Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις ακινήτων μέσω ψηφιακών πλατφορμών (Short-Term Rentals – STRs) αποτελούν πλέον ένα σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της τουριστικής βιομηχανίας της Ελλάδας. Παρουσιάζουν εκπληκτική ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα, αντιμετωπίζοντας ακόμα και τις προκλήσεις που προέκυψαν από την πανδημία του COVID-19, τις πληθωριστικές πιέσεις και το οικονομικό περιβάλλον. Αυτό καταγράφεται στο πλαίσιο πρόσφατης έρευνας που πραγματοποίησε το Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η επίδραση στην οικονομία και το ΑΕΠ

Η θετική επίδραση αντικατοπτρίζεται στα σημαντικά μεγέθη του κλάδου στην Ελλάδα. Το 2022, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις αντιστοιχούσαν σε 28,6 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις, που αντιπροσωπεύουν το 21,5% του συνόλου στη χώρα. Επίσης καταγράφηκε σημαντικός συνολικός κύκλος εργασιών στα 3,76 δισ. ευρώ, με τα έσοδα των καταλυμάτων να εκτιμώνται σε 1,38 δισ. ευρώ και τα έσοδα από λοιπές δαπάνες σε 2,38 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ανάπτυξη 10% στον τζίρο των καταλυμάτων από το 2019. Παράλληλα, τα προς μίσθωση ακίνητα υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 200.000 σε όλη την Ελλάδα, με σχετικά μικρό ποσοστό των μισθώσεων (16%-20%) να πραγματοποιείται στην Αττική, υπογραμμίζοντας την εκτεταμένη εμβέλεια και τη διαθεσιμότητα των επιλογών βραχυπρόθεσμης μίσθωσης σε όλες τις περιοχές. 

Οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις ακινήτων έχουν σημαντική επίδραση στην εθνική οικονομία, ειδικά όσον αφορά την επίδρασή τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Το 2022, οι STRs εκτιμάται ότι είχαν άμεση οικονομική συνεισφορά 3,44 δισ. ευρώ ή 1,65% του συνόλου του ΑΕΠ, προσφέροντας παράλληλα φόρους που ανήλθαν σε περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ, ενώ έχουν μια θετική επίδραση στην απασχόληση με 54.000 θέσεις εργασίας. Επιπρόσθετα, η έμμεση επίδραση των STRs στην οικονομία, μέσω της πολλαπλασιαστικής επίδρασης της λειτουργίας του κλάδου, εκτιμώνται από 5,13 έως 5,68 δισ. ευρώ του ΑΕΠ επιπλέον, με αποτέλεσμα η συνολική επίδραση των STRs μέσω των συνεργατικών ηλεκτρονικών πλατφορμών στην ελληνική οικονομία να κυμαίνεται από 7,58 έως 8,12 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας σε σημαντικό ποσοστό (από 3,64% έως 3,90%) του ΑΕΠ της χώρας.

Οι λόγοι μιας επιτυχημένης πορείας 

Ο λόγος που οι STRs έχουν τόσο επιτυχημένη πορεία στην Ελλάδα είναι ότι ανταποκρίνονται τόσο σε σημαντικές πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων, όσο και της εθνικής οικονομίας. Συνοπτικά:

1. Η σημαντική αύξηση του τουρισμού στην Ελλάδα (ζήτηση) υπερβαίνει την ανάπτυξη των καταλυμάτων ξενοδοχείων (προσφορά). Την τελευταία δεκαετία οι αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν στην Ελλάδα κατά 56%, ενώ τα διαθέσιμα ξενοδοχειακά καταλύματα κατά μόλις 6%. Με δεδομένη μάλιστα την αυξητική τάση για τα επόμενα χρόνια, και τον απαιτούμενο χρόνο και κόστος για επενδύσεις στον ξενοδοχειακό κλάδο, η αξιοποίηση των διαθέσιμων ακινήτων στη χώρα γίνεται ακόμα πιο επιτακτική.
2. Η εποχικότητα της αγοράς STR, αλλά και του τουρισμού γενικότερα, είναι ιδιαιτέρως έντονη στην Ελλάδα γενικά, και σε συγκεκριμένες τουριστικές περιοχές ειδικά − τα τελευταία χρόνια η τουριστική σεζόν φτάνει να ξεπερνάει τοπικά τους 7 μήνες. Έτσι αυξάνεται η σημασία του στρατηγικού σχεδιασμού και η ανάγκη για βέλτιστη αξιοποίηση των υποδομών φιλοξενίας της χώρας.
3. Υπάρχει το μεγαλύτερο απόθεμα κενών κατοικιών ανάμεσα στις χώρες-μέλη της ΕΕ27. Στην εθνική απογραφή του 2011, καταγράφηκαν σχεδόν 2,24 εκατομμύρια κενές κατοικίες στην Ελλάδα, που αντιστοιχούν στο 35,3% του συνόλου. Η πλειοψηφία, 1 στις 2 (52%), των διαθέσιμων κατοικιών είναι κενές για ενοικίαση ή εξοχικές κατοικίες. Παράλληλα, οι δημογραφικές τάσεις οδηγούν σε νέα αύξηση των διαθέσιμων ακινήτων − ενδεικτικά τα νοικοκυριά στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 8,6% την τελευταία δεκαετία. Επιπρόσθετα, η αξιοποίηση διαθέσιμων ακινήτων μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων κάνει εφικτή τη συντήρηση και διατήρησή τους.
4. Η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών στην Ελλάδα και η ανάγκη για μείωση των δαπανών και για επιπρόσθετο εισόδημα. Πλήθος ερευνών καταδεικνύουν τα οικονομικά προβλήματα των ελληνικών νοικοκυριών, με το 15% των καταναλωτών να δηλώνουν ότι ξοδεύουν παραπάνω χρήματα από το εισόδημά τους και 1 στους 2 καταναλωτές να μην έχει τη δυνατότητα να κάνει διακοπές. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις απαντούν διπλά σε αυτό το πρόβλημα, αφενός με τη δυνατότητα για δημιουργία επιπρόσθετου εισοδήματος, και αφετέρου με την παροχή μίας οικονομικότερης λύσης για τον εσωτερικό τουρισμό. Ενδεικτικό είναι ότι το καλοκαίρι 2023 σε μελέτη του ΣΕΛΠΕ μόλις το 10% των Ελλήνων δήλωσαν ότι θα επιλέξουν ξενοδοχειακές μονάδες για τις διακοπές τους, με τους περισσότερους να επιλέγουν τη φιλοξενία σε εξοχικές κατοικίες.
5. Οι STRs συνεισφέρουν και διευκολύνουν στην ανάπτυξη της χρήσης του διαδικτύου γενικότερα και στον τομέα του τουρισμού ειδικότερα. Οι STRs συνεισφέρουν στην αυξημένη χρήση του διαδικτύου και του ηλεκτρονικού εμπορίου μέσω των εργαλείων για αναζήτηση, σύγκριση επιλογών και τιμών, και πραγματοποίηση συναλλαγών.
6. Η υιοθέτηση των STRs από την καταναλωτική συμπεριφορά (με ένα σημαντικό ποσοστό Ευρωπαίων τουριστών, οι οποίοι στην Ελλάδα αποτελούν περίπου το 85% των χρηστών των βραχυχρόνιων μισθώσεων, να προτιμούν πλέον τις βραχυχρόνιες μισθώσεις έναντι των παραδοσιακών ξενοδοχειακών μονάδων) επιβάλλει την αναδιοργάνωση της προσφοράς διαμονής στον τουριστικό κλάδο. Πρόκειται για μία  νέα ομάδα (cluster) τουριστών, με διακριτές επιθυμίες και ανάγκες, που καλύπτονται με την εναλλακτική των STRs.

Ο «δημοκρατικός» αντίκτυπος του μοντέλου της οικονομίας διαμοιρασμού

Οι πάροχοι υπηρεσιών STR στην Ελλάδα είναι κυρίως κοινωνικά, οικονομικά και δημογραφικά ευαίσθητα άτομα, γεγονός που υπογραμμίζει τον «δημοκρατικό» αντίκτυπο του μοντέλου της οικονομίας διαμοιρασμού. Για παράδειγμα, το 80% των παρόχων κατοικούν σε αγροτικές ή ημιαστικές περιοχές, το 80% παρέχουν τις υπηρεσίες για πρόσθετο εισόδημα, το 17% ως κύρια πηγή εισοδήματος, ενώ το 50% για βιώσιμη λειτουργία του ακινήτου τους. Παράλληλα το 93% των διανυκτερεύσεων πραγματοποιείται σε καταλύματα με λιγότερο από 10 κλίνες.

Παράλληλα, οι Έλληνες καταναλωτές επιδεικνύουν μια θετική στάση απέναντι στη χρήση των STRs, θεωρώντας ότι βελτιώνουν ποικιλοτρόπως την ποιότητα ζωής στις τοπικές περιοχές. Το 93% των χρηστών συστήνει ανεπιφύλακτα τα STRs σε τρίτους, το 77% τα επιλέγουν γιατί είναι φθηνότερα, και το 62% γιατί είναι σε καλύτερη θέση. Συνοπτικά, οι υπηρεσίες STR στην Ελλάδα είναι πλέον ένα εναλλακτικό μοντέλο φιλοξενίας που ταιριάζει στις υψηλές τουριστικές ανάγκες και στο μεγάλο απόθεμα κενών κατοικιών, ικανοποιούν κρίσιμες ανάγκες στον εσωτερικό τουρισμό, παρέχοντας πρόσθετο εισόδημα για τους παρόχους υπηρεσιών και εξοικονόμηση κόστους για τους χρήστες. 

*Ο Γεώργιος Δουκίδης είναι καθηγητής Ηλεκτρονικού Επιχειρείν στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN). Ο Δρ. Λευτέρης Κιοσσές είναι μέλος του Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) και μέλος του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.