Διανύοντας με ολοένα και μεγαλύτερη επιτάχυνση το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, οι κοινωνίες εξελίσσονται (και) εξαιτίας της εκθετικής διείσδυσης των ψηφιακών τεχνολογιών, της χρήσης μεγάλων δεδομένων (datafication) σε ποικίλες σφαίρες δραστηριότητας. Δημιουργούνται έτσι ευκαιρίες, αλλά και απειλές, για τη θεσμική οργάνωση, τις μορφές διακυβέρνησης, την αξιοπιστία της δημόσιας πληροφόρησης, τα νέα επαγγέλματα, τα ψηφιακά χάσματα κ.ο.κ.

Τίθεται έτσι το αίτημα για τη μετάβαση προς ένα ψηφιακό μέλλον μειωμένης διακινδύνευσης. Προς τούτο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στρατηγική προτεραιότητα τον ψηφιακό μετασχηματισμό των κρατών-μελών, ο οποίος θεωρείται ότι θα συμβάλλει σε μια δίκαιη και ανταγωνιστική ψηφιακή οικονομία και σε μια ανοιχτή, δημοκρατική και βιώσιμη κοινωνία. Άρα απαιτείται επαναπροσέγγιση και ανασχεδιασμός των διαδικασιών που ακολουθούν επιχειρήσεις και οργανισμοί στο περιβάλλον της ψηφιακής τεχνολογίας και οικονομίας προκειμένου να βελτιώσουν την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους. Απαιτείται όμως και αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων των πολιτών, ώστε να είναι σε θέση να αξιοποιούν τις διαθέσιμες υπηρεσίες και υποδομές. Ένας δείκτης της εν λόγω αναβάθμισης είναι ο όγκος και το είδος των ψηφιακών συναλλαγών των ατόμων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.

ΨΗΦΙΑΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ

Είναι κοινός τόπος ότι σε διεθνές και εθνικό επίπεδο ο κατ’ οίκον περιορισμός λόγω της πανδημίας και η ενίσχυση της ηλεκτρονικής διοίκησης (e-administration) και της ψηφιακής διακυβέρνησης (e-governance) τα τελευταία χρόνια έχουν δώσει μεγάλη ώθηση στην εν γένει χρήση του διαδικτύου σε χώρες χαμηλής ψηφιακής ωρίμανσης σαν την Ελλάδα, όπως και στην τόνωση των διαδικτυακών συναλλαγών, ιδίως στον τομέα των αγορών και των τραπεζικών υπηρεσιών. Το μέγεθος της ώθησης αυτής μπορεί να εκτιμηθεί, μεταξύ άλλων, και από τις επαναλαμβανόμενες μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της έρευνας «Το διαδίκτυο στην Ελλάδα – World Internet Project-Greece». Από το 2015, υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και μέχρι τώρα έχουν ολοκληρωθεί τέσσερα κύματα.

Το World Internet Project (WIP) είναι μια διεθνής σύμπραξη 38 χωρών από διαφορετικές ηπείρους, στην οποία συμμετέχει η Ελλάδα μέσω του ΕΚΚΕ. Μέχρι τώρα έχουν πραγματοποιηθεί τέσσερις γύροι, ο τελευταίος την περίοδο Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2022. Συγκρίνοντας τις απαντήσεις στην ερώτηση «Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο για τους παρακάτω σκοπούς;» ως προς τα ερωτήματα «Αγοράζετε πράγματα στο διαδίκτυο;», «Εξοφλείτε λογαριασμούς ή χρησιμοποιείτε τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες της τράπεζάς σας;» και «Πουλάτε κάτι μέσω διαδικτύου;» ανάμεσα στον πρώτο (2015) και τον τέταρτο γύρο (2022) διαπιστώνει κανείς ότι έχει σημειωθεί πολύ μεγάλη αλλαγή (βλ. Πίνακα). Μέσα σε 7 χρόνια οι αγορές μέσω διαδικτύου σημείωσαν θεαματική αύξηση, το ίδιο και οι ψηφιακές τραπεζικές συναλλαγές.

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ (ΚΑΤΑ ΜΕΣΟ ΟΡΟ) ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΣΚΟΠΟΥΣ (%)

• A. Αγοράζετε πράγματα στο διαδύκτιο;
• B. Εξοφλείτε λογαριασμούς ή χρησιμοποιείτε τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες της τράπεζας σας;
• Γ. Πουλάτε κάτι μέσω διαδυκτίου;

Η έρευνα ενισχύθηκε οικονομικά από την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού της Προεδρίας της Κυβέρνησης. Η τελική έκθεση έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΕΚΚΕ (https://www.ekke.gr/research/ dimosieuseis/to-diadiktio-stin- ellada-to-4o-kima-tou-world- internet-project-greece).

Δεν πρέπει όμως να χάσουμε το δάσος κοιτάζοντας τα δένδρα. Η ψηφιακή ωρίμανση της Ελλάδας είναι αρκετά περιορισμένη παρά τα άλματα της τελευταίας περιόδου. Οι ψηφιακές συναλλαγές κάθε είδους είναι ένας μόνο από τους συντελεστές που διαμορφώνουν τον σύνθετο δείκτη DESI (Digital Economy and Society Index) που αποτιμά τη «συνδεσιμότητα», το «ανθρώπινο κεφάλαιο», τη «χρήση διαδικτυακών υπηρεσιών», την «ολοκληρωμένη ψηφιακή τεχνολογία» και τις «ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες». Εδώ η Ελλάδα κατέχει μονίμως μια από τις τρεις τελευταίες θέσεις μεταξύ των εταίρων της στην ΕΕ και αυτό σημαίνει ότι απομένουν πολλά ακόμα να γίνουν για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας.