Καθώς η Οικονομική Επιθεώρηση γιορτάζει 90 χρόνια αδιάλειπτης κυκλοφορίας, κατά τη διάρκεια των οποίων αναδείχθηκε σε βασικό έντυπο της οικονομικής δημοσιογραφίας, αξίζει να αναλογιστούμε την πορεία της ελληνικής οικονομίας την περίοδο αυτή, ώστε να αντλήσουμε διδάγματα που θα μας βοηθήσουν να σχεδιάσουμε την πορεία προς το μέλλον. 

Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην κρίση 

Όλα αυτά τα χρόνια η Ελλάδα αντιμετώπισε πολυάριθμες προκλήσεις: Από τις συνέπειες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στην εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της χώρας. Και από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ το 1981, στη συμμετοχή της στην ευρωζώνη. Η πορεία αυτή δεν ήταν ευθύγραμμη. Η σταδιακή σύγκλιση με την ΕΕ συνοδεύτηκε, για παράδειγμα, από υψηλό δημόσιο χρέος και δημοσιονομικές ανισορροπίες, οι οποίες κορυφώθηκαν μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Τα επακόλουθα της οποίας ήταν οδυνηρά, με την ανεργία να εκτοξεύεται και τα εισοδήματα να μειώνονται δραστικά. Η οικονομική κρίση μετατράπηκε στη συνέχεια σε πολιτική κρίση, την οποία αρχικά έθρεψαν και στη συνέχεια εκμεταλλεύτηκαν εκείνοι που πρότειναν εύκολες λύσεις σε σύνθετα προβλήματα. 

Η κρίση αποκάλυψε τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη δημοσιονομική ισορροπία, στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και στην οικονομική ευημερία. Την πραγματικότητα, δηλαδή, ότι η οικονομική ευημερία δεν είναι δεδομένη. Αλλά απαιτεί σχέδιο, μεταρρυθμίσεις και επαγρύπνηση. Γι’ αυτό οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη προχώρησαν σε μία αλλαγή παραδείγματος στην οικονομική πολιτική. Είπαν τα αυτονόητα: Ότι για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας χρειάζονται επενδύσεις. Και ότι για να έρθουν επενδύσεις, πρέπει να καταστήσουμε την Ελλάδα φιλικότερη στο επιχειρείν. Και έτσι ακριβώς πράττουμε πέντε χρόνια τώρα: μειώνουμε τους φόρους. Απλοποιούμε το αδειοδοτικό περιβάλλον. Προσαρμόζουμε την Ελλάδα στην ψηφιακή και στην πράσινη μετάβαση. Σταθερά προσανατολισμένοι στη δημοσιονομική σοβαρότητα, που είναι θεμέλιο για όλα τα υπόλοιπα. 

Επιδόσεις και προκλήσεις 

Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίες οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία πέντε χρόνια: Οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) αυξήθηκαν σωρευτικά κατά 25 δισ. ευρώ, οι εξαγωγές είχαν τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση στην ΕΕ, η ανεργία έχει πέσει από το 18% στο 10%, οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι πολλαπλάσιοι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. 

Αρκούν, άραγε, όλα αυτά; Αν αναλογιστούμε μία σειρά από σημαντικές σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε (κλιματική αλλαγή, δημογραφικό, γεωπολιτικές εντάσεις), η απάντηση είναι προφανώς, όχι. Οφείλουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια εφαρμογής μίας οικονομικής πολιτικής που θα καταστήσει την Ελλάδα ακόμα πιο ανθεκτική απέναντι στις αβεβαιότητες. 

Βεβαίως, η Ελλάδα δεν δρα μόνη της. Οι προκλήσεις που ανέφερα αφορούν, προφανώς, όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι’ αυτόν τον λόγο πολύ μεγάλη σημασία έχει η Ευρώπη συνολικά να επικεντρωθεί σε μία σειρά από ζητήματα: Πώς θα ενισχύσει τη στρατηγική της αυτονομία και την ανταγωνιστικότητά της. Πώς θα στηρίξει την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση. Πώς θα διαχειριστεί τα μεταναστευτικά ρεύματα και το δημογραφικό. Με λίγα λόγια, πώς θα γίνει πιο αποτελεσματική για τους Ευρωπαίους πολίτες. 

Επτά πυλώνες πολιτικής

Ανεξάρτητα, ωστόσο, από το τι κάνει η Ευρώπη, εμείς οφείλουμε να συνεχίσουμε να ενισχύουμε την ανθεκτικότητα της Ελλάδας. Δίνοντας έμφαση στο επόμενο διάστημα σε επτά βασικούς πυλώνες πολιτικής: 

• Πρώτον,  επιμονή στη σοβαρή δημοσιονομική πολιτική. Αυτή μας η δέσμευση θα αποτυπώνεται και στο Fiscal Structural Plan, που θα υποβάλουμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός των επόμενων μηνών, με τους βασικούς δημοσιονομικούς στόχους έως το 2028. Όχι γιατί αυτό επιτάσσουν οι ευρωπαϊκοί κανόνες, αλλά γιατί αυτό οφείλει να κάνει μια συνετή κυβέρνηση, ειδικά σε ένα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αστάθεια και αβεβαιότητα. 
• Δεύτερον,  συνέχιση της προσπάθειας για ένα σταθερό, δίκαιο και φιλο-επιχειρηματικό φορολογικό πλαίσιο, το οποίο θα δημιουργήσει και τον δημοσιονομικό χώρο για περαιτέρω φοροελαφρύνσεις. Προτεραιότητά μας είναι η πλήρης εφαρμογή των 11 μέτρων για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής που ψηφίσαμε, η οποία εκτιμούμε ότι προοδευτικά θα αποφέρει μέχρι το 2027 επιπλέον έσοδα της τάξης των τα 2,5 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Συνεχίζουμε, ωστόσο, την προσπάθεια για τον εκσυγχρονισμό του φορολογικού συστήματος. Γι’ αυτό και μετά την αναθεώρηση του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, προχωρά η αντικατάσταση του τέλους χαρτοσήμου από το ψηφιακό τέλος συναλλαγών, και θα ακολουθήσουν επίσης η αναθεώρηση του Κώδικα ΦΠΑ και έμμεσων φόρων, του Κώδικα Περιουσίας και του Τελωνειακού Κώδικα. 
• Τρίτον, περαιτέρω ενδυνάμωση και βελτίωση της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με ιδιαίτερη έμφαση στον ανταγωνισμό. Ήδη δώσαμε τη δυνατότητα παροχής δανείων και από μη τραπεζικά ιδρύματα. Προχωρούμε με τη δημιουργία του 5ου πυλώνα, τη διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων σε σχέση με το πρόγραμμα «Ηρακλής» (ώστε τα κόκκινα δάνεια των τραπεζών να μειωθούν ακόμη παραπάνω), την επέκταση του συστήματος των άμεσων πληρωμών IRIS, την ψήφιση νομοσχεδίου για την κεφαλαιαγορά, ώστε οι επιχειρήσεις να έχουν περισσότερες επιλογές χρηματοδότης. 
• Τέταρτον, ενθάρρυνση των συγχωνεύσεων και της καινοτομίας. Γι’ αυτό προχωράμε στους επόμενους μήνες στην απλοποίηση του διάσπαρτου και αποσπασματικού νομοθετικού πλαισίου για τις συγχωνεύσεις και τη στήριξη της καινοτομίας με αντίστοιχες νομοθετικές ρυθμίσεις. Ενώ, πέρα από τα όποια φορολογικά κίνητρα δοθούν για αυτή την προσπάθεια, θα υπάρξει και αντίστοιχη χρηματοδοτική στήριξη της προσπάθειας αυτής με ευρωπαϊκά κονδύλια. 
• Πέμπτον, αυξάνουμε τις ταχύτητες αξιοποίησης των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, με έμφαση στην ψηφιακή και στην πράσινη μετάβαση. Ήδη βρισκόμαστε πολύ πάνω από τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους στις απορροφήσεις. Πρέπει όμως να κινηθούμε με ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Γι’ αυτό παρουσιάσαμε πρόσφατα μια σημαντική μεταρρύθμιση για το εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το οποίο πλέον μετασχηματίζεται σε Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Μια μεταρρύθμιση με στόχους, μεταξύ άλλων την επιτάχυνση και ενίσχυση της διαφάνειας των διαδικασιών, τον καλύτερο προγραμματισμό, την επέκταση της ψηφιοποίησης.
• Έκτον, προχωρούμε με την εφαρμογή του σχεδίου μας για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Ήδη σε λιγότερο από ένα χρόνο από τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές προωθήσαμε 10 αποκρατικοποιήσεις και συμβάσεις παραχώρησης με έσοδα άνω των 7,1 δισ. ευρώ για το Δημόσιο. Η προσπάθεια, όμως, συνεχίζεται, δίνοντας έμφαση τώρα: πρώτον στο Υπερταμείο («τρέχει» π.χ. το νομοσχέδιο με το οποίο θα εκσυγχρονιστούν οι θυγατρικές του και θα γίνουν «μικρές ΔΕΗ», ενώ παράλληλα θα ιδρυθεί ένα ελληνικό Αναπτυξιακό Ταμείο που θα συμβάλει στην αναπτυξιακή διαδικασία) και δεύτερον στην ΕΤΑΔ (με γρήγορη πρόσληψη στελεχών από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και με αξιοποίηση της περιουσίας της με holding companies). 
• Έβδομον, συνεχίζουμε με την άσκηση μίας αποτελεσματικής και δίκαιης κοινωνικής πολιτικής. Θέλω να υπενθυμίσω εδώ ότι με τον πρώτο νόμο που περάσαμε πέρυσι, κάναμε πράξη το 50% του οικονομικού μας προγράμματος (π.χ. αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων μετά από 14 χρόνια, αύξηση του αφορολόγητου για τις οικογένειες με παιδιά, κ.τ.λ..). Στον προϋπολογισμό του 2025 περιλαμβάνονται μια σειρά από επιπλέον παρεμβάσεις (π.χ. μείωση ασφαλιστικών εισφορών, κατάργηση τέλους επιτηδεύματος κ.ο.κ.) πάντα με σεβασμό στις αντοχές του προϋπολογισμού και της οικονομίας. Ενώ, επεξεργαζόμαστε, επίσης, παρεμβάσεις στην πολιτική επιδομάτων −χωρίς, φυσικά, να μειωθεί ο προϋπολογισμός− με στόχους την αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων όπως το δημογραφικό, τον περιορισμό φαινομένων κατάχρησης και την ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση των πιο ευάλωτων.

Το μέλλον της ελληνικής οικονομίας

Το μέλλον της ελληνικής οικονομίας εξαρτάται από την ικανότητά μας να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος και να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες. Μόνο μία οικονομική πολιτική, η οποία στηρίζεται στην αλήθεια, τη σοβαρότητα και την αποτελεσματικότητα, αλλά και την ελεύθερη οικονομία, αποτελεί εγγύηση για το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας. Γι’ αυτό τον λόγο είμαστε αποφασισμένοι στον ίδιο δρόμο να συνεχίσουμε. Διδασκόμενοι από τα λάθη του παρελθόντος. Και εφαρμόζοντας μία οικονομική πολιτική που θα κάνει την Ελλάδα ακόμα πιο ανθεκτική στις αβεβαιότητες του μέλλοντος!  

*Ο Κωστής Χατζηδάκης είναι υπουργός Εθνικής Οικονομίας