Η τελευταία επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Άγκυρα επιβεβαίωσε αυτό που όλοι οι εμπλεκόμενοι δρώντες έχουν αντιληφθεί για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Μητσοτάκης και Ερντογάν έχουν βρει μια μεταξύ τους φόρμουλα συνεννόησης, ώστε τα Ελληνο-Τουρκικά να μην αποτελούν πρόβλημα καθημερινής διαχείρισης. Οι δύο άντρες πραγματοποίησαν τέσσερις συναντήσεις τους τελευταίους δέκα μήνες κι έχουν ήδη προγραμματίσει την επόμενη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο. Και παρά τις επιμέρους διαφωνίες και τα ζητήματα που προκαλούν υποθέσεις όπως το ζήτημα της Μονής της Χώρας και η μετατροπή της σε τζαμί ή τα θαλάσσια πάρκα, οι δύο πλευρές έχουν τρόπο να απορροφούν τους κραδασμούς χωρίς περαιτέρω δραματοποίηση.

Αυτό έχει μια απλή σχετικά εξήγηση: για την τουρκική πλευρά, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του περσινού Φεβρουαρίου, κρίθηκε απαραίτητη η αποκατάσταση των σχέσεων με τη Δύση. Στην Άγκυρα διαμηνύθηκε αρμοδίως πως το πρελούδιο μιας τέτοιας πράξης είναι η επιστροφή της ηρεμίας στο Αιγαίο. Κι αυτό κατακτήθηκε. Άλλωστε για τον Ερντογάν και την εξωτερική του πολιτική, η Μέση Ανατολή αποτελεί ένα πολύ πιο σημαντικό πεδίο άσκησης ισχύος, ώστε ο Τούρκος ηγέτης να αποτυπωθεί ως ο ηγέτης των απανταχού μουσουλμάνων, και δη αυτών που καταπιέζονται, όπως οι «αντιστασιακοί» Παλαιστίνιοι της Χαμάς. Και παρά τις απέλπιδες προσπάθειές του να εμφανιστεί ως ενδιάμεσος στην Ισραηλινο-Παλαιστινιακή κρίση, εξακολουθεί να παραμένει ένας σημαντικός συνομιλητής για τη Δύση σε μια ούτως ή άλλως δύσκολη περιοχή.

Ήρεμα νερά στο Αιγαίο

Για την Αθήνα έγινε εξίσου σαφές πως το γαϊτανάκι των δηλώσεων και των τσαμπουκάδων στο Αιγαίο μπορεί να απέβαινε επικίνδυνο ή και μοιραίο εάν κάποια στιγμή η κρίση ξέφευγε –ακουσίως ή εκουσίως− από τα συνήθη όρια. Και επελέγη η πολιτική της επαναπροσέγγισης με πρόταγμα τη θετική ατζέντα. Άλλωστε ο Μητσοτάκης έχει μπροστά του ένα πρόγραμμα πυκνών εσωτερικών μεταρρυθμίσεων για την επόμενη τριετία και ο ίδιος δείχνει αποφασισμένος να διεκδικήσει μια τρίτη πρωθυπουργική θητεία το 2027, ανεπηρέαστος από εκλογικά γεγονότα. Η σπατάλη πολιτικού κεφαλαίου στα εξωτερικά, δεν εξυπηρετεί ακριβώς αυτόν τον στόχο.

Τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο έχουν μέχρι στιγμής πολλαπλά οφέλη: αρχικά οι μεταναστευτικές ροές είναι ελεγχόμενες και τα νησιά δεν βουλιάζουν από την ανθρωπιστική κρίση. Σε αντάλλαγμα, η Αθήνα διάκειται θετικά στο να πάρει η Άγκυρα επιπλέον ευρωπαϊκά κεφάλαια για το συγκεκριμένο ζήτημα. Έπειτα υπάρχει μια αύξηση της τουριστικής κίνησης και η βίζα στους Τούρκους πολίτες για να επισκεφτούν ελληνικά νησιά βοηθάει ακόμη περισσότερο. Η δημιουργία του Ελληνοτουρκικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου μπορεί να δημιουργήσει πεδία συνεργειών για αυτούς που γνωρίζουν πώς να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες. Και στο τέλος της ημέρας, το κόστος των αερομαχιών στο Αιγαίο είναι σημαντικό σε ανθρώπινο κεφάλαιο και δαπάνες.

Το ερώτημα ωστόσο αφορά το μέλλον αυτής της σχέσης: τι θα γίνει εάν την επόμενη μέρα οι ισορροπίες μεταβληθούν κι η Τουρκία επανέλθει στη γνωστή αναθεωρητική της ρητορική; Πώς μπορεί να επηρεάσει την περιοχή μας μια ενδεχόμενη αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο τον ερχόμενο Νοέμβριο; Και πόσο απρόβλεπτος μπορεί να γίνει εκ νέου ο Τούρκος πρόεδρος, που εργαλειοποιεί συχνά τα θέματα εξωτερικής πολιτικής για εσωτερική κατανάλωση; Η Αθήνα τα γνωρίζει αυτά και ενισχύει διαρκώς το διπλωματικό αλλά και το αμυντικό της κεφάλαιο μην έχοντας και διαφορετική επιλογή. Οι μεταβολές στη γεωπολιτική σκακιέρα είναι συνεχείς και στην Αθήνα δεν υπάρχουν αφελείς, ούτε αιθεροβάμονες. Σύμφωνα με υψηλόβαθμες πηγές, που έχουν γνώση των συζητήσεων των δύο πλευρών, η κουβέντα για τα θέματα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μπορεί υπό όρους να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο μετά το ραντεβού Μητσοτάκη-Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, όταν θα έχει φανεί το εάν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την έναρξη αυτού του διαλόγου. Αυτό βέβαια προϋποθέτει πως οι δύο πλευρές θα ορίσουν το πλαίσιο της συζήτησης, που δεν είναι απαραίτητα μια εύκολη άσκηση. Και αν μη τι άλλο, η τελευταία κόντρα που προέκυψε, με αφορμή τα θαλάσσια πάρκα, αποτυπώνει τη δυσκολία κάθε εγχειρήματος ανάμεσα στις δύο πλευρές για τα θέματα αυτά. Ανεξαρτήτως πάντως του εάν θα ξεκινήσει η συζήτηση αυτή, τα φόρα διαλόγου που έχουν συναποφασιστεί (πολιτικός διάλογος, Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και θετική ατζέντα) θα συνεχίζονται αδιαλείπτως, ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου θα συνεδριάσει εκ νέου το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας των δύο πλευρών.

Η κρίση με τη Βόρεια Μακεδονία

Τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο δεν εξασφαλίζουν ωστόσο νηνεμία στη στεριά. Η ξαφνική κρίση με τη Βόρεια Μακεδονία είχε αφορμή την επιλογή της νέας προέδρου να ορκιστεί στο όνομα της «Μακεδονίας» αγνοώντας τα όσα προβλέπει η Συνθήκη των Πρεσπών, ωστόσο η πράξη αυτή είναι τροχιοδεικτική της στάσης που μπορεί να κρατήσει μια κυβέρνηση που θα σχηματίσει το VMRO υπό τον ηγέτη του Κρίστιαν Μίτσκοτσκι. Αν επιλέξει να μη χρησιμοποιεί τον όρο «Βόρεια Μακεδονία» στο εσωτερικό της χώρας, αυτό δεν θα προκαλέσει μόνο την οργή της Ελλάδας, αλλά και των δυτικών της συμμάχων, που αντέδρασαν ήδη, θυμίζοντας πως οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται. Παρά το ότι το Υπουργείο Εξωτερικών της γειτονικής χώρας έκανε βήματα πίσω, πολλά θα κριθούν από τη δημιουργία του κυβερνητικού συνασπισμού στη γειτονική χώρα και τους όρους που θα τη διέπουν – με τη σημείωση πως τα αλβανικά κόμματα που μπορεί να αποτελέσουν τον μικρό κυβερνητικό εταίρο επιθυμούν την τήρηση της συμφωνίας. Για την Αθήνα πάντως είναι δεδομένο πως ο ευρωπαϊκός δρόμος της γειτονικής χώρας περνάει μέσα από την τήρηση της Συμφωνίας και στο θέμα φαίνεται πως υπάρχει σαφής υποστήριξη από ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Στο ναδίρ με Αλβανία

Ακόμη χειρότερα είναι τα πράγματα με την Αλβανία, όπου οι προοπτικές εξομάλυνσης είναι δυσοίωνες, ιδίως όσο το θέμα Μπελέρη συντηρείται από πλευράς Ράμα χωρίς διάθεση επίλυσης. Για την Ελλάδα, ωστόσο, η υπόθεση του εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας αναδεικνύει τον μη σεβασμό των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας στη χώρα, ενώ μέχρι στιγμής η Αθήνα έχει επιμείνει να το συνδέει με την ενταξιακή πορεία της γειτονικής χώρας στην ΕΕ. Η επίσκεψη Ράμα στην Αθήνα δεν βοήθησε την κατάσταση, παρά το ότι του είχε ζητηθεί ανεπίσημα να την αναβάλει για μετά τις Ευρωεκλογές. Με αυτά τα δεδομένα κανείς δεν μπορεί να είναι αισιόδοξος για την πορεία των ελληνοαλβανικών σχέσεων, με την ευθύνη ωστόσο να βαραίνει κυρίως την πλευρά των Τιράνων.