Το βράδυ των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ η πρώτη ένδειξη για τον θρίαμβο του Ντόναλντ Τραμπ ήρθε από το Bitcoin. Όλο το προηγούμενο διάστημα, καθώς πλησίαζαν οι εκλογές και διαφαινόταν η επικράτησή του, η αξία του πιο γνωστού κρυπτονομίσματος ενισχυόταν. Από τα 54.000 δολάρια στις αρχές Σεπτεμβρίου, βρέθηκε στα 72.720 δολάρια τέλη Οκτωβρίου – σχεδόν 35% υψηλότερα. Τις τελευταίες ημέρες πριν από τις εκλογές υποχώρησε ελαφρώς, αλλά από το μεσημέρι της 5ης Νοεμβρίου ξεκίνησε μια ξέφρενη κούρσα. Εκείνη την ημέρα ενισχύθηκε 10%, ξεπερνώντας για πρώτη φορά στα χρονικά τα 75.000 δολάρια. Μέσα σε ένα μήνα είχε ξεπεράσει τα 100.000 δολάρια! 

Κερδισμένα τα μεμίδια

Το Bitcoin δεν ήταν το μόνο κρυπτονόμισμα που ωφελήθηκε από τη νίκη Τραμπ. Την πρώτη εβδομάδα μετά τις εκλογές η κεφαλαιοποίηση του συνόλου των κρυπτονομισμάτων ξεπέρασε τα 3 τρις δολ. Ο δε συνολικός όγκος συναλλαγών τον Νοέμβριο ξεπέρασε τα 10 τρις δολ. Πλέον κερδισμένα στην ξέφρενη κούρσα ήταν όσα συνδέουν την αξία τους με μεμίδια: δηλαδή με κάποιο αντικείμενο που ενώ έχει μηδενική αξία ή χρησιμότητα, για κάποιο τυχαίο λόγο αποκτά δημοσιότητα στο διαδίκτυο.

Το CHILLGUY, που συνδέεται με το σκίτσο ενός σκύλου που έχει τα χέρια στις τσέπες, απέκτησε μέσα σε δύο εβδομάδες κυκλοφορίας κεφαλαιοποίηση 466 εκατ. δολ. Το PNUT αναφέρεται σε έναν ορφανό σκίουρο, στον οποίο οι Αρχές της Ν. Υόρκης έκαναν ευθανασία. Έχει ήδη κεφαλαιοποίηση 1,2 δισ. δολ. Το PEPE, που είναι παλαιότερο και συνδέεται με το σκίτσο ενός βατράχου, έχει κεφαλαιοποίηση 8,2 δισ. δολ. – υψηλότερη εκείνης της βρετανικής αλυσίδας σούπερ μάρκετ Sainsbury’s.

Όλα αυτά ωχριούν μπροστά στο Dogecoin, που δημιουργήθηκε το 2013 και είναι το αγαπημένο του Ίλον Μασκ. Αφού έγινε αντιληπτό ότι η επιτροπή της οποίας θα προΐσταται για να μειώσει τις δαπάνες του αμερικανικού προϋπολογισμού ονομάζεται DOGE (Department of Government Efficiency), η αξία του Dogecoin ενισχύθηκε 140% και η κεφαλαιοποίησή του έφτασε τα 60 δισ. δολ. – όσο αθροιστικά εκείνες της Target και της Glencore.

Ίσως όταν διαβάζετε αυτές τις γραμμές οι αξίες των κρυπτο-μεμιδίων να είναι ακόμα μεγαλύτερες. Δεν αποκλείεται και να έχουν καταρρεύσει. Όπως και να έχει βρίσκονται στην καρδιά της φρενίτιδας που έχει παρασύρει τους επενδυτές σχετικά με τα κρυπτονομίσματα.

Τα σχέδια Τραμπ

Η εκρηκτική άνοδος οφείλεται στις προσδοκίες ότι ενώ μέχρι σήμερα η αμερικανική κυβέρνηση έβλεπε επιφυλακτικά, αν όχι αρνητικά, τα κρυπτονομίσματα, η νέα κυβέρνηση δηλώνει ότι τα λατρεύει. Ο ίδιος ο Τραμπ, που κατά την προηγούμενη θητεία του ήταν αρνητικός, στη φετινή προεκλογική εκστρατεία υποσχέθηκε να κάνει τις ΗΠΑ «παγκόσμια πρωτεύουσα των κρυπτονομισμάτων».

Δεσμεύτηκε, επίσης, να δημιουργήσει ένα εθνικό απόθεμα κρυπτονομισμάτων, αντίστοιχο του αποθέματος δολαρίων, χρυσού ή πετρελαίου που τηρούν οι ΗΠΑ και άλλες χώρες. Κάτι που προφανώς θα ενισχύσει την αξιοπιστία, και άρα τη ζήτηση, για τα κρυπτονομίσματα. Σήμερα το αμερικανικό Δημόσιο έχει στην κατοχή του κρυπτονομίσματα αξίας 20 δισ. δολ., που προέκυψαν κυρίως από κατασχέσεις σε απάτες. Χαρακτηριστική η περίπτωση του χάκερ Ίλια Λιχτενστάιν, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του και γνωστή στις ΗΠΑ ράπερ, Χέδερ Μόργκαν, έκλεψαν το 2016 από ανταλλακτήριο ψηφιακών νομισμάτων στο Χονγκ Κονγκ περί τα 120.000 bitcoin. Αυτά κατά την κλοπή άξιζαν περί τα 71 εκατ. δολ., αλλά τώρα αξίζουν περισσότερα από 12 δισ. δολ.

Μέχρι σήμερα το αμερικανικό Δημόσιο ανά διαστήματα πουλάει κάποια από τα κρυπτονομίσματα που περιέρχονται στην κατοχή του. Ο Τραμπ θέλει να σταματήσει αυτή την πρακτική, συσσωρεύοντας όσα περισσότερα μπορεί και ποντάροντας στη συνεχή ανατίμησή τους, προκειμένου στο μέλλον να χρηματοδοτηθεί η αποπληρωμή του δημοσίου χρέους. Μεγάλο μέρος των κρυπτονομισμάτων που κατέχει το Δημόσιο είναι Tether, τα οποία διαχειρίζεται η εταιρεία του Χάουαρντ Λούτνικ, τον οποίο ο Τραμπ έχρισε νέο υπουργό Εμπορίου και άρα αρμόδιο να διαχειρίζεται το υπάρχον απόθεμα.

Η αλλαγή προσώπων

Περισσότερο, όμως, από συγκεκριμένες πολιτικές, εκείνο που ενθουσιάζει τους επενδυτές είναι ότι θα αλλάξουν τα πρόσωπα που είναι αρμόδια για τα κρυπτονομίσματα. Και πρώτα πρώτα, ότι θα ξεφορτωθούν τον πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) Γκάρι Γκένσλερ. Αν και η θητεία του λήγει το 2026, δεσμεύτηκε ότι θα παραιτηθεί στις 20 Ιανουαρίου, ημέρα ορκωμοσίας του Ντόναλντ Τραμπ, ώστε ο νέος πρόεδρος να μπορεί να ορίσει άμεσα τον αντικαταστάτη του.

Ο Γκένσλερ πιστεύει ότι τα κρυπτονομίσματα δεν είναι νομίσματα όπως το δολάριο, αλλά μία μορφή επενδυτικών τίτλων, οπότε θεωρεί ότι πρέπει να υπάγονται στη δικαιοδοσία της SEC και να λειτουργούν με βάση σαφώς ρυθμισμένο θεσμικό πλαίσιο. Αντιπαρατέθηκε στα δικαστήρια με αρκετές εταιρείες και ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων. Μετά από πολύ πίεση, αποδέχθηκε μόλις πέρσι να δημιουργηθούν επενδυτικά σχήματα ETF που συνδέονται με κρυπτονομίσματα.

«Εφεξής οι κανόνες για τα κρυπτονομίσματα θα γράφονται από ανθρώπους που τα αγαπούν», δεσμεύτηκε προεκλογικά ο Τραμπ. Κάτι που δεν προϋποθέτει μόνο ευνοϊκούς κανόνες, αλλά κυρίως ένα σταθερό περιβάλλον, καθώς ο μεγαλύτερος εχθρός του κλάδου, προς το παρόν, είναι η αβεβαιότητα. Αυτή είναι φυσιολογικό να συνδέεται με ένα περιουσιακό στοιχείο που αποτιμάται τόσο απότομα, και του οποίου η αξία έχει τόσο ακραίες διακυμάνσεις. Ίσως πρόκειται απλά για «παιδικές ασθένειες».

Οι θιασώτες των κρυπτονομισμάτων υποστηρίζουν ότι (τουλάχιστον κάποια από αυτά) τελικά θα κερδίσουν την εμπιστοσύνη και θα γίνουν σταθερότερα από τα υπάρχοντα νομίσματα, καθώς η διαθέσιμη ποσότητα αυξάνεται με προκαθορισμένο ρυθμό ή δεν μπορεί να αυξηθεί. Τότε, λένε, θα είναι το καλύτερο δυνατό μέσο για επενδύσεις, αλλά και δανεισμό.

Προτού τα εντάξουν, όμως, οι τράπεζες στους ισολογισμούς τους, θα πρέπει να ξεπεράσουν τις ξέφρενες διακυμάνσεις. Εάν κάποιος είχε δανειστεί 350.000 δολ. σε bitcoin προ πενταετίας, όταν η τιμή ήταν στα 3.500 δολ., σήμερα θα χρωστούσε 10 εκατ. δολ. Αν μια τράπεζα διατηρούσε χαρτοφυλάκιο δανείων 3 δισ. δολ. σε bitcoin το φθινόπωρο του 2021, με την τιμή στα 60.000 δολ., μετά από ένα 12μηνο, με την τιμή στα 20.000 δολ. η αξία θα είχε περιοριστεί στο 1 δισ. δολ., με προφανείς συνέπειες στην κεφαλαιακή της βάση. Άρα η επέκταση της χρήσης προϋποθέτει περισσότερη σταθερότητα.

Η γοητεία… εν κρυπτώ

Ένα πρώτο ερώτημα είναι πόση σταθερότητα μπορεί να προσφέρει ένας άνθρωπος που μόλις στην προηγούμενη θητεία του χαρακτήριζε τα κρυπτονομίσματα «σκουπίδια». Υπάρχει, όμως, μια πιο ουσιαστική αντίφαση, που σχετίζεται με τις αρχές των κρυπτονομισμάτων: από τους βασικούς λόγους για τους οποίους προσέλκυσαν επενδυτές τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε η υιοθέτηση από τις κεντρικές τράπεζες υπερ-χαλαρών πολιτικών. Ότι δηλαδή σε ΗΠΑ, Ευρωζώνη, Βρετανία και αλλού αποφασίστηκε να τυπωθεί χρήμα για να αντιμετωπιστεί η ύφεση που προκάλεσε η πανδημία.

Πολλοί πίστεψαν ότι κάτι τέτοιο θα προκαλέσει υψηλό πληθωρισμό. Υποστηρίζουν ότι δικαιώθηκαν από την άνοδο των τιμών σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες τα χρόνια που ακολούθησαν, αν και οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα και ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα. Το σίγουρο είναι ότι κάποιοι αναζήτησαν ένα περιουσιακό στοιχείο στο οποίο θα μπορούν να τοποθετήσουν την περιουσία τους, χωρίς να εξαρτώνται από κυβερνητικές παρεμβάσεις. Δεν είναι αντιφατικό αυτοί να ζητούν τώρα από την κυβέρνηση να νομοθετήσει σταθερό θεσμικό πλαίσιο;

Μια λιγότερο θεωρητική (και ίσως πιο ουσιαστική) αιτία επιλογής των κρυπτονομισμάτων σχετίζεται με την προσπάθεια αποφυγής φορολόγησης. Καθώς οι αναπτυγμένες οικονομίες προσπαθούν να περιορίσουν τη φοροαποφυγή και να εντοπίσουν το «μαύρο χρήμα», οι εκατομμυριούχοι αναζητούν τρόπο να «παρκάρουν» τις περιουσίες τους σε αξίες που δεν μπορεί να «αγγίξει» η κυβέρνηση. Και σε αυτή την περίπτωση, εφόσον υπάρξει ρυθμιστικό πλαίσιο, όλα θα αλλάξουν, δεδομένης της ευκολίας να εντοπίζεται η διαδρομή των ψηφιακών νομισμάτων.

Τα κρυπτονομίσματα γενικότερα θεωρούνται η άμυνα που προσφέρει η τεχνολογία απέναντι στο «μακρύ χέρι» της κυβέρνησης, το οποίο γίνεται ακόμα πιο… μακρύ χάρη στην τεχνολογία (ψηφιακές πληρωμές, διασταυρώσεις στοιχείων κ.τ.λ.). Η τάση αποδυνάμωσης των κυβερνήσεων, που επικράτησε τις προηγούμενες δεκαετίες, φάνηκε να δίνει τη θέση της σε μια νέα περίοδο ενίσχυσης του παρεμβατισμού, μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και κυρίως μετά την πανδημία.

Η μεγάλη εικόνα

Ο Τραμπ κατ’ επανάληψη δήλωσε στην προεκλογική εκστρατεία ότι θέλει να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο για να σταματήσει την «κυριαρχία των κομμουνιστών της Ουάσινγκτον». Άρα λογικό είναι να αναμένεται λιγότερος παρεμβατισμός. Ταυτόχρονα, όμως, υπόσχεται και να αξιοποιήσει το όπλο των δασμών για να επιβάλει στις άλλες οικονομίες ευνοϊκότερους όρους για τις ΗΠΑ ή να επαναφέρει εργοστάσια εντός της αμερικανικής επικράτειας.

Έχοντας τον πλήρη έλεγχο του Κογκρέσου, μπορεί όντως να προχωρήσει με αυτή τη στρατηγική. Πιθανότατα κάτι τέτοιο θα προκαλέσει αντίμετρα από τις άλλες χώρες, οδηγώντας σε εμπορικούς πολέμους. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης θα δεχθεί το ισχυρότερο πλήγμα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι οικονομίες θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με τα εθνικά όρια. Αργά ή γρήγορα αυτό οδηγεί σε ισχυρότερο παρεμβατισμό. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον τα κρυπτονομίσματα θα ευδοκιμήσουν ως μέσο αποφυγής των κρατικών παρεμβάσεων; Ή μήπως οι κυβερνήσεις πάψουν να τα ανέχονται, «τραβώντας την πρίζα»;

Στην… πρίζα και τη σχέση τους με την ενέργεια εντοπίζεται ένα άλλο μεγάλο ζήτημα σε σχέση με την ανάπτυξη των κρυπτονομισμάτων. Τα περισσότερα από αυτά (με πρώτο διδάξαντα το Bitcoin) για να δημιουργηθούν απαιτούν μεγάλη υπολογιστική ισχύ για εξορύξεις. Πρόκειται για τη διαδικασία απόκτησης νέων κρυπτονομισμάτων, μέσα από επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων και εξισώσεων, με τη χρήση υπερυπολογιστών. Άρα απαιτούνται σημαντικές ποσότητες ενέργειας.

Το 2020 υπολογίστηκε ότι μόνο η παραγωγή Bitcoin απαίτησε 75,4 τεραβατώρες (Twh) ηλεκτρικού ρεύματος, περισσότερες από όλη την κατανάλωση ηλεκτρισμού στην Αυστρία (69,9 Twh), στην Ελλάδα (περίπου 50 TWh) ή στην Πορτογαλία (48,4 Twh). Η ανάπτυξη του κλάδου την τετραετία που ακολούθησε αύξησε κατά πολύ το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Λες και επιμένει η κατάρα του ασημιού και του χρυσού, να καταστρέφεται η γη που παράγει το μέτρο του πλούτου.