536 μ.Χ. Ένα πέπλο σκόνης καλύπτει ολόκληρη τη Γη. Αιτία είναι η έκρηξη τουλάχιστον τριών ηφαιστείων στην επιφάνεια του πλανήτη. Το βόρειο ημισφαίριο βιώνει έναν «ηφαιστειακό χειμώνα». Η έλλειψη ηλιοφάνειας καταστρέφει τις σοδειές του πλανήτη. Σύμφωνα με τα ιστορικά αρχεία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σύντομα ξεσπά αυτό που οι ιστορικοί του μέλλοντος θα χαρακτηρίσουν ως έναν από τους καταστροφικότερους λιμούς στην καταγεγραμμένη ιστορία, καθώς η Αίγυπτος, ο «σιτοβολώνας» της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, έχει μεταμορφωθεί σε σεληνιακό τοπίο. Τον λιμό σύντομα ακολουθεί η πανούκλα. Το 541 μ.Χ. ξεσπάει η περίφημη «πανώλη του Ιουστινιανού». Διαρκεί δύο αιώνες, εξαπλώνεται μέχρι την Περσία, και εξολοθρεύει τον τότε μισό πληθυσμό της γης (50 εκατ. ανθρώπους). Δέκα χρόνια αργότερα, ένας φονικός σεισμός πλήττει τη Βηρυτό, προκαλώντας τσουνάμι. Οι νεκροί υπερβαίνουν τους 30.000. Και μόλις οι άνθρωποι της εποχής τολμούν να αναρωτηθούν «μα, τι άλλο θα μας βρει;», σμήνη από ακρίδες σκεπάζουν τον ουρανό και καταβροχθίζουν ό,τι έχει απομείνει. 

Αυτή η ιστορία δεν είναι σενάριο του Χόλιγουντ. Το 536 μ.Χ., δικαίως, αποκαλείται «η χειρότερη χρονιά στην καταγεγραμμένη ιστορία», αλλά οι πολιτικές που εφάρμοσε ο Ιουστινιανός για να εξασφαλίσει την ανθεκτικότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αποτελούν υπόδειγμα κρατικής αποτελεσματικότητας και επιμελητείας (logistics). Όλα όμως ξεκίνησαν από ένα φυσικό φαινόμενο που επηρέασε τις σοδειές. 

Η παγκόσμια οικονομία της τροφής σε αριθμούς

Σύμφωνα με την παγκόσμια πλατφόρμα δεδομένων Statista, τα κέρδη στην αγορά τροφίμων για το 2024 ανέρχονται σε 9,09 τρισ. δολάρια, ενώ, μέχρι το 2029, η αγορά αναμένεται να παρουσιάσει ετήσια αύξηση της τάξης του 6,46%. Το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς καταλαμβάνει ο τομέας του κρέατος, με όγκο αγοράς ύψους 1,46 τρις δολαρίων. 92,2 δισ. ζώα σφάζονται ετησίως για τροφή και 1,5 δισ. αγελάδες εκτρέφονται για το κρέας τους, διατηρώντας ταυτόχρονα τη δυσάρεστη πρωτιά παραγωγής εκπομπών μεθανίου, αποτελώντας υπολογίσιμη περιβαλλοντική πρόκληση, καθώς, στο πλαίσιο του Στόχου 13 του ΟΗΕ (17 SDG’s) για την εκμηδένιση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, η ανθρωπότητα θα κληθεί να καταργήσει την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών. Για το 2022, η συνεισφορά της γεωργίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ ανήλθε στο 4,27%, αρκετά μακριά από τη βιομηχανία (27,22%) και τις υπηρεσίες (63,97%). Η σημασία της γεωργικής δραστηριότητας ωστόσο είναι πολύ ευρύτερη από τα οικονομικά μεγέθη, και όχι πάντα μετρήσιμη, τουλάχιστον όχι μέσω δεικτών όπως το παγκόσμιο ΑΕΠ. 

Food for thought

Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων καλείται να θρέψει τον πληθυσμό της γης όσο δικαιότερα και αποτελεσματικότερα γίνεται, περιορίζοντας ταυτόχρονα την περιβαλλοντική μόλυνση που προκαλεί, αναπτύσσοντας μηχανισμούς ενίσχυσης της ανθεκτικότητάς του τόσο απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, όσο και απέναντι σε διαταραχές που προκαλούν οι πολεμικές συγκρούσεις. Τα παγκόσμια γεωργικά συστήματα παράγουν ετησίως 4 εκατ. τόνους τροφίμων. Εάν τα τρόφιμα κατανέμονταν δίκαια, αυτό θα έτρεφε 1 επιπλέον δισ. ανθρώπους.

«Με μακροσκοπικούς όρους, περισσότεροι από 700 εκατ. συνάνθρωποί μας εξακολουθούν να ζουν υπό συνθήκες πείνας και περισσότεροι από 3 δισ. ζουν χωρίς πρόσβαση σε αυτό που ονομάζουμε υγιεινή διατροφή. Όπως αναφέρουμε και στα συμπεράσματα της έρευνάς μας με τίτλο “Το μέλλον της τροφής και της γεωργίας: εναλλακτικά μονοπάτια προς το 2050”, ακόμα κι αν καταφέρναμε μέχρι το 2024 να εκμηδενίσουμε την πείνα, αυτό δεν θα επαρκούσε ως κριτήριο αποδοτικότητας του αγροδιατροφικού συστήματος, γιατί η απόδοση των οικοσυστημάτων μας δεν μπορεί να εκτιμηθεί μόνο βάσει των σημερινών επιτευγμάτων, αλλά και των μελλοντικών», μας εξηγεί ο επικεφαλής του προγράμματος Global Perspectives Studies του FAO, Λορένζο Τζιοβάνι Μπελού, και συνεχίζει: «Με βάση τον δείκτη οικολογικού αποτυπώματος, μέχρι τα τέλη του Ιουλίου είχαμε ήδη εξαντλήσει όλους τους πόρους που θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε μέχρι τον Δεκέμβριο. Καταναλώνουμε 50% περισσότερους πόρους από αυτούς που οφείλουμε για να είμαστε βιώσιμοι. Αυτό αποτελεί τεράστια επιβάρυνση στα περιβαλλοντικά συστήματα που θα κληροδοτήσουμε στις μελλοντικές γενιές. Αυτή είναι η πρώτη μακροοικονομική πρόκληση. Η δεύτερη είναι πώς θα επιτύχουμε τους στόχους σχετικά με την επίτευξη καθολικής επισιτιστικής ασφάλειας και υγιεινής διατροφής με βιώσιμο τρόπο». 

Τα geopolitics της τροφής της γης

Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι υπερδυνάμεις της παραγωγής τροφίμων. Η Ρωσία είναι επίσης ο μεγαλύτερος προμηθευτής λιπασμάτων στον κόσμο, παρέχοντας το 17% της παγκόσμιας παραγωγής ποτάσας και το 15% λιπασμάτων με βάση το άζωτο. Ως ηγέτιδα εξόρυξης φυσικού αερίου, δεν ελέγχει μόνο τον τομέα της ενέργειας, αλλά και τον τομέα των τροφίμων, καθώς το φυσικό αέριο αποτελεί βασικό συστατικό επεξεργασίας λιπασμάτων με βάση το άζωτο. Σήμερα οι τιμές των λιπασμάτων είναι τριπλάσιες σε σύγκριση με αυτές του 2020. Η αύξηση αυτή μετακυλίεται στο κόστος αγροτικής παραγωγής, η οποία ούτως ή άλλως χαρακτηρίζεται από μικρά περιθώρια κέρδους, καθώς οι καλλιεργητές, ανεξαρτήτου μεγέθους, βρίσκονται διαρκώς αντιμέτωποι με πλήθος κινδύνων, όπως τα φυσικά φαινόμενα, οι ασθένειες και οι θηρευτές των καλλιεργειών. 

«Στον FAO έχουμε αναγνωρίσει 18 παράγοντες διαμόρφωσης των συστημάτων διατροφής και εντοπίσαμε αυτό που στη μελέτη του μέλλοντος (future science) ονομάζουμε αδύναμα σήματα πιθανού μέλλοντος. Πρόκειται για υπό παρατήρηση γεγονότα, τα οποία είτε θα μεγεθυνθούν στο μέλλον, καθορίζοντάς το, είτε θα φθίνουν και θα καταστούν αδιάφορα. Με τον όρο “αδύναμο σήμα” αναφερόμαστε σε παράγοντες που μπορεί τώρα να εμφανίζονται σημαντικοί, αλλά στο μέλλον μπορεί να μην είναι. Ακόμα και ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας αποτελεί ένα αδύναμο σήμα, παρά το γεγονός ότι ίδιος ο πόλεμος δεν είναι καθόλου αδύναμος. Έτσι διαμορφώνονται μέλλοντα αυξανόμενης απόκλισης».

Ένα από τα πλέον ευρωπαϊκά φλέγοντα ζητήματα του σήμερα ωστόσο είναι πώς θα καταφέρει η Ευρώπη να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία. Σύμφωνα με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Yara International Σβεν Τορ Xόλσετερ, η Ευρώπη πρέπει να προβεί σε τρεις βασικούς μετασχηματισμούς: να στραφεί στις ΑΠΕ, να εντατικοποιήσει την ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών, όπως η ποτάσα, και τέλος να στηρίξει την αύξηση της παραγωγής στις αναπτυσσόμενες χώρες, ειδικά της Αφρικής. Η στροφή στις ΑΠΕ θα απελευθερώσει την Ευρώπη από την εξάρτησή της από τη Ρωσία για την προμήθεια του φυσικού αερίου που καταναλώνει (40%), ενώ ταυτόχρονα θα επιτρέψει την παραγωγή πράσινης αμμωνίας, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παροχή καυσίμων χωρίς ορυκτά και λιπάσματα, συμβάλλοντας έτσι στη μετάβαση στην αναγεννητική γεωργία. Αντίστοιχα, η ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών, όπως η ποτάσα, θα μειώσει περαιτέρω την εξάρτηση από τη Ρωσία, το ίδιο και η μείωση του χάσματος αποδοτικότητας, μέσω της αύξησης της παραγωγικής ικανότητας άλλων χωρών, όπως οι αφρικανικές. 

«Στον FAO εστιάσαμε σε τέσσερα επίπεδα μετασχηματισμών, γιατί τα θεωρούμε κεφαλαιώδους σημασίας, και η διακυβέρνηση είναι το βασικότερο», υποστηρίζει ο Λορένζο Τζιοβάνι Μπελού. «Για παράδειγμα, η ανθεκτικότητα έρχεται με τη διαφοροποίηση, ενώ η αύξηση της παραγωγής έρχεται με την αποτελεσματικότητα. Και η αποτελεσματικότητα έρχεται με την εξειδίκευση. Αλλά αν είσαι εξειδικευμένος, εξ ορισμού δεν μπορείς να είσαι τόσο διαφοροποιημένος. Στο ερώτημα πώς επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ εξειδίκευσης και διαφοροποίησης, η απάντηση είναι μέσω της διακυβέρνησης.»

Προς μια δεύτερη αγροτική επανάσταση;

Θα μπορούσε ο συνδυασμός αναγεννητικής γεωργίας, γενετικής επεξεργασίας, και χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης να μας οδηγήσει στον επανασχεδιασμό του γεωργικού μας μοντέλου; 

«H καινοτόμος τεχνολογία και οι προσεγγίσεις της αποτελούν ένα από τα τέσσερα επίπεδα μετασχηματισμού, μαζί με τη διακυβέρνηση, την ευαισθητοποίηση καταναλωτών και πολιτών, και τη διανομή εισοδήματος και πλούτου», μας απαντά ο ο Λορένζο Τζιοβάνι Μπελού. «Όλα τα είδη ευφυΐας είναι ενδεχομένως πολλά υποσχόμενα. Προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε ποιες είναι οι δυνατότητες της ΑΙ, ούτε ποιος ελέγχει τη διακυβέρνησή της. Είναι δύσκολο να στήσεις ένα πλαίσιο διακυβέρνησης για κάτι που δεν υπάρχει ακόμη. Το ίδιο ισχύει και για τη γονιδιακή επεξεργασία. Δεν έχουμε ακόμη πλήρη έλεγχο των σχέσεων εντός των πολύπλοκων οικολογικών συστημάτων. Θα ήταν υπέροχο να έχουμε μια ντομάτα που δεν χαλάει ποτέ, αλλά ποιες είναι οι συνέπειες για τα οικοσυστήματα αν παράγουμε πράγματα που δεν εξαφανίζονται ποτέ; Αυτό δεν είναι άλλωστε το ζήτημα που εγείρεται τα τελευταία χρόνια με τα μικροπλαστικά; Η κυκλική ή η αναγεννητική γεωργία ίσως να έχει κάποια θετική απήχηση. Αρκεί να είμαστε πραγματικά κυκλικοί και να μην προσποιούμαστε, εξακολουθώντας να βασίζουμε τα γεωργικά και κοινωνικο-οικονομικά μας συστήματα σε εξαντλήσιμους πόρους. Πρέπει να κάνουμε απανθρακοποίηση, γιατί δυστυχώς δεν κατέχουμε ακόμη ούτε την τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα σε μεγάλη κλίμακα. Άρα πρέπει να στραφούμε σε άλλους τρόπους παραγωγής ενέργειας».

Το έδαφος ως κεφάλαιο 

Στην πραγματικότητα, η ανθρωπότητα υποστηρίζεται από το ανώτερο στρώμα του εδάφους, το φυτόχωμα, ένα στρώμα 10-30 εκ., το οποίο διαθέτει την υψηλότερη συγκέντρωση οργανικής ύλης και μικροοργανισμών, και φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους της Γης. Το υγιές έδαφος δεν είναι μόνο παράγοντας παραγωγής. Αποτελεί έναν πόρο απίστευτου μεγέθους. Συλλαμβάνει και αποθηκεύει νερό και άνθρακα, αυξάνει τη βιοποικιλότητα, και διατηρεί και αυξάνει την επισιτιστική ασφάλεια. Αποτελεί περιβαλλοντικό αγαθό, καθώς αποθηκεύει στα χερσαία οικοσυστήματα το 80% του διοξειδίου του άνθρακα. Παρ’ όλα αυτά, το έδαφος υφίσταται αδιάκοπη, σοβαρή υποβάθμιση. Εξαιτίας φαινομένων όπως η διάβρωση, η μόλυνση του περιβάλλοντος και του υδροφόρου ορίζοντα, αλλά και της χρήσης μη-βιώσιμων καλλιεργητικών πρακτικών, μέσα στα επόμενα 60 χρόνια το φυτόχωμα του κόσμου κινδυνεύει με «εξαφάνιση». Η υποβάθμιση της γης επηρεάζει 3,2 δισ. ανθρώπους, γιατί το 52% των γεωργικών εκτάσεων υποβαθμίζεται ή αχρηστεύεται και, εξαιτίας των μη βιώσιμων πρακτικών, η ποσότητα άνθρακα που αποθηκεύεται σε γεωργικά εδάφη έχει μειωθεί δραματικά. 

«Δεν θα λύσουμε τη μεγαλύτερη κρίση που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα, την κλιματική έκτακτη ανάγκη», υποστηρίζει ο Σβεν Τορ Χόλσετερ, «αν δεν λάβουμε υπόψη τη γεωργία». Δεκάδες εκατομμύρια αγρότες θα μπορούσαν να προσφέρουν σταδιακό μετασχηματισμό της φροντίδας του εδάφους. «Πρέπει συνεπώς να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε το έδαφος ως χώμα και να το αντιληφθούμε ως περιουσιακό στοιχείο. Απαιτείται άμεσα μια μετατόπιση».

Αλλαγή αναπτυξιακού αφηγήματος

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αγροβιομηχανίας καθιστούν επιτακτικότερη την αλλαγή αναπτυξιακού αφηγήματος. Η παραγωγή τροφίμων ευθύνεται για το 26% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η γεωργία χρησιμοποιεί το 50% της κατοικήσιμης γης του πλανήτη, καταναλώνει το 70% των παγκόσμιων απολήψεων γλυκού νερού, ενώ ευθύνεται για το 78% του παγκόσμιου ευτροφισμού των ωκεανών και των γλυκών υδάτων. 

«Αν κοιτάξουμε το μέλλον με τους φακούς του πρόσφατου παρελθόντος μας, δεν θα πάμε τόσο μακριά», υποστηρίζει ο Λορένζο Τζιοβάνι Μπελού. «Πρέπει να αποδομήσουμε τις αναπτυξιακές αφηγήσεις. Ένα από τα βασικά στοιχεία της υπάρχουσας αφήγησης είναι η αντίληψη ότι η ανάπτυξη είναι γραμμική. Περνάμε από τις παραδοσιακές κοινωνίες στη σύγχρονη κοινωνία και τις κοινωνίες μαζικής κατανάλωσης σαν να ήταν ένα είδος θεϊκού παραδείγματος. Οι Δυτικοί έχουμε επιβάλει ένα είδος αναπτυξιακού παραδείγματος σε όλους. Αν δεν αναδιαμορφώσουμε τον τρόπο σύλληψης της ανάπτυξης, πιθανότατα θα καταλήξουμε σε ένα από τα σενάρια που στον FAO ονομάζουμε “μία από τα ίδια”».

Τα τέσσερα σενάρια της Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ για το μέλλον

• More of the Same (MOS): Μία από τα ίδια: επανάληψη των σφαλμάτων του παρελθόντος (και του παρόντος). 
• Adjusted Future (AFU): Προσαρμοσμένο μέλλον: επιλεκτική επιδίωξη της ατζέντας 2030. 
• Race to the Bottom (RAB): Κούρσα προς τα κάτω: βραχυπρόθεσμος τρόπος σκέψης και διάλυση κανόνων. Συνδιαλλαγή μεταξύ κυβερνήσεων και οικονομικών ελίτ. 
• Trading off Sustainability (TOS): Ανταλλαγή με τη βιωσιμότητα: παγκόσμια διακυβέρνηση παγκόσμιων φαινομένων, κατανεμημένη ισχύς, σωστά καθορισμένοι ρόλοι.

«Οι αξίες του FAO, στο πλαίσιο των 17 SDG’s του ΟΗΕ, και τα τέσσερα μετασχηματιστικά μας επίπεδα δεν είναι παρά οι αξίες της κοινής λογικής. Ο FAO δεν είναι ένας ουδέτερος οργανισμός. Είναι ανεξάρτητος, γιατί δεν τελεί υπό την επιρροή των λόμπι ή μιας μεμονωμένης χώρας, αλλά όχι ουδέτερος. Έχουμε ένα επιθυμητό μέλλον» διευκρινίζει ο Λορένζο Τζιοβάνι Μπελού. «Για τον FAO, το MOS δεν είναι ένα επιθυμητό σενάριο. Στο σενάριο του προσαρμοσμένου μέλλοντος, με τις προσπάθειες επίτευξης μερικών από τους SDG’s επειδή το 2030 πλησιάζει, κάτι επιτυγχάνεται, αλλά όχι με μεταμορφωτικό τρόπο. Αυτό που βγαίνει από το παράθυρο είναι πολύ πιθανό να επιστρέψει από την πόρτα. Τα βραχυπρόθεσμα επιτεύγματα που δεν βασίζονται σε πραγματικά μετασχηματιστικά πρότυπα, ενδέχεται να είναι προσωρινά. Όσον αφορά την “κούρσα προς τα κάτω”, είναι περιττό να πούμε ότι είναι ανεπιθύμητο σενάριο. Ξέρετε, δεν αποτελεί μυθιστορηματική αφήγηση. Μπορεί να μοιάζει με το μυθιστόρημα του Όργουελ, το 1984, αλλά δεν είναι προϊόν φαντασίας. Κατά την άποψη του FAO, το μόνο επιθυμητό σενάριο είναι το τέταρτο: ο μετασχηματισμός του παραγωγικού μας μοντέλου σε ένα βιώσιμο σύστημα. Αλλά η λέξη trade-off στον τίτλο υποδηλώνει κάποιου είδους ανταλλαγή. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων ή της κλιματικής αλλαγής δεν επιτυγχάνεται δωρεάν. Εάν, για παράδειγμα, θέλεις να εσωτερικεύσεις τις εξωτερικές επιδράσεις στα γεωργικά συστήματα, πιθανότατα οι τιμές των τροφίμων θα αυξηθούν, αλλά η αύξηση των τιμών δεν είναι βιώσιμη χωρίς αναδιαμόρφωση του τρόπου διανομής του εισοδήματος. Γιατί διαφορετικά, δεν θα πεινάσουν μόνο 700 εκατ. άνθρωποι, αλλά μερικά δισ. Όσοι, δε, υποστηρίζουν ότι η βιωσιμότητα μπορεί να προκύψει ως άσκηση καλής θέλησης, λένε ψέματα, παραπλανώντας τους ανθρώπους. Μέρος της αποδόμησης των υπαρχόντων αφηγήσεων της ανάπτυξης είναι να ξεχάσουμε τις win-win καταστάσεις. Ίσως επιτύχουμε μια win-win κατάσταση αν αναδιαμορφώνουμε τις προτιμήσεις μας, αλλά όχι αν αυτές παραμένουν συνδεδεμένες με την βραχυπρόθεσμη ατομική ευημερία μέσω της κατανάλωσης υλικών αγαθών. Αυτή η νίκη δεν κερδίζεται, ξέρετε».

Καλλιεργημένο κρέας, έντομα και φύκια 

«Έχουμε τρία θέματα. Το ένα είναι η διανομή. Το δεύτερο είναι η βιώσιμη παραγωγή και το τρίτο είναι η ζήτηση. Για ποιο είδος δίαιτας παράγουμε τρόφιμα; Είναι βιώσιμο το είδος της διατροφής που κάνουμε τώρα; Θα είναι βιώσιμο, όταν το 2050, 10 δισ. άνθρωποι θα καταναλώνουν όσο καταναλώνουν σήμερα 1 δισ. κάτοικοι χωρών υψηλών εισοδημάτων;» αναρωτιέται ο επικεφαλής του Global Perspectives Studies του ΟΗΕ, και συνεχίζει: «Όχι. Άρα πρέπει να αναδιαμορφώσουμε τη διατροφή. Γνωρίζουμε ότι οι δυτικές δίαιτες κάνουν υπερβολική χρήση πρωτεϊνών και μάλιστα ζωικών. Γνωρίζουμε επίσης ότι δεν είναι καν υγιείς για τους ανθρώπους. Και εδώ εισέρχεται το δεύτερο έναυσμα μετασχηματισμού, που είναι η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών».

Σύμφωνα με τη Steakholder Foods, μια εταιρεία που αναπτύσσει τεχνολογίες τρισδιάστατης βιοεκτύπωσης για χρήση στην κυτταρική γεωργία, μέχρι το 2050 θα τρώμε καλλιεργημένο κρέας (συνθετικά παραγόμενο, εκτυπωμένο σε 3D εκτυπωτές), έντομα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, φύκια, και (γενετικά τροποποιημένους) ξηρούς καρπούς χωρίς αλλεργιογόνα. Όλα αυτά τα τρόφιμα είναι πλούσια σε βασικές βιταμίνες, μέταλλα και πρωτεΐνες. Και, το κυριότερο, θα καλλιεργούνται με βιώσιμο τρόπο. Το καλλιεργημένο κρέας δεν απαιτεί τη σφαγή ζώων, χρειάζεται σημαντικά μικρότερες ποσότητες νερού, και είναι οικονομικότερο και αποδοτικότερο από το συμβατικό, καθώς θα μπορεί να παραχθεί εντός μερικών εβδομάδων. 

Με τα ευρήματα της πρωτοπόρου εταιρίας συμφωνεί και η HDI Global, ηγέτιδα εταιρεία υπηρεσιών B2B στους τομείς ασφάλισης και διαχείρισης κινδύνων. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του διεθνούς κολοσσού ασφαλίσεων, σχεδόν 2 δισ. άνθρωποι ήδη ασκούν την εντομοφαγία. Τα έντομα είναι πλούσιες πηγές πρωτεϊνών και άλλων απαραίτητων θρεπτικών συστατικών όπως βιταμίνες, μέταλλα και αμινοξέα, και η ανάπτυξή τους είναι φιλικότερη προς το περιβάλλον, πολύ λιγότερο βλαβερή για τον πλανήτη από την κατανάλωση κρέατος. Η καλλιέργεια για φύκια επίσης προκαλεί μικρότερη βλάβη στο περιβάλλον, είναι ταχύτερη από πολλές επίγειες καλλιέργειες, ενώ τα φύκια είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, καθιστώντας τα ιδανικό υποψήφιο ως βασική τροφή του μέλλοντος.

«Χρειαζόμαστε πολιτικές και στρατηγικές ενεργοποίησης των ερεθισμάτων που θα οδηγήσουν στον μετασχηματισμό», μας λέει στο τέλος της συζήτησης ο Λορένζο Τζιοβάνι Μπελού. «Αυτή η διατύπωση ακούγεται κάπως φανταχτερή, αλλά πρέπει να ενεργοποιήσουμε τα επίπεδα μετασχηματισμού».