Τι προμηνύει το αποτέλεσμα στα γερμανικά κρατίδια της Θουριγγίας και της Σαξονίας, και πώς μεταφράζεται η επιλογή του συντηρητικού Μισέλ Μπαρνιέ ως νέου πρωθυπουργού της Γαλλίας; Ο δημοσιογράφος Βόλφγκανγκ Μουντσάου, γνωστός για τις διορατικές του αναλύσεις και την κατανόηση των διαρθρωτικών ζητημάτων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, σκιαγραφεί στην Οικονομική Επιθεώρηση τους αιτιώδεις παράγοντες πίσω από την άνοδο της Aκροδεξιάς και τους οικονομικούς κινδύνους που ελλοχεύουν στο μαλακό υπογάστριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Διευθυντής της πλατφόρμας Eurointelligence και αρθρογράφος στα μέσα New Statesman και DL News, ο Μουντσάου υπογραμμίζει ακόμα τη μεταστροφή της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας και τη μετατροπή της σε έναν ανεξάρτητο γεωπολιτικό παίκτη, που στοχεύει σε συμμαχίες με αυταρχικούς ηγέτες.

Μετά τον πολιτικό σεισμό στη Θουριγγία και τη Σαξονία

Ο πολιτικός σεισμός που προκάλεσαν οι εκλογές στη Θουριγγία αναδεικνύει ένα πρόβλημα που τείνουμε να κρύβουμε κάτω από το χαλί: τη «δομική δυσαρέσκεια». Θεωρείτε ότι το αποτέλεσμα στη Θουριγγία και τη Σαξονία ήταν μια αντικυβερνητική ψήφος κατά των μέτρων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης ή η άνοδος της Ακροδεξιάς είναι ένα φαινόμενο που ήρθε για να μείνει;

Νομίζω ότι ήρθε για να μείνει. Η άνοδος της Ακροδεξιάς έχει διάφορους λόγους και δεν έχει να κάνει μόνο με τους πρόσφυγες. Ξέρετε, είχαμε πρόσφυγες στην Ευρώπη σε διάφορες φάσεις, όπως τη δεκαετία του ’60, και επίσης και σε άλλες περιοχές, αλλά δεν προκάλεσαν δεξιές αντιδράσεις. Το ερώτημα λοιπόν είναι γιατί οι άνθρωποι βγαίνουν έξω από το κυρίαρχο ρεύμα των πολιτικών κομμάτων. Και αυτό έχει ευρύτερα κοινωνικά και οικονομικά αίτια, στα οποία η μετανάστευση παίζει ρόλο, αλλά όχι ξεχωριστό.

Η πρώτη αλλαγή που βιώνουμε βρίσκεται στο κοινωνικο-οικονομικό μοντέλο των χωρών μας και αυτό μπορείτε να το ονομάσετε «αποβιομηχάνιση». Υπήρχε μια εποχή που ο πατέρας πήγαινε στο εργοστάσιο και επέστρεφε, και αυτό ήταν το κλασικό μοτίβο της απασχόλησης, και οι οικογένειες εγκαθιστούσαν το σπίτι τους εκεί και αυτή η ομοιογενής κοινότητα γερνούσε μαζί. 

Αυτό που βλέπετε σήμερα είναι ότι η απασχόληση δεν είναι ασφαλής. Δεν μπορείτε πλέον να υπολογίζετε ότι η δουλειά σας θα υπάρχει σε 50 χρόνια, δεν μπορείτε να πάρετε ένα μακροπρόθεσμο ενυπόθηκο δάνειο, και απαιτείται πολύ μεγαλύτερη ευελιξία, συμπεριλαμβανομένης της ευελιξίας να μετακομίσετε. Οπότε βλέπουμε έναν κατακερματισμό των κοινωνικών δομών να λαμβάνει χώρα, και η κατάρρευση των κοινωνικών δομών είναι πιο προχωρημένη σε μέρη όπως η Ανατολική Γερμανία, και ειδικά στα δύο κρατίδια της Θουριγγίας και της Σαξονίας. Ως εκ τούτου, βλέπετε το SPD να έχει σχεδόν εξαφανιστεί ως πολιτική δύναμη στην ανατολική Γερμανία.

Η ανακοίνωση της VW ότι πιθανότατα θα κλείσει μέρος της παραγωγής της στη Γερμανία, μειώνοντας το κόστος κατά 10 δισ. ευρώ, φαίνεται να εντείνει την πολική κρίση στη Γερμανία. Αν η μετανάστευση είναι ένα από τα σοβαρά προβλήματα της Γερμανίας, θεωρείτε ότι η «αποβιομηχάνιση» της χώρας είναι η «ταφόπλακα» του καγκελάριου Σολτς και του SPD;

Η αποβιομηχάνιση είναι κάτι που η Γερμανία αρνιόταν, αλλά είναι κάτι που συμβαίνει. Οι τιμές της ενέργειας ήταν ένας αρχικός παράγοντας, αλλά δεν είναι ο πραγματικός λόγος. Η αποβιομηχάνιση είχε ήδη ξεκινήσει το 2018 και συνεχίστηκε σε ευθεία γραμμή, και πλέον η VW ανακοίνωσε το πιθανό κλείσιμο των εργοστασίων και θυμίζει στον κόσμο ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο καλά.

Και βλέπετε τον κόσμο να λέει: «Θεέ μου, η αυτοκινητοβιομηχανία μπορεί να μην τα καταφέρει». Και υπάρχει μια πιθανότητα η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία να έχει υποεπενδύσεις, καθώς δεν κατέχουν κερδοφόρες τεχνολογίες, και μπορεί να εξακολουθεί να ξεγελά τον εαυτό της ότι ηγείται του κόσμου, αλλά η Κίνα είναι πραγματικά πρωτοπόρος στις ηλεκτρικές μπαταρίες και στα λογισμικά. Οι Ευρωπαίοι είναι πολύ πίσω σε αυτές τις τεχνολογίες και δεν έχουν επενδύσει σωστά, και δεν νομίζω ότι η Γερμανία θα είναι έτοιμη το 2035 να καταργήσει το αυτοκίνητο όπως το ξέρουμε, επειδή υποτίμησαν την τεχνολογική αλλαγή και το πόσο καλή και φθηνή έχει γίνει η Κίνα. 

Πρέπει να αναφέρω ότι η αυτοκινητοβιομηχανία στη Γερμανία αντιπροσώπευε περίπου το 11% της προστιθέμενης αξίας της γερμανικής οικονομίας. Έτσι, αν οι αυτοκινητοβιομηχανίες αρχίσουν να φεύγουν ή να μειώνουν την παραγωγική τους ικανότητα στη Γερμανία, αυτό θα έχει αντίκτυπο στους προμηθευτές, στις υπηρεσίες, στις τράπεζες και σε πολλές άλλες εταιρείες. Και βλέπω ότι αυτό θα μπορούσε να είναι ένα αρκετά σοβαρό σοκ και η εμπειρία έχει δείξει ότι οι άνθρωποι στις αποβιομηχανοποιημένες ζώνες έχουν την τάση να ψηφίζουν έντονα τα κόμματα της άκρας Δεξιάς. Έτσι, θα μπορούσατε να δείτε μια περαιτέρω μετατόπιση προς την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), και γι’ αυτό πιστεύω ότι η Ακροδεξιά δεν είναι ένα βραχυπρόθεσμο φαινόμενο, αλλά ότι ήρθε για να μείνει.

Ευρώπη και μετανάστευση 

Για ορισμένους αναλυτές, οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις και ο ήπιος συντηρητισμός που επικράτησαν στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησαν σε ανεξέλεγκτη μετανάστευση και σε συμπτώματα αποδόμησης του πολιτιστικού ιστού των χωρών της ΕΕ. Πιστεύετε ότι αυτή η κριτική είναι βάσιμη;

Δεν πιστεύω ότι είναι έγκυρη. Πιστεύω ότι η Ευρώπη χρειάζεται τη μετανάστευση, επειδή έχουμε μείωση του πληθυσμού και η αγορά εργασίας χρειάζεται για την ακρίβεια πολλή μετανάστευση. Εντούτοις, χρειάζεται τη σωστή μετανάστευση, και πρέπει να διαχωρίσουμε μεταξύ των ανθρώπων που ζητούν πολιτικό άσυλο, το οποίο διέπεται από τη Σύμβαση της Γενεύης, και της μετανάστευσης για την κάλυψη θέσεων εργασίας που δεν έχουν καλυφθεί. Αν κοιτάξετε τη γερμανική αγορά εργασίας, το σημαντικότερο στατιστικό στοιχείο είναι ότι, παρά το γεγονός ότι υπάρχει ύφεση, η βιομηχανία δεν μπορεί να βρει αρκετό εργατικό δυναμικό.

Το χάσμα στη ζήτηση και την προσφορά εργασίας έχει διευρυνθεί και δεν υπάρχει αρκετό εργατικό δυναμικό, και αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο τα συνδικάτα βρίσκονται σε σχετικά ισχυρή θέση στις μισθολογικές τους διεκδικήσεις. 

Όσον αφορά τη μετανάστευση ειδικότερα, θα πίστευα ότι η πολιτική κινείται προς μια πολύ τοξική κατεύθυνση αυτή τη στιγμή, επειδή όλοι κατηγορούν τους πρόσφυγες και ότι έχουμε πάρα πολλούς. Έτσι δημιουργείται μια κουλτούρα που είναι ενάντια σε κάθε είδος μετανάστευσης. Το θέμα με τους ειδικευμένους μετανάστες, κάτι που οι Γερμανοί δεν καταλαβαίνουν επειδή πιστεύουν ότι οι ξένοι είναι κάπως «ηλίθιοι», είναι ότι οποιαδήποτε πολιτική είναι κατά της μετανάστευσης γενικά τελικά στρέφεται έμμεσα και εναντίον τους. Έτσι, αν είστε ένας ειδικευμένος μετανάστης που πηγαίνει σε μια γερμανική πόλη και διαπιστώνετε ότι οι ουρές και τα γραφεία διαβατηρίων μεγαλώνουν ολοένα και περισσότερο, και οι άνθρωποι δεν σας φέρονται πια ευγενικά, δεν θέλετε να εργαστείτε εκεί, και κατά κάποιο τρόπο θα γίνετε ένα με τους μετανάστες συλλήβδην, με τους αιτούντες άσυλο και με τους δυνητικά βίαιους εγκληματίες, ενώ το μόνο που εσείς θέλετε είναι να βρείτε μια δουλειά.

Cordon sanitaire ή συμμετοχή σε κυβερνήσεις 

Είστε υπέρ της δημιουργίας ενός «cordon sanitaire (κοινό μέτωπο)» κατά της Ακροδεξιάς ή, αντίθετα, πιστεύετε ότι η ενδεχόμενη συμμετοχή τους σε κυβερνητικές θέσεις θα αμβλύνει τον ριζοσπαστισμό τους, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι; 

Πιστεύω ότι και οι δύο θέσεις είναι δυνητικά λανθασμένες. Το «cordon sanitaire» έχει αποτύχει, επειδή η ιδέα ήταν να τους απομονώσουμε και να τους κρατήσουμε μικρούς. Και αυτό που συνέβη είναι ότι τους απομονώσαμε και τους κάναμε μεγάλους. Τώρα είναι πολύ μεγάλοι για να απομονωθούν, διότι στη Θουριγγία έχουν πάνω από το ένα τρίτο των εδρών και αυτό τους δίνει το δικαίωμα βέτο σε ορισμένους τύπους νομοθεσίας, όπως σε οποιαδήποτε αλλαγή στο σύνταγμα. Επομένως, δεν μπορείτε να στήσετε έναν «κλοιό» εναντίον τους στη Θουριγγία.

Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, στις επόμενες εκλογές, θα είναι πιο κοντά στο 20%, από περίπου 10% που έχουν τώρα. Και, ξέρετε, μπορείτε να τους κρατήσετε εκτός κυβέρνησης και να μην κάνετε συνασπισμό μαζί τους, αλλά σε γενικές γραμμές αυτό θα απαιτούσε από το CDU, το κόμμα της Κεντροδεξιάς στην περιοχή της Θουριγγίας, να δημιουργήσει συνασπισμό με τους κομμουνιστές και με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, και αυτό δεν είναι απαραίτητα προς το συμφέρον του CDU.

Τώρα, η εναλλακτική λύση είναι να τους ενσωματώσουμε, έχοντας τον μικρότερο συνασπισμό. Αυτό μπορεί να μην τους διαλύσει απαραίτητα, αλλά, αν βρεθούν στην εξουσία, τότε θα πρέπει να εξηγήσουν τις πολιτικές τους, και αυτό μπορεί να τους οδηγήσει στη διάλυση. Ξέρετε, το AfD δεν είναι πολύ υπεύθυνο και, αν έρθει στην εξουσία, θα πρέπει να αλλάξει τις πολιτικές του. Οπότε, σε αυτή την περίπτωση, νομίζω ότι θα ήταν μάλλον καλύτερο να τους έχουμε στην κυβέρνηση με κάποια ιδιότητα, παρά να είναι μόνιμα απέναντι. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί στη Γερμανία σύντομα.

Από τη Γερμανία στη Γαλλία 

Περνώντας στο γαλλικό έδαφος, ο διορισμός του συντηρητικού Μισέλ Μπαρνιέ αποκαλύπτει την αδυναμία του Μακρόν να συγκυβερνήσει με την Αριστερά, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει μια προσπάθεια ανάσχεσης του ακροδεξιού κύματος της Λεπέν. Θα μπορέσει ο Μπαρνιέ να λύσει τον «γόρδιο δεσμό» της Γαλλίας και να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ Δεξιάς, Κέντρου και Αριστεράς; Και δεύτερον, ποιες είναι οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει στην πορεία προς τις προεδρικές εκλογές;

Νομίζω ότι το έργο του Μπαρνιέ είναι πολύ δύσκολο. Το σενάριο που επικρατεί είναι καλό για τη Μαρίν Λεπέν και, αν παίξει σωστά τα χαρτιά της, και έχω την αίσθηση ότι θα το κάνει, θα κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια, θα τον αφήσει να κάνει ό,τι χρειάζεται, δεν θα υποστηρίξει καμία προσπάθεια να τον ξεφορτωθεί και, φυσικά, δεν θα υποστηρίξει τις πολιτικές του ή όλες τις πολιτικές του, και μπορεί να επιλέξει να τον ξεφορτωθεί σχεδόν ανά πάσα στιγμή, επειδή η Αριστερά δεν τον συμπαθεί. 

Επομένως, το βασικό σενάριό μου είναι ότι αυτή θα είναι μια κυβέρνηση που θα προσπαθήσει να περάσει προϋπολογισμούς, αλλά χωρίς πραγματική δύναμη.

Πρέπει να γνωρίζετε ότι ο θεμελιώδης διχασμός της γαλλικής κοινωνίας μεταξύ μιας ασυμβίβαστης Δεξιάς και μιας ανυποχώρητης Αριστεράς δεν έχει αλλάξει. Και οι κύριοι υποψήφιοι για τις προεδρικές εκλογές του 2027 είναι προφανώς η Λεπέν, ο Μελανσόν −που νομίζω ότι είναι η τελευταία του ευκαιρία να γίνει πρόεδρος της Γαλλίας− και ίσως υπάρξουν σοσιαλιστές που μπορεί να θελήσουν να μπουν στην κούρσα, ενώ ο Φρανσουά Ολάντ εξακολουθεί να κρύβεται στο παρασκήνιο.

Η Ευρώπη μπροστά στον καθρέφτη  

Πλησιάζει η ώρα για την επιστροφή της Ακροδεξιάς στη σφαίρα της ευρωπαϊκής πολιτικής επιρροής; Αν ναι, τι θα σημαίνει αυτό για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας;

Η Ακροδεξιά δεν αποτελεί ευρωπαϊκή δύναμη, διότι δεν είναι ενιαία δύναμη. Πριν από τις Ευρωεκλογές, η Ακροδεξιά είχε διασπαστεί σε δύο ομάδες. Τώρα έχουν χωριστεί σε τρεις ομάδες. Η Λεπέν και το γερμανικό AfD δεν τα πάνε καθόλου καλά, ενώ η Μελόνι αποτελεί μια διαφορετική ομάδα. Οπότε η Ακροδεξιά δεν είναι ενωμένη και ουσιαστικά ορίζεται από την εθνική πολιτική που προβάλουν. 

Επίσης, η επιρροή της στην Ευρώπη είναι στην πραγματικότητα αρκετά μικρή. Έχουν μπλοκ, ψήφους και πολλούς τρόπους να επηρεάζουν την πολιτική, κυρίως να εμποδίζουν πράγματα, αλλά δεν υπάρχει αποτελεσματική ευρωπαϊκή ακροδεξιά οργάνωση. Αν ήθελαν να είναι αποτελεσματικοί, θα έπρεπε να συγχωνευτούν σε μια μεγάλη ομάδα, και στη συνέχεια να έχουν ατζέντες, όχι δηλαδή να διασπαστούν. Οπότε, διαφωνώντας σε πολλά ζητήματα, δεν μπορώ να τους δω ως μια εποικοδομητική πολιτική δύναμη για την ΕΕ, αλλά ως μια δυνητικά καταστροφική πολιτική δύναμη.

Βρίσκεται, λοιπόν, η Ευρώπη σε διαδικασία επαναπροσδιορισμού της ταυτότητάς της;

Προσπαθεί με έναν τρόπο που νομίζω ότι δεν είναι βιώσιμος, ενώ δεν λύνει τα θεμελιώδη προβλήματά της. Έχουμε ουσιαστικά αποτύχει να διαφοροποιηθούμε στις σύγχρονες βιομηχανίες του 21ου αιώνα. Αν κοιτάξετε τους τεχνολογικούς γίγαντες π.χ. Google και Apple, θα παρατηρήσετε ότι είναι σχετικά νέα «πλάσματα», δεν υπήρχαν τον 19ο και τον 20ό αιώνα, και η Ευρώπη δεν εκπροσωπείται σε αυτούς τους κλάδους εκτός από κάποιους μικρούς κατασκευαστές παιχνιδιών. 

Ως εκ τούτου, οι Ευρωπαίοι απέτυχαν να επωφεληθούν πραγματικά από την «επανάσταση» της πληροφορικής, τόσο από την άποψη της παραγωγής όσο και από την άποψη της κατανάλωσης. Αν δεν μπορείς να τα παράγεις, τουλάχιστον μπορείς να τα καταναλώσεις έξυπνα, αυξάνοντας την παραγωγική ικανότητα. Ένα παράδειγμα είναι η παλιά μου χώρα, η Γερμανία, η οποία έχει το χειρότερο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της Ευρώπης όσον αφορά τη λήψη κινητής τηλεφωνίας. Αυτό λοιπόν είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, το οποίο επιβαρύνει την παραγωγικότητα της χώρας. Επομένως, η ΕΕ μπορεί να προμηθεύει διάφορες χώρες με εμβόλια και να οργανώνει υποστήριξη για την Ουκρανία, αλλά αν δεν λύσει τα πραγματικά προβλήματα του κόσμου, τότε η υποστήριξη προς αυτήν θα εξατμιστεί. Και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει αυτή τη στιγμή.

Το μέλλον της Τουρκίας 

Συνοψίζοντας, σχολιάσατε πρόσφατα ότι «η Τουρκία επανατοποθετείται γεωπολιτικά». Πιστεύετε ότι η Τουρκία προσπαθεί να απομακρυνθεί από την επιρροή της Δύσης και είτε να ανακηρυχθεί αυτόνομος γεωπολιτικός παίκτης είτε ακόμη και να επικεντρωθεί σε συμμαχίες με πιο αυταρχικούς ηγέτες;

Σίγουρα κάνει το τελευταίο, και το είδαμε πρόσφατα με την τουρκική συμμαχία με την Αίγυπτο. Βλέπουμε λοιπόν το είδος του ανεξάρτητου ρόλου που παίζει η Τουρκία στη Μέση Ανατολή και τον ρόλο που έχει χαράξει για τον εαυτό της ως ένα είδος διαιτητή μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Είναι λοιπόν σαφές ότι η Τουρκία ακολουθεί μια πορεία που δεν είναι εντός της Δύσης.

Ξέρετε, ο Ερντογάν έχει απομακρύνει την Τουρκία από την Ευρώπη λόγω των γεωστρατηγικών ενεργειών που ακολουθεί, και αυτό είναι κατανοητό, διότι η Τουρκία ήταν ένας υποψήφιος για ένταξη στην ΕΕ, που απορρίφθηκε για πάντα στον προθάλαμο της ένταξης. Έτσι, κάποια στιγμή η Τουρκία τα παράτησε και ακολούθησε μια εναλλακτική στρατηγική. Είναι ένα πολύ φυσιολογικό γεγονός, που δεν θα έπρεπε να σας εκπλήσσει που συμβαίνει.