Το απόγευμα της 28ης Φεβρουαρίου, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι κατέφτασε στον Λευκό Οίκο για να υπογράψει μια «take it or leave it» συμφωνία με τις ΗΠΑ για συνεκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας (παρά την απουσία εγγυήσεων ασφαλείας έναντι της Ρωσίας που επιδιώκει το Κίεβο), για να φύγει λίγη ώρα αργότερα άπραγος και αιφνιδιασμένος από τη διπλή επίθεση του προέδρου Τραμπ και του αντιπροέδρου Βανς μπροστά στις κάμερες, που εναλλάξ τον επέπληξαν για την «αγνωμοσύνη» του, διαμηνύοντας πως η χώρα του δεν έχει καμία διαπραγματευτική ισχύ και πως μόνο αν συμμορφωθεί και δείξει τη δέουσα ευγνωμοσύνη στον Λευκό Οίκο θα εξασφαλίσει, ίσως, μία πιθανότητα σωτηρίας.

Ένας παραφουσκωμένος λογαριασμός

Στην επεισοδιακή και ατελέσφορη συνάντηση, ο Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίστηκε, όπως επανειλημμένα έχει πράξει, πως οι ΗΠΑ έχουν αποστείλει πακέτα βοήθειας συνολικής αξίας 350 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία, παρότι η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας από αυτόν τον αριθμό, όπως έσπευσε να υπογραμμίσει και ο Ζελένσκι, προκαλώντας την μήνιν του Αμερικανού ηγέτη και του αντιπροέδρου του.

Σε κάθε περίπτωση, όλα τα δημόσια στοιχεία, αλλά και κυβερνητικές πηγές με πρόσβαση σε σχετικά δεδομένα που μίλησαν ανώνυμα στο ABC, επιβεβαιώνουν πως από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 έως και σήμερα η αμερικανική βοήθεια δεν ξεπερνά τα 174 δισ. δολάρια, και μάλιστα όχι μόνο προς την Ουκρανία, αλλά και προς γειτονικά κράτη που επηρεάζονται εμμέσως από την εισβολή, με κάποια κονδύλια να καλύπτουν, μεταξύ άλλων, το κόστος στρατοπέδευσης νατοϊκών δυνάμεων σε «δορυφορικά» της Ουκρανίας κράτη.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία, το οποίο καταγράφει τη στρατιωτική, οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια προς την Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου, οι ΗΠΑ έχουν προσφέρει 114 δισ. ευρώ. Το πώς, επομένως, ο Αμερικανός πρόεδρος καταλήγει σε ένα υπερ-τριπλάσιο ποσό παραμένει μυστήριο.

Σπάνιος πλούτος

Η «εμμονή» του Τραμπ με το δυσθεώρητο, και μάλλον κατά φαντασίαν, μέγεθος, φαίνεται ωστόσο να συνδέεται με τον σπάνιο ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας που περιλαμβάνει, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 22 από τα 34 πιο κρίσιμα ορυκτά, με πολλά από αυτά τα υπερπολύτιμα κοιτάσματα να εντοπίζονται σε περιοχές που ελέγχει πλέον ο ρωσικός στρατός.

Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομίας της Ουκρανίας, εκτός από 22 κρίσιμα ορυκτά, το υπέδαφος της Ουκρανίας διαθέτει επίσης κοιτάσματα σπάνιων γαιών. Πρόκειται για μια ομάδα 17 μεταλλικών ορυκτών, των οποίων η ζήτηση αυξάνεται διαρκώς εξαιτίας της βιομηχανικής τους χρήσης σε εφαρμογές και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας (λέιζερ, κινητά τηλέφωνα, οθόνες υγρών κρυστάλλων κ.ά.), καθώς και στην αεροδιαστημική και τις «πράσινες» τεχνολογίες (στις μπαταρίες των υβριδικών αυτοκινήτων, στα φωτοβολταϊκά, στους λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, στις τουρμπίνες των ανεμογεννητριών). Στις σπάνιες γαίες συγκαταλέγονται ορυκτά όπως το λανθάνιο, το νεοδύμιο, το προμήθειο, το γαδολίνιο, το ύττριο, το τέρβιο και το θούλιο.

Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, το 2022 τα κρίσιμα αποθέματα ορυκτών της Ουκρανίας αποτελούσαν περίπου το 5% της παγκόσμιας προσφοράς. Σε αυτά συγκαταλέγονται και μη σιδηρούχα μέταλλα, σιδηροκράματα και ορυκτά όπως το τιτάνιο, το ζιρκόνιο, ο γραφίτης και το λίθιο.

Στην παγκόσμια αγορά τιτανίου, η Ουκρανία συνεισφέρει το 7%, ενώ σε ό,τι αφορά το υπερ-πολύτιμο για τις μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων λίθιο, τα κοιτάσματα της Ουκρανίας είναι σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτα και θεωρούνται από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, με εκτιμώμενα αποθέματα 500.000 τόνων. Ο γραφίτης στο υπέδαφος της Ουκρανίας, αντιστοιχεί στο 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων.

Το Ukraine Invest, το γραφείο προώθησης επενδύσεων της ουκρανικής κυβέρνησης, υπολογίζει πως ο ορυκτός πλούτος της Ουκρανίας ανέρχεται σε «τρισεκατομμύρια δολάρια», με τις περισσότερες περιοχές ενδιαφέροντος να εντοπίζονται στα ανατολικά. Το Forbes ανεβάζει το νούμερο αυτό στα 12 τρις δολάρια.

Ρωσική κατοχή

Συνολικά, η Ουκρανία διαθέτει τουλάχιστον τριάντα επτά κοιτάσματα πολύτιμων ορυκτών στην επικράτειά της, μεταξύ των οποίων τα μεγαλύτερα αποθέματα τιτανίου και γραφίτη. Όμως εφτά από αυτά τα κοιτάσματα βρίσκονται σε εδάφη κατεχόμενα, επί του παρόντος, από τη Ρωσία, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία για το μέτωπο από το Ινστιτούτο Πολεμικών Μελετών.

Η απώλεια πρόσβασης σε αυτούς τους πόρους δεν επηρεάζει μόνο την οικονομία της Ουκρανίας, αλλά διαταράσσει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, ιδίως στους τομείς της υψηλής τεχνολογίας και της άμυνας. Έτσι, παρά τον πόλεμο, η παραγωγή συνεχίζεται σε όσες περιοχές κρίνονται σχετικά ασφαλείς.

Ο Τραμπ με το βλέμμα στην Κίνα

Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ θέλει να επωφεληθεί από τη συγκυρία, προτάσσοντας σαν επιχείρημα τα «χρωστούμενα» από τη βοήθεια που έχει λάβει ως τώρα η Ουκρανία. Ο Τραμπ φαίνεται να έχει στο στόχαστρό του την Κίνα, που παραμένει μεγάλος «παίκτης» στην εξόρυξη ορυκτών όπως το τιτάνιο.

Για την ώρα ο ρωσικός στρατός φαίνεται να εξασφαλίζει στον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν τη μερίδα του λέοντος, αφού λίγο πάνω από το 53% του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας βρίσκεται στις τέσσερις περιοχές που επιχείρησε να προσαρτήσει παράνομα η Ρωσία τον Σεπτέμβριο του 2022, με τις δυνάμεις του Κρεμλίνου να εξακολουθούν να «περιφρουρούν» τις ζώνες ενδιαφέροντος σε Λουχάνσκ, Ντονέτσκ και Ζαπορίζια.

Θα συμφωνήσει με τις ΗΠΑ;

Διώχνοντας, όπως όλα δείχνουν, τον Ζελένσκι από τον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ διεμήνυσε στον Ουκρανό ομόλογό του πως θα πρέπει να επιστρέψει μόνο αν και όταν θα είναι «έτοιμος για ειρήνη». Για να πιέσει ακόμα περισσότερο τον Ουκρανό ηγέτη, η Ουάσινγκτον αποφάσισε, μόλις τρία 24ωρα μετά το φιάσκο στον Λευκό Οίκο, να κλείσει τη στρόφιγγα της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Τώρα το Κίεβο δηλώνει εκ νέου πρόθυμο να υπογράψει και να διατηρήσει τις επαφές με τις ΗΠΑ, με τον Ζελένσκι να εκτιμά πάντως πως το τέλος του πολέμου με τη Ρωσία βρίσκεται ακόμα «πολύ μακριά» στον ορίζοντα.

Εάν τελικά υπογραφεί η συμφωνία, ΗΠΑ και Ουκρανία θα διαπραγματευτούν την ίδρυση ενός επενδυτικού ταμείου ανασυγκρότησης για την αξιοποίηση των μελλοντικών εσόδων από τα αποθέματα σπάνιων γαιών και κρίσιμων ορυκτών της Ουκρανίας, καθώς και από τον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Στη θεωρία, το ταμείο θα επανακατευθύνει τα έσοδα από τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας σε έργα ανοικοδόμησης, υποδομές και κρατικές επιχειρήσεις. Το Κίεβο θα υποχρεωθεί να συνεισφέρει το 50% των εσόδων από κρατικούς πόρους στο κοινό ταμείο με τις ΗΠΑ, και για την ώρα παραμένει ασαφές σε τι βαθμό θα ασκούν έλεγχο στη διαδικασία αποφάσεων.

Η Ουάσιγκτον έχει φροντίσει άλλωστε να δεσμευτεί μόνο γενικόλογα, για «μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα και ευημερία της Ουκρανίας» και στήριξη των προσπαθειών του Κιέβου για «διαρκή ειρήνη».