν από μεγαλύτερα. Πρόκειται για μία άμεση συνέπεια της θεσμοθέτησης ιδιωτικών ΑΕΙ. Επισήμως, όλοι οι κολεγιάρχες δηλώνουν πως το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να θέσει υψηλά ποιοτικά κριτήρια στα ιδιωτικά ΑΕΙ, για να επιβιώσουν οι καλύτεροι. Ωστόσο παρασκηνιακά οι κολεγιάρχες ζητούν το ύψος της εγγυητικής επιστολής λειτουργίας να μην είναι υπερβολικό (ενδεικτικά έως 50.000 ευρώ) και οι όροι των εγκαταστάσεων να λάβουν υπόψη τους τις υπάρχουσες υποδομές των κολεγίων. Μάλιστα, ουκ ολίγοι κολεγιάρχες ρωτούν γιατί να κριθούν με αυστηρά κριτήρια όταν οι εγκαταστάσεις και το ακαδημαϊκό τους επίπεδο είναι καλύτερο από κάποιων ελληνικών ΑΕΙ.

Το Υπουργείο Παιδείας βέβαια είναι ξεκάθαρο ότι τα παραρτήματα ξένων ΑΕΙ θα λειτουργούν με αυστηρούς ακαδημαϊκούς όρους. Όπως ανέφερε στην Οικονομική Επιθεώρηση υψηλόβαθμο στέλεχός του, «τα κριτήρια ίδρυσης και λειτουργίας των ελληνικών μη κρατικών ΑΕΙ θα τα ορίσει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης».

Το Δημόσιο πανεπιστήμιο στον νέο ακαδημαϊκό χάρτη

Η λειτουργία των ιδιωτικών ΑΕΙ αναμένεται να ανακόψει τη φυγή Ελλήνων για σπουδές στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας, περίπου 40.000 Έλληνες σπουδάζουν σήμερα –σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο– στο εξωτερικό. «Σύμφωνα με όλες τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, ένα σημαντικό κομμάτι των φοιτητών μας στο εξωτερικό επιλέγει αυτόν τον δρόμο ελλείψει εναλλακτικής στην Ελλάδα. Αυτούς τους νέους μας μπορούμε να τους κρατήσουμε εδώ, πρέπει να τους κρατήσουμε εδώ» επισημαίνει ο κ. Πιερρακάκης.

Πώς θα αντιδράσουν τα δημόσια πανεπιστήμια; Ποια η θέση τους στον νέο ακαδημαϊκό χάρτη, τα θεσμικά θεμέλια του οποίου θα τεθούν το 2024; Ο κ. Πιερρακάκης δηλώνει ότι «η πολυδιάστατη ενίσχυση των δημόσιων πανεπιστημίων συνιστά προτεραιότητά μας, τόσο με χρηματοδότηση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, όσο και με νέες θεσμικές δυνατότητες μειωμένου γραφειοκρατικού φόρτου, που θα μεταφραστούν σε ευελιξία και εξωστρέφεια».

Η πλειονότητα των πανεπιστημιακών είναι επιφυλακτική στο εγχείρημα. Θεωρούν ότι θα δημιουργηθούν πτυχία πολλών ταχυτήτων, ωστόσο τα δημόσια πανεπιστήμια θα εξακολουθήσουν να αποτελούν τον κεντρικό και πιο αξιόπιστο πυλώνα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης για τη μέση ελληνική οικογένεια. Όπως εξήγησε στην Οικονομική Επιθεώρηση έμπειρος πρύτανης κεντρικού ΑΕΙ «δεν θα προσελκυστούν μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Γιατί άλλωστε να ιδρύσουν παραρτήματα στη χώρα μας; Η περίπτωση του ΕΣΥ, σε σχέση με τα ιδιωτικά νοσοκομεία, μας δείχνει πολλά…».