Σβήνει σιγά-σιγά ο απόηχος από την συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στην Αθήνα, από τις πολυεπίπεδες επαφές για θέματα «χαμηλής πολιτικής», την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών συν την υπογραφή μιας ντουζίνας διμερών συμφωνιών – από τις οποίες και η συμφωνία για το Μεταναστευτικό, μετεξέλιξη της συμφωνίας ΕΕ/Τουρκίας του 2016 , αλλά και εκείνη για διευκόλυνση της βίζας για Τούρκους ταξιδιώτες σε νησιά του Αιγαίου/παράκαμψη Σένγκεν δεν είναι απλές διαχειριστικές πρωτοβουλίες ή καλές προθέσεις. Προσγειώθηκε και  η ροπή προς πανηγυρισμό η οποία μας καταλαμβάνει κάθε φορά που υπάρχει η αίσθηση ομαλοποίησης των ΕλληνοΤουρκικών σχέσεων. Έρχεται λοιπόν στην πρώτη γραμμή το ουσιαστικό ερώτημα: «Ποιος θα προετοιμάσει την κοινή γνώμη για την επόμενη, ουσιαστική φάση των ΕλληνοΤουρκικών; Και πώς θα το επιχειρήσει αυτό;».

Το ερώτημα αυτό δεν αποφεύγεται – δεν πρέπει επ’ ουδενί να παρακάμπτεται! – καθώς αυτή την φορά είχε προηγηθεί των επαφών μια ουσιωδέστατη, διεξοδική συνέντευξη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», προ της επισκέψεως), ενώ και οι δηλώσεις των δυο ηγετών (χωρίς ερωτήσεις δημοσιογράφων, προσεκτικά) και οι μετέπειτα τοποθετήσεις τους (χωρίς «εκπλήξεις αεροπλάνου» κατά την συνήθεια του Τούρκου Προέδρου…) παρέμειναν εντός πλαισίου. Κυρίως όμως, για την Ελληνική μας πραγματικότητα και για την συνέχεια, σημασία έχει το ότι αυτή η επίσκεψη και η δημόσια υποστήριξή της από την Κυβέρνηση και – προεχόντως – από τον πρωθυπουργό έγινε ανάμεσα (χρονικά) στο «διάλογο δεν κάνει κανείς με τον πειρατή» και το «η ειρήνη δεν εξαγοράζεται με παραχώρηση κυριαρχίας, ούτε με ασαφείς διατυπώσεις που επιδέχονται ποικίλες ερμηνείες». Η πρώτη ατάκα, σταθερά επανερχόμενη, ανήκει στον Αντώνη Σαμαρά στην Κυριακάτικη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ μέρες πριν την επίσκεψη Ερντογάν^. η δεύτερη στον Κώστα Καραμανλή, στην παρουσίαση (στην Αλεξανδρούπολη, όχι τυχαίο) του βιβλίου του Μανόλη Κοττάκη «Οι απόρρητοι φάκελοι Καραμανλή», λίγες μέρες μετά την αναχώρηση Ερντογάν. 

Συνεπώς οι κινήσεις που θα ακολουθήσουν, πέραν δηλαδή της συνέχισης των πρωτοβουλιών «χαμηλής πολιτικής» θα γίνονται από Ελληνικής πλευράς με δεδομένες αυτές τις ενδοκυβερνητικές τοποθετήσεις (πέραν π.χ. της τοποθέτησης Νίκου Ανδρουλάκη ότι «το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου δεν θα δεχόταν ποτέ «Πρέσπες του Αιγαίου»).

Οι τοποθετήσεις που έγιναν στην Αθήνα είχαν πλείονες φορές αναφορά στην προσφυγή στην Χάγη. Μπορεί λοιπόν να επιχειρήθηκε να «πνιγεί» η απόσταση μεταξύ του «πολλά αλληλένδετα προβλήματα πρέπει να λυθούν εκτός από την υφαλοκρηπίδα […] όταν προσφεύγουμε στην διεθνή δικαιοσύνη, δεν πρέπει να αφήσουμε κανένα πρόβλημα πίσω» [διατύπωση Ερντογάν] και του «υπάρχει μια [μόνο] διαφορά, ο καθορισμός ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, δεν υπάρχει καμιά άλλη διαφορά [ούτε] περίπτωση να συζητηθεί ο,τιδήποτε άλλο» [διατύπωση Μαρινάκη, κυβερνητικού εκπροσώπου]. Πλην όμως όλοι σημείωσαν/κατέγραψαν το αυτονόητο, το μη-δυνάμενο να παρακαμφθεί: ότι δηλαδή προκειμένου να αχθεί ένα ζήτημα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ή και στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θαλάσσης του Αμβούργου, δεν θα είναι εκεί η διαφωνία!) θα χρειαστεί να υπογραφεί συνυποσχετικό. Δηλαδή ένα βαρύ κείμενο, όπου οι δυο πλευρές («ΣΥΝ») θα βάλουν μαζί το τι θα κριθεί («ΥΠΟΣΧΕΤΙΚΟ») και με τι κανόνες. Το Δικαστήριο ούτε μόνο του θα επιληφθεί, ούτε με βάση χαλαρή πολιτική συμφωνία, ούτε λόγω πιέσεων διεθνών καλοθελητών.

Η συγκινητικής συνέπειας διατύπωση «το μόνο που δεχόμαστε είναι…» σημαίνει ένα: ΥΠΟΧΡΕΩΝΩ την άλλη πλευρά του «ΣΥΝ» να προσέλθει στην δική μου θέση. Αλλιώς, bye-bye Χάγη, Αμβούργο, ακόμη και διαιτητικό δικαστήριο ad hoc!

* * *

Αντιλαμβανόμενη η Κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι αυτό κινδυνεύει να γίνει αυτεπιβεβαιούμενη προφητεία αδιεξόδου, πήγε κάποια στιγμή να δοκιμάσει μια ήπια ολίσθηση – με τις αναφορές, προ καιρού, του Πρωθυπουργού σε «θαλάσσιες ζώνες»^. διατύπωση ευρύτερη από υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, που πάει να αφήσει χώρο (θα έλεγε κανείς) ώστε να αγγιχτεί το θέμα της αιγιαλίτιδας. Όπου, στην Ελλάδα ζούμε από το καλοκαίρι του 1995 – γιατί 1995; γιατί τότε η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, γνωρίζοντας ότι από το τέλος του 1994 ίσχυε η (νέα τότε) Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης, διακήρυξε το casus belli στο Αιγαίου αμφισβητώντας στην πράξη το απαράγραπτο δικαίωμά μας στην επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Το οποίο δικαίωμα δεν ασκούμε έκτοτε, παραμένοντας επιμελώς στα 6… Κανείς δεν λέει, ούτε διανοείται καν, ότι η μη-άσκηση κυριαρχίας (και κυριαρχικού δικαιώματος, άμα πάμε στα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, με την εμπειρία της επί εβδομάδες περαντζάδας του Ορούτς Ρέις στην Ανατολική Μεσόγειο…) οδηγεί σε αχρηστία/desuetudo, που θα λέγαν και οι Λατίνοι. Όμως, και πάλι, η αναζήτηση λύσης με προσφυγή σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο θα απαιτήσει μερικές κόκκινες γραμμές να καμφθούν. (Αυτές ήταν οι κατά Κυριάκο Μητσοτάκη, «υποχωρήσεις» που ανέφερε σε κάποια στροφή ότι θα χρειάζονταν ενόψει έναρξης συζητήσεων περί διαπραγματεύσεων με την Τουρκία αν ήταν οι εν λόγω συζητήσεις να έχουν νόημα: βέβαια η Ντόρα Μπακογιάννη επισήμαινε στην ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ότι «δεν υποχωρείς από την προσδοκία», καθώς προσδοκία μόνο διαθέτουμε).

Γι αυτούς λόγους – και για άλλους, που έχουν να κάνουν με τα μέτωπα γκρίζων ζωνών με τις οποίες επίσης ζούμε αποκηρύσσοντάς τις από εποχής Υμίων, αλλά και με το ακόμη πιο αιχμηρό ζήτημα της αποστρατικοποίησης νησιών του Ανατ. Αιγαίου με τις Τουρκικές επιστολές στον ΟΗΕ να δημιουργούν καταστάσεις – η ουσιαστική ενημέρωση/προετοιμασία της κοινής γνώμης αποκτά καθοριστική σημασία. Γιατί, για παράδειγμα, όταν ακούει κανείς τον απερχόμενο από το καλό κλίμα των Αθηνών Πρόεδρο Ερντογάν να επιθυμεί ηρεμία «χωρίς dogfights/αερομαχίες στο Αιγαίου», μπορεί να καταλάβει ΕΙΤΕ ότι Τουρκικά μαχητικά θα σέβονται τον εναέριο χώρο (των 10 μιλίων μας: όχι-και-τόσο-πιθανό) ΕΙΤΕ ότι δεν θα γίνονται από τα Ελληνικά αναχαιτίσεις (το οποίο, τι θα σηματοδοτήσει;). Για να μην αρχίσουμε διάκριση παραβιάσεων/παραβάσεων εθνικού εναερίου χώρου/FIR – και ποιος θα κατανοήσει αληθινά παρόμοιες έννοιες και σημασίες;

Αν, λοιπόν, είναι να μην αφεθούν τα ΕλληνοΤουρκικά εκεί που τα βρήκαμε τις δεκαετίες του΄70-΄90, να φθείρονται και να δημιουργούν τετελεσμένα για το διεθνές σύστημα τα οποία μόνον εμείς αρνούμεθα ότι υπάρχουν, θα απαιτηθεί μια βαρύτατης πολιτικής ειλικρίνειας ενημέρωση/προετοιμασία της κοινής γνώμης. Παράλληλα με την αναζήτηση συμμαχιών από την Κυβέρνηση, πέραν της άνετης μεν, τυπικής δε πλειοψηφίας της. Αλλιώς… σε κάποια γωνία θα περιμένει δημοψηφισματική ανάγκη, πράγμα δεν θα κάνει καλό έτσι που θα (εγκαλείται ότι) άπτεται ζητημάτων κυριαρχίας.

* * *

Εν τω μεταξύ, επειδή στην Ελλάδα την έχουμε μια τάση στρουθοκαμηλικού εξορκισμού των Τουρκικών κινήσεων στην μεγάλη γεωπολιτική σκακιέρα («με τον εναγκαλισμό της με την Χαμάς, η Τουρκία επιλέγει την λάθος πλευρά της Ιστορίας, μπαίνει μόνη της στο περιθώριο για να διεκδικήσει την Αραβική/Μουσουλμανική εύνοια», «ισορροπώντας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, η Τουρκία απαξιώνεται στην Δύση»), μια πληροφορία που προέκυψε από την συνήθως καλά πληροφορημένη  Αμερικανική DFA/ISSA δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί, ούτε καν αληθινά καταγραφεί. Η Τουρκία, λοιπόν, ή μάλλον η ΜΙΤ, φέρεται έτοιμη να προσφέρει σε συντονισμό με την Χαμάς και το Κατάρ (λογικό…) ευκαιρία μετεγκατάστασης σε 150-250.000 Παλαιστινίους/κατοίκους της Γάζας απ’ αυτούς που περιήλθαν σε ακραίο αδιέξοδο. «Φυσικά» σε συνεργασία, στενή/φιλική, με το Ισραήλ το οποίο διαπιστώνει ότι αποκτά πελώριο πρόβλημα στην παγκόσμια κοινή γνώμη με την εκ μέρους του μεταχείριση των αμάχων στην Γάζα. Ενδεχομένως και με διάσταση ΟΗΕ στην διαχείριση της κίνησης αυτής. Μετεγκατάστασης πού όμως; Στην Κουρδική/αμφισβητούμενη περιοχή στα Συρο-Τουρκικά σύνορα, αλλά και στα Κατεχόμενα της Κύπρου – «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», γι αυτούς – και μάλιστα στην περιοχή της Αμμοχώστου…

Όσο κι αν το Κυπριακό έχει ευγενικά απωθηθεί από τα ΕλληνοΤουρκικά, μια τέτοια εξέλιξη – ιδίως άμα αποκτήσει διάσταση Ηνωμένων Εθνών, που προδιαγράφει στην επόμενη στροφή συμμετοχή Τουρκικών δυνάμεων αύριο σε σχήμα ειρηνευτικής δύναμης για εκτόνωση στην Γάζα, μεθαύριο σε διευθέτηση συνόρων στην Ουκρανία – είναι δύσκολο να μην φέρει νέα/πρόσθετα ερωτηματικά.