Σε ένα ενδιαφέρον είδος επανεκκίνησης, η Ελληνική Εταιρεία (Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, θυμίζουμε), με επικεφαλής πλέον Στάθη Ποταμίτη δίπλα στην Λυδία Καρρά, την Ελένη Μαϊστρου και τον Κώστα Σταματόπουλο στο 28μελές Δ.Σ. οργανώνοντας την ημερίδα «Τουρισμός και Αειφορία» άγγιξε με καίριο τρόπο το φαινόμενο εκείνο που όλοι βλέπουν σε εξέλιξη, αλλά – για νάμαστε ειλικρινείς! – περιορισμένα και διστακτικά αναγνωρίζουν τις συνέπειές του. Να το πούμε Ελληνικά: πρόκειται για τον υπερτουρισμό. 

Και το ενδιαφέρον ήταν ότι στην εν λόγω ημερίδα, πέρα από τις πιο επίσημες δηλώσεις προθέσεων Υπουργείου Τουρισμού και Δήμου Αθηναίων και Europa Nostra, υπήρξε μια προσπάθεια να στραφούν οι προβολείς προς λύσεις – φεύγοντας λίγο από την παραδοσιακή περιγραφή καταστάσεων ή /και την καταγγελία.

Πέρα από την αναζήτηση του χρηστικού περιεχομένου της εννοίας «φέρουσα ικανότητα» των τόπων της Ελλάδας του σήμερα, αλλά και πέρα από την διαπίστωση ότι η βιωσιμότητα αρχίζει να συνειδητοποιείται πόσο αποτελεί μονόδρομο όχι απλώς για την ανάπτυξη αλλά και για την ίδια την ύπαρξη/διατήρηση του τουριστικού προϊόντος, ας καταγραφούν καταθέσεις που αφορούν το συγκεκριμένο. Θα μας επιτραπεί να ξεκινήσουμε με αναζήτηση προσεγγίσεων από ξένους συμμετέχοντες, που «κουβαλούσαν» την δική τους προβληματική και την αναζήτηση λύσεων επί του πεδίου.

Έτσι, ο Μάρκο Γκασπαρινέτι, δημοτικός σύμβουλος Βενετίας αλλά και εκπρόσωπος του Δικτύου Τουριστικών Πόλεων της Μεσογείου, μίλησε για το πώς ο υπερκορεσμός έχει γίνει στην συνειδητοποιημένα ιστορική πόλη βίαιη πραγματικότητα, με τα κρεβάτια για τουρίστες να ξεπερνούν εκείνα που αφορούν κατοίκους. Μείζον/πρόσθετο πρόβλημα η κρουαζιέρα, που μάταια επιχειρείται να περισταλεί. Έχει γίνει η Βενετία πόλη που την εγκαταλείπουν οι κάτοικοί της, καθώς «δεν είναι δυνατόν να δημιουργήσεις οικογένεια» με τις τιμές που έχουν διαμορφωθεί για κατοικία. Μολαταύτα, οι προσπάθειες ρύθμισης/περιστολής του RBnB δεν έχουν αποδώσει^. αντ’ αυτού, θα ισχύει από 1^η Απριλίου 2024 και μέχρι τον Οκτώβριο «τέλος εισόδου» 5 ευρώ/άτομο για όσους εισέρχονται στην πόλη (όχι για όσους μπαίνουν: αυτοί ούτως ή άλλως πληρώνουν τέλος διαμονής στο ξενοδοχείο). Το περίεργο: το τέλος εισόδου βρίσκεται στον αέρα κατά πόσον θα επιβάλλεται για απογευματινές-και-μετά αφίξεις.

Ο Ρόμπερτ Πλασκόφσκι, αντιδήμαρχος  Πολιτισμού της Κρακοβίας, μίλησε κι αυτός για μια πόλη που κινδυνεύει να λυγίσει κάτω από τους επισκέπτες – αλλά και για τα δυσάρεστα αποτελέσματα που φέρνει η κατάχρηση αλκοόλ. Σε μια προσπάθεια και να φέρει τους κατοίκους της πόλης πιο κοντά στους επισκέπτες, αλλά και να «μιλήσει» προς τους τελευταίους για σεβασμό προς την πόλη και την περιοχή της, η δημοτική αρχή της Κρακοβίας δημιούργησε ομάδες νέων, πολύγλωσσων και επικοινωνιακών, που αναλαμβάνουν να μιλούν στους ξένους, να τους εξηγούν και να τους βοηθούν να ενσωματωθούν – κάπως – στην ζωή της πόλης.

Ο Κάρλος Μοέδας, Δήμαρχος της Λισαβώνας, μίλησε με έμφαση για την ανάγκη δημιουργίας υποδομών και βελτίωσης των υφισταμένων (σε ύψος σχεδόν ενός δισεκατομμυρίου ευρώ) ώστε η ούτως ή άλλως πόλη-τουριστικός προορισμός «να αντέξει την πίεση». Υποδομών συγκοινωνίας, καθαριότητας, αλλά και ευθέως πολιτιστικών. Θύμισε ότι αν ο τουρισμός έχει νόημα, είναι «να φέρνει τον κόσμο πιο κοντά»^. οπότε είναι δυσάρεστα αντιπαραγωγικό να δημιουργεί ένταση ανάμεσα στους ντόπιους/κατοίκους και στους ξένους/επισκέπτες. Μίλησε επίσης για το πόση σημασία έχει η αναζήτηση της βιωσιμότητας προς κάθε κατεύθυνση – και πόσο σημαντικό είναι να δίνεται το παράδειγμα από την ίδια την δημοτική αρχή. Έτσι, η Λισαβώνα αποφάσισε να επιταχύνει την προσπάθεια απανθρακοποίησης, θέτοντας ως στόχο να καταστεί πόλη με «ουδετερότητα άνθρακα» μέχρι το 2030 (αντί του Ευρωπαϊκού στόχου 2050). Κατά τα άλλα, κεφαλαιοποιεί την δημοφιλία της για να «επανεπενδύει στον εαυτό της».

Από την Ελληνική πλευρά, εκπροσωπήθηκε βέβαια η Αθήνα – πέρα από τον Δήμαρχο Χάρη Δούκα, από τον Γ. Στάμτση, Πρόεδρο της ΕΑΤΑ/Εταιρίας Ανάπτυξης και Προβολής του Δήμου: ο πρώτος έδωσε ένα φιλόδοξο μελλοντοστραφές πλαίσιο, ο δεύτερος έδειξε την πίεση που προκαλείται στον οικιστικό ιστό (σοκαριστικοί οι χάρτες φόρτισης των επιμέρους περιοχών) από το φαινόμενο Airbnb. Αμφότεροι θα πρέπει να αισθάνθηκαν την έκκληση της αίθουσας για πέρασμα από την μελέτη να (κάποιου είδους) παρέμβασης. «Η ώρα είναι τώρα!», υποθέτει κανείς ότι ακούστηκε, αυτό.

Από δυο εκ των πλέον δημοφιλών (και, συνεπώς, βαρύτερα φορτισμένων) νησιωτικών προορισμών της Ελλάδα, είχαμε τον Δήμαρχο Θήρας Νικόλα Ζώρζο  και τον Στέφανο Πουλημένο, Δήμαρχο Κεντρικής Κέρκυρας. Ο πρώτος μίλησε για σταδιακή συνειδητοποίηση από μέρους των κατοίκων των κινδύνων του υπερτουρισμού, διερωτώμενος ωστόσο μήπως είναι πλέον αργά όταν π.χ. η Οία  κατέληξε να μην έχει πλέον μόνιμους κατοίκους ή όταν το 1/3 των αυτοκινήτων έπρεπε να αποσυρθεί για να αποκατασταθεί κάπως η κίνηση. Αλλά και όταν ένα προστατευόμενο χωριό όπως ο Πύργος Σαντορίνης βλέπει την περίμετρο προστασίας να περιορίζεται (και ξενοδοχείο «εκτός ύφους» του τύπου να λειτουργεί, με νομότυπες άδειες). Ο Ν. Ζώρζος απηύθυνε (ευγενικά) έκκληση στην παρισταμένη Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Πολιτισμού Αμαλία Ανδρουλιδάκη – η οποία  ερωτήθηκε και για πολλά που υφίστανται, ως πιέσεις ή ως διακινδύνευση οι αρχαιολόγοι και λοιπά στελέχη του ΥΠΠΟ σε τοπική κλίμακα – «να μην δείχνεται τόσο ευρύχωρη» η Υπηρεσία του ΥΠΠΟ στις πιέσεις. Η κ. Ανδρουλιδάκη απάντησε, ευχόμενη οι πιέσεις της τοπικής κοινωνίας να είναι προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση!

Όσο για την Κέρκυρα, ο Στ. Πουλημένος θύμισε ότι η πόλη η ίδια υπάγεται σε σωστά διαμορφωμένο πλαίσιο προστασίας: το πρόβλημα είναι η εξασφάλιση της τήρησής του – και βέβαια η κάλυψη της χρηματοδότησης των (απαραίτητων, ώστε να αποφευχθούν τα τραύματα του χρόνου) παρεμβάσεων. Ο ίδιος επέστησε την προσοχή στο πόσο το εκατομμύριο επισκεπτών που φθάνουν στο λιμάνι, στους 750.000 ανά κρουαζιέρα, συν σχεδόν ίδιος αριθμός (αθροιστικά) στο αεροδρόμιο δημιουργούν πίεση – ήδη στο άμεσο/αξεπέραστο ζήτημα των απορριμμάτων – που η δημοτική αρχή καλείται να το αντιμετωπίσει και ως κόστος και οργάνωση. Παραμένοντας χωρίς πόρους «ενώ το τουριστικό προϊόν είναι δισεκατομμύρια». Στα θετικά, πάντως, αναφέρθηκε η ανερχόμενη τάση για φιλοξενία πέρα από την πόλη της Κέρκυρας, ή και τα μεγάλα ξενοδοχεία της παραλιακής ζώνης, δηλαδή στην ενδοχώρα. Αυτό και αποφορτίζει, αλλά και βοηθά για την διάχυση των ωφελημάτων του τουρισμού.