Υπό τη δαμόκλειο σπάθη ενός προβληματικού ενωσιακού προϋπολογισμού και αγεφύρωτων πολιτικών χασμάτων, ακροδεξιά κόμματα σε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης «επιταχύνουν» και αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη κυριαρχία σε εθνικό επίπεδο, μόλις πέντε μήνες πριν τις ευρω-κάλπες.

Τα εκλογικά αποτελέσματα, όπως η επιτυχία του Κόμματος της Ελευθερίας (PVV) του Geert Wilders στις εκλογές της Ολλανδίας τον Νοέμβριο, αλλά και οι κοινοβουλευτικές ισορροπίες που τους επιτρέπουν να καθορίζουν την ατζέντα από τα έδρανα της αντιπολίτευσης – π.χ. η υποστήριξη του Εθνικού Συναγερμού της Λεπέν στο οπισθοδρομικό νομοσχέδιο της Γαλλίας για τη μετανάστευση τον Δεκέμβριο – διαλύουν και την παραμικρή αμφιβολία: η ακροδεξιά έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής το 2023 και το 2024 η τάση αυτή πιθανότατα θα συνεχιστεί όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τις πρώτες δημοσκοπήσεις να προοικονομούν ότι οι ευρωεκλογές του Ιουνίου θα αναδείξουν ένα πιο δεξιό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Για να προσδιορίσει το μέγεθος της ιδεολογικής μετατόπισης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων συγκέντρωσε τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ και συνδύασε τα αποτελέσματα σε ένα στατιστικό μοντέλο που συνυπολογίζει τις επιδόσεις των κομμάτων στις προηγούμενες τρεις ευρωεκλογές του 2009, του 2014 και του 2019.

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «θα κάνει απότομη στροφή προς τα δεξιά» μετά τον Ιούνιο του 2024 και «παρότι το Κοινοβούλιο δεν είναι το σημαντικότερο θεσμικό όργανο της ΕΕ όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο τρόπος με τον οποίο θα ευθυγραμμιστούν οι πολιτικές ομάδες μετά τις εκλογές και ο αντίκτυπος που θα έχουν οι εκλογές αυτές σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου να χαράζουν την εξωτερική πολιτική, κυρίως όσον αφορά την εφαρμογή της επόμενης φάσης της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας».

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι δύο κύριες πολιτικές ομάδες στο κοινοβούλιο – το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) και η Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D) – πιθανότατα θα συνεχίσουν να χάνουν έδρες (έχουν χάσει έδρες στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Αυτό αντικατοπτρίζει τη μακροπρόθεσμη μείωση της υποστήριξης για τα κυρίαρχα κόμματα και την αυξανόμενη υποστήριξη για τα ακραία και μικρότερα κόμματα σε όλη την Ευρώπη, «γεγονός που οδηγεί σε έναν αυξανόμενο κατακερματισμό των ευρωπαϊκών κομματικών συστημάτων, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Το Συμβούλιο προβλέπει ότι η κεντρώα ομάδα Renew Europe (RE) και οι Πράσινοι/Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία (G/EFA) θα χάσουν επίσης έδρες, πέφτοντας από 101 σε 86 και από 71 σε 61 αντίστοιχα. Εν τω μεταξύ, η ομάδα της Αριστεράς θα πρέπει να αυξήσει την εκπροσώπησή της από 38 σε 44 έδρες. Επιπλέον, εάν το Κίνημα Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, το οποίο προβλέπεται ότι θα κερδίσει 13 έδρες, αποφάσισε να μην συνταχθεί με τους μη εγγεγραμμένους (NI) ευρωβουλευτές και μπορεί να επιλέξει να ενταχθεί είτε στο G/EFA είτε στην Αριστερά, γεγονός που θα ενισχύσει τον αριθμό των ευρωβουλευτών που θα καθίσουν εξ ευωνύμων του S&D.

Αλλά οι μεγάλοι κερδισμένοι των εκλογών θα είναι οι δεξιοί λαϊκιστές, με πρώτη τη ριζοσπαστική δεξιά ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID), η οποία αναμένεται να κερδίσει 40 έδρες και, με σχεδόν 100 ευρωβουλευτές, να αναδειχθεί ως η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα στο νέο κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο προβλέπει επίσης ότι η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) θα κερδίσει 18 έδρες. Και, αν το Fidesz στην Ουγγαρία (το οποίο εκτιμάται ότι θα κερδίσει 14 έδρες) αποφασίσει να ενταχθεί στο ECR αντί να καθίσει με τους μη προσκείμενους ευρωβουλευτές, το ECR θα μπορούσε να ξεπεράσει τις RE και ID και να γίνει αυτό η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα.

Αν οι προβλέψεις επαληθευτούν, οι ομάδες ECR και ID μαζί θα αντιπροσωπεύουν το 25% των ευρωβουλευτών και θα έχουν για πρώτη φορά περισσότερες έδρες από το ΕΛΚ ή το S&D.

Η ανάλυσή υποδηλώνει δύο σημαντικές αλλαγές σε ό,τι αφορά τους ευρω-συνασπισμούς: πρώτον, το μικρότερο μέγεθος του μεγάλου κεντρώου συνασπισμού, ακόμη και με την υποστήριξη των RE, θα σημαίνει πως ο συγκεκριμένος πολιτικός χώρος δεν θα είναι τόσο κυρίαρχος σε ορισμένα ζητήματα πολιτικής. Ειδικότερα στα θέματα οικονομικών και νομισματικών υποθέσεων και εσωτερικής αγοράς και προστασίας των καταναλωτών (όπου η επικράτησή του κέντρου ήταν οριακή) θα μπορούσαμε να δούμε μια σημαντική μετατόπιση προς τα δεξιά, καθώς το ΕΛΚ θα αναζητά εταίρους στα δεξιά του και όχι στο S&D.

Δεδομένου του ευρωσκεπτικισμού του ECR και του ID, καθώς και ορισμένων εθνικών κομμάτων στο ΕΛΚ, θα μπορούσαμε επομένως να δούμε πλειοψηφίες υπέρ της μεγαλύτερης οικονομικής, δημοσιονομικής και ρυθμιστικής ελευθερίας των κρατών μελών. Αυτό το μπλοκ θα είναι πιθανό να ψηφίσει κατά των προτάσεων της Επιτροπής για την επιβολή κοινών κανόνων και αντ’ αυτού να συνταχθεί με τις ολοένα και περισσότερες εθνικές κυβερνήσεις – όπως αυτές της Ουγγαρίας, της Ιταλίας, της Σλοβακίας και της Σουηδίας – που πιέζουν για λιγότερες παρεμβάσεις των Βρυξελλών στις εθνικές οικονομικές, δημοσιονομικές και ρυθμιστικές πολιτικές.

Όσον αφορά τις ατομικές ελευθερίες, τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις, αυτό θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στις πολιτικές της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο, όπου είναι πιθανό να επικρατήσει μια πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θα υποστηρίζει πολύ περιοριστικές πολιτικές μετανάστευσης και θα επιδιώξει να πιέσει την Επιτροπή για μεταρρυθμίσεις στο άσυλο, ώστε να περιορίσει την κατανομή προσφύγων.

Αυτή η νέα, πιθανή πλειοψηφία με διαφορετικές προτεραιότητες σε ό,τι αφορά τις πολιτικές ελευθερίες, τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις θα μπορούσε επίσης να έχει επιπτώσεις στις προσπάθειες της ΕΕ να επιβάλει το κράτος δικαίου.

Στο σημερινό ευρωκοινοβούλιο υπάρχει μια οριακή πλειοψηφία υπέρ της επιβολής κυρώσεων (όπως η παρακράτηση πληρωμών) από την ΕΕ σε κράτη μέλη στα οποία το κράτος δικαίου υποχωρεί – ιδίως στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Αλλά μετά τον Ιούνιο του 2024 είναι πιθανό να είναι πιο δύσκολο για τους κεντρώους και κεντροαριστερούς ευρωβουλευτές (στο RE, στο S&D, στο G/EFA, στην Αριστερά και σε τμήματα του ΕΛΚ) να διατηρήσουν σθεναρή στάση ενάντια στη συνεχιζόμενη διάβρωση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των πολιτικών ελευθεριών στην Ουγγαρία και σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος ενδέχεται να στραφεί σε «άλλη κατεύθυνση».