Οι επιπτώσεις των καταστροφικών πυρκαγιών και πλημμυρών που έπληξαν τη χώρα τις τελευταίες εβδομάδες εκτείνονται πολύ πέρα του πρώτου τραγικού απολογισμού με τους νεκρούς, τις καταστροφές σπιτιών και επιχειρήσεων, αλλά και τις τεράστιες ζημιές σε αγροτικές καλλιέργειες, ζωικό κεφάλαιο και υποδομές. Το αν και πόσο θα επηρεαστούν οι δημοσιονομικές επιδόσεις της χώρας μέσα στο 2023, το αν θα πρέπει να γίνουν αναπροσαρμογές στον προϋπολογισμό του 2024, το πώς θα χρηματοδοτηθούν οι άμεσες παρεμβάσεις που απαιτούνται σε δρόμους και γεφύρια, δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτροδότησης είναι επίσης θέματα που θα βρούμε άμεσα μπροστά μας και θα αντιμετωπιστούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Υπάρχει όμως και η «μεγάλη εικόνα»: η κλιματική κρίση είναι εδώ, τα καταστροφικά φαινόμενα επαναλαμβάνονται πλέον με μεγάλη συχνότητα, και απαιτούν αναπροσαρμογές πολιτικών τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Ζήτημα 1ον: Θα παραμείνει στο κράτος όλο το βάρος των αποζημιώσεων είτε μιλάμε για σπίτια είτε μιλάμε για καλλιέργειες ή θα νομοθετηθεί η εμπλοκή των ιδιωτών μέσω μιας διαδικασίας υποχρεωτικής ασφάλισης, όπως συμβαίνει με τα ΙΧ;

Ζήτημα 2ον: Θα αλλάξουν οι προδιαγραφές των δημοσίων έργων, ώστε να αντέχουν σε πολύ πιο συχνά και ολοένα και μεγαλύτερης έντασης καιρικά φαινόμενα; Διότι αυτό συνεπάγεται και σαφώς μεγαλύτερο κόστος, άρα και ανακατεύθυνση κονδυλίων από άλλες πηγές εγχώριες ή ευρωπαϊκές.

Ζήτημα 3ον: Θα τεθεί το θέμα «κλιματική κρίση» στην πραγματική του διάσταση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης; Θα μπει στο τραπέζι η αλλαγή του κοινοτικού προϋπολογισμού, ώστε να γίνουν πιο ουσιαστικές οι χρηματοδοτήσεις (ή και οι αποζημιώσεις) από την Ευρώπη; Το καλοκαίρι του 2023, η Ελλάδα δεν ήταν μόνη της. Καταστροφικές πυρκαγιές, πλημμύρες, ξηρασίες, έπληξαν με σφοδρότητα και άλλα μέρη του πλανήτη, και σίγουρα πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες θεωρείται πολύ πιθανό, αν όχι βέβαιο, ότι στο ελληνικό αίτημα για μεγαλύτερη εμπλοκή της ΕΕ θα συμπλεύσουν.

Και ο κατάλογος των ερωτημάτων δεν σταματάει εδώ. Ιδού δύο ακόμη και μάλιστα φλέγοντα:

1. Έχουμε μπροστά μας την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Οι προθέσεις έχουν ήδη καταγραφεί: επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία, ώστε να συμμαζευτεί το χρέος των χωρών μελών της ΕΕ που «ξέφυγε» λόγω πανδημίας και ενεργειακής κρίσης, και μάλιστα σε μια περίοδο που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανεβάζει τα επιτόκια για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που καλπάζει. Το ότι οι δαπάνες για την καταπολέμηση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης θα καταγράφονται στον κρατικό προϋπολογισμό των χωρών είναι δεδομένο, καθώς η μεθοδολογία της Eurostat δεν αλλάζει. Το ότι θα υπάρχει επίπτωση στο χρέος είναι επίσης προφανές, καθώς τα δάνεια που θα εκταμιευτούν δεν μπορούν να έχουν διαφορετική… λογιστική αντιμετώπιση. Το ερώτημα που θα τεθεί είναι αν αυτές οι δαπάνες θα λαμβάνονται υπόψη προκειμένου να κρίνεται αν θα ενεργοποιείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος για τις χώρες που θα «φορτώνονται» οικονομικά βάρη εξαιτίας απρόβλεπτων δαπανών ή όχι. Είναι τακτική που εδώ στην Ελλάδα εφαρμόστηκε και κατά τη διάρκεια των μνημονίων. Οι προϋπολογισμοί αποτύπωναν το «πρωτογενές αποτέλεσμα κατά ESA» και το πρωτογενές πλεόνασμα με βάση τις μνημονιακές ρήτρες.
2. Οι αγορές θα αρχίσουν να λαμβάνουν ολοένα και πιο σοβαρά υπόψη τους την παράμετρο «κλιματική κρίση»; Οι οίκοι αξιολόγησης θα προσθέσουν στα μοντέλα τους και αυτή τη διάσταση, προκειμένου να κρίνουν αν τα χρέη των χωρών είναι βιώσιμα σε μακροπρόθεσμη βάση; Επειδή σε μακροπρόθεσμη βάση το κόστος της κλιματικής κρίσης στους κρατικούς προϋπολογισμούς (όχι μόνο της Ελλάδας) μετριέται με δισεκατομμύρια ευρώ, οι συνέπειες μπορεί να είναι μεγάλες.

Για την κυβέρνηση, πολλά και μεγάλα θέματα έχουν ήδη ανοίξει. Η αναδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού γενικώς και της πολιτικής προστασίας ειδικώς θα πρέπει να λάβει χαρακτήρα κατεπείγοντος και να χρηματοδοτηθεί με ακόμη περισσότερους πόρους. Τη διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Ένωση για εξεύρεση πόρων την προανήγγειλε ήδη ο  πρωθυπουργός. Στον Ιανό, το κόστος σε οικονομικό επίπεδο έφτασε στα 750 εκατ. ευρώ και η ευρωπαϊκή συνδρομή περιορίστηκε στα 22 εκατ. ευρώ. Προφανώς και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η επανάληψη μιας τέτοιας αναλογίας και με τον Daniel, καθώς όλα δείχνουν ότι το μέγεθος της καταστροφής θα είναι τελικώς πολύ μεγαλύτερο. Και άλλωστε, δεν είναι μόνο οι ζημιές που έχουν ήδη γίνει, αλλά και αυτές που έρχονται. Όπως τόνισε και ο πρωθυπουργός, η Ευρώπη δαπανά πολλούς πόρους για να μειώσει το αποτύπωμα του άνθρακα, αλλά πολύ λίγους πόρους για να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης.

Το θέμα της ασφάλισης των ακινήτων, επίσης αναμένεται να ανοίξει εκ νέου. Η χορήγηση της έκπτωσης στον ΕΝΦΙΑ για όσους θα ασφαλίζουν τα ακίνητά τους κατά του κινδύνου των φυσικών καταστροφών, είναι ένα βήμα. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξουν κι άλλα μέτρα όχι στο σύνολό τους εθελοντικού χαρακτήρα. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες το έχουν ήδη εφαρμόσει.

Η χρηματοδότηση των επενδύσεων που θα απαιτηθούν προφανώς δεν θα μπορεί να γίνει μόνο με τους πόρους της ΕΕ. Φαίνεται λοιπόν ότι πλησιάζει η ώρα της έκδοσης του πρώτου πράσινου ελληνικού ομολόγου. Μετά την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, με ό,τι αυτή συνεπάγεται για τη σχέση εμπιστοσύνης της χώρας με τους επενδυτές, αναμένεται ότι θα ενεργοποιηθεί ακόμη ένα χρήσιμο εργαλείο.