Προβεβλημένο θέμα του έκανε πρόσφατα ο ECONOMIST ότι το να φθάσουμε να ζούμε μέχρι τα 120 δεν αποτελεί πλέον φαντασίωση: η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ φιλοξένησε την ανάλυση αυτή στο τεύχος Οκτωβρίου. Προβολή των μεγάλων βημάτων που έχουν γίνει στην ιατρική – γενικότερα στις επιστήμες της ζωής και του ανθρώπου – αυτή η προσέγγιση δεν παρέλειπε να σημειώσει ότι η συζήτηση για επέκταση του προσδόκιμου δεν είναι μια απλή, μαθηματική επιμήκυνση της ζωής^. είναι αναφορά σε μια ζωή με ικανοποιητική υγεία, με δυνατότητες να την ζει κανείς με θετικό τρόπο . Με άλλα λόγια, μια ζωή που να αξίζει να την ζεις.

Η συζήτηση αυτή έχει κυριολεκτικά πάρει φωτιά αυτόν τον καιρό. Ας δούμε μια στιγμή πού κινείται το προσδόκιμο ανά χώρες.

Τα στατιστικά

Το υψηλότερο προσδόκιμο παγκοσμίως το συναντά κανείς στην Ιαπωνία, με 84,85 χρόνια (προηγούνται βέβαια δυο χώρες – Χονγκ Κονγκ και Μακάο, όμως με πληθυσμό και προφίλ που δεν βοηθά σε συγκρίσεις). Έπεται η Ελβετία, η Ιταλία, η Νότια Κορέα, η Ισπανία και η Αυστραλία (ήδη είμαστε στα 83,73 χρόνια προσδόκιμου). Την Ελλάδα με 82 χρόνια, την συναντά κανείς στην 34^η θέση (λίγο πιο πάνω η Κύπρος, με 82,5 χρόνια). ΟΙ ΗΠΑ βρίσκονται στην 47^η θέση, η Κίνα στην 52^η , η Ρωσία στην 100^η…

Γεγονός εν γένει γνωστό, το προσδόκιμο των γυναικών είναι αισθητά καλύτερο από των ανδρών – στην Ιαπωνία που βρήκαμε στην κορυφή, οι γυναίκες έχουν μπροστά τους 87,1 χρόνια ζωής έναντι των 81,1 των ανδρών. Εδώ να σημειωθεί ότι στις αρχές της δεκαετίας του΄60, στην ίδια Ιαπωνία καταγραφόταν το χαμηλότερο προσδόκιμο σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες των G7. Κάτι άλλαξε ριζικά στην χώρα αυτή – από τις διατροφικές συνήθειες μέχρι την κοινωνική στήριξη των ανθρώπων στην δύση της ζωής τους. Ας σημειωθεί επίσης ότι μια μέτρηση που επιχειρεί να συλλάβει το προσδόκιμο «υγιούς ζωής» αναφέρεται να είναι στα 74,8 χρόνια στην ίδια αυτή Ιαπωνία – δηλαδή σχεδόν 10 χρόνια χαμηλότερα από το γενικό προσδόκιμο ζωής.

Αξίζει όμως να ρίξει κανείς μια πρόσθετη ματιά πίσω από το φωτεινό προσκήνιο αυτής της συζήτησης. Έτσι, έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσει πώς το μεγάλο Γιαπωνέζικο ασφαλιστικό συγκρότημα SOMPO έχει σε εξέλιξη ανά τα διεθνή Μέσα μια καμπάνια ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης για το τι σημαίνει/τι θα σημάνει η γήρανση του πληθυσμού (κατά τον ΟΟΣΑ, μέχρι το 2050 οι άνω των 80 ετών θα αποτελούν το 8% των ανθρώπων στις χώρες των G-20), ξεκινώντας με την διαπίστωση ότι υπάρχει ήδη και θα επιτείνεται έλλειψη προσωπικής φροντίδας για τους ηλικιωμένους. Διαθέτοντας 470 «κατοικίες φιλοξενίας και φροντίδας ηλικιωμένων» ανά την Ιαπωνία, και με δηλωμένη την πρόθεση να ανοιχτεί σε διεθνές επίπεδο, η SOMPO Care επισημαίνει ότι βασική πρόκληση είναι πλέον να εξασφαλισθεί κατάλληλο προσωπικό φροντίδας, ώστε οι ηλικιωμένοι «να μην υποφέρουν από χειρότερη ποιότητα ζωής». Ας σημειωθεί ότι η ανάλυσή τους τονίζει αφενός την απειλή αποδιάρθρωσης της ζωής των οικογενειών, οσάκις χρειάζεται να μεριμνούν για γονείς σε πολύ μεγάλη ηλικία, αλλά και – προσέξτε το αυτό! – την ζημιά που προκύπτει όταν μέρος του πληθυσμού «περιθωριοποιείται, μη δυνάμενο να επανέλθει σε εργασία, ή πάλι σε εθελοντική προσφορά ή πάντως σε ωφέλιμη αλληλεπίδραση στην κοινωνική ζωή». Δηλαδή και από πλευράς παραγωγικής βάσης της οικονομίας, η παραμονή των ηλικιωμένων σε σωστή κατάσταση υγείας και δράσης διαπιστώνεται ότι έχει σημασία.

Οι καινοτομικές παρεμβάσεις που προωθεί η SOMPO Care για τις δικές της υπηρεσίες – αλλά με προσπάθεια διάχυσης, διεθνώς – δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην αναβάθμιση του στάτους που διαθέτουν οι επαγγελματίες της φροντίδας των ηλικιωμένων, αλλά και στην επαύξηση της ευαισθησίας για το θέμα αυτό στις νεότερες ηλικίες. Διαμορφώνεται δίκτυο συμβουλευτικής για ηλικωμένους που ζουν μόνοι, που καλύπτει από διατροφικές συμβουλές μέχρι καθοδήγηση στην πρόληψη προβλημάτων, ενώ επιχειρείται και η καθοδήγηση προς δραστηριότητες (αμειβόμενες ή εθελοντικές) ώστε οι ηλικιωμένοι να παραμένουν ενεργοί. Παράλληλα, διατηρούνται 560 γραφεία παροχής βοήθειας στο σπίτι.

Συνθήκες αιωνόβιας ζωής

Η SOMPO που διατηρεί στην Ιαπωνία περί τα 28.600 δωμάτια φιλοξενίας ηλικιωμένων, με προσωπικό 24.936 άτομα, βρίσκεται σε φάση ανοίγματος στο εξωτερικό, με δημιουργία διεθνών συνεργασιών. Όμως δεν παραλείπει να σημειώνει  και ότι στην Ιαπωνία, η ίδια η Κυβέρνηση δίνει έμφαση σε θέματα όπως η διατροφική φροντίδα, έχοντας καταστήσει υποχρεωτική την υπηρεσία διατροφολόγων σε γηροκομεία ή/και δομές υποβοηθούμενης διαβίωσης ηλικιωμένων. Στις δικές της δομές, η SOMPO πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, δίνοντας έμφαση στην προσωποποιημένη δίαιτα και την εξασφάλιση γευστικού ενδιαφέροντος, με βάση μάλιστα εποχικά προϊόντα. Ένα τελευταίο βήμα: στις καμπάνιες κοινωνικής ευαισθητοποίησης, έχει προστεθεί ιδιαίτερη πτυχή που απευθύνεται στις παιδικές  ήδη ηλικίες για το τι σημαίνει η φροντίδα ηλικιωμένων, με την λογική του ότι «τα παιδιά θα έχουν την ευθύνη για το μέλλον»…

Ίσως θα παραξενευθεί ο αναγνώστης, που σταθήκαμε τόσο διεξοδικά στο πώς βλέπουν το θέμα της φροντίδας των ηλικιωμένων σε μια χώρα σαφώς διαφορετική όπως η Ιαπωνία, και μάλιστα με βάση μια ασφαλιστική εταιρεία (σημειώστε: η SOMPO είναι γενική ασφαλιστική και αντασφαλιστική, μεταξύ των 3 μεγαλυτέρων της χώρας) όπου οι σχεδόν 25.000 εργαζόμενοί της σ’ αυτόν τον κλάδο συγκρίνονται με το συνολικό ύψος προσωπικού περί τις 80.000 άτομα. Ας σημειωθεί ότι στην Ιαπωνία, και γενικότερα στις χώρες της Άπω Ανατολής, μέχρι πριν μια γενιά το πρότυπο ήταν πολύ-πολύ κοντινό στα δικά μας: φροντίδα στην οικογένεια, ή τελικά περιθωριοποίηση σε οίκο ευγηρίας (έκφραση αρκετά ευφημιστική…).

Οπότε έχει νόημα, αφού ενθουσιαστούμε με την προοπτική «ζωής μέχρι τα 120», να σκεφτούμε και κάπως πιο συγκροτημένα για το πώς – και για το τι λογής ζωής…