Το ιδιότυπο κλίμα προεκλογικής εκστρατείας/αντιπαράθεσης, όπως έχει επικρατήσει ήδη από το φθινόπωρο στην ελληνική δημόσια σκηνή, κρύβει προκλήσεις που δεν είναι καθόλου σοφό να αφήνεται «γι’αργότερα» η αντιμετώπισή τους. Ή, τουλάχιστον, η συνειδητοποίηση ότι οι συνέπειές τους θα γίνουν αισθητές στην αμέσως επόμενη στροφή των πραγμάτων. Ισχύει ούτως ή άλλως αυτό σε επίπεδο εσωτερικών προκλήσεων, όπου η αλήθεια είναι ότι η παράδοση (αισθητής) αναστολής στην κυβερνητική λειτουργία και των εργασιών στον δημόσιο τομέα πάει πίσω σ’ όλη τη Μεταπολίτευση – παράλληλα με το ανέβασμα των τόνων και της επιθετικής ρητορικής. Εντείνεται, όμως, το πρόβλημα όταν το διεθνές περιβάλλον εισάγει πρόσθετες πιέσεις που «τιμωρούν» κάθε αναβλητικότητα.

Πράγματι όλη η νέα εποχή εντάσεων έρχεται την ώρα που ο πόλεμος στην Ουκρανία περνάει σε ανώτερη/πιο επικίνδυνη φάση που τα ελληνοτουρκικά αποκτούν πρόσθετη κινητικότητα μετά τον τρομερό σεισμό στην Ανατολία που η έκβαση των κυπριακών εκλογών με την ανάδειξη στην Προεδρία του Νίκου Χριστοδουλίδη ανοίγει νέες προοπτικές κινητικότητας ̇που η ωρίμανση των ερευνών για υδρογονάν θρακες (και) στα νότια της Κρήτης/Λεκάνη του Ηροδότου φέρνει νέα δεδομένα.

Αλλά ας μείνουμε πιο κοντά στα δικά μας. Πρώτη γεύση από την τραυματιστική υπόθεση της −με διαδοχικές νομοθετήσεις και με καθυστερήσεις τελικής (;) έκβασης− περιπέτειας των «κόκκινων δανείων». Η αρεοπαγιτική ετυμηγορία που θεωρείται ότι ελευθερώνει/επισπεύδει τους πλειστηριασμούς ακινήτων −με πρωτοβουλία servicers για λογαριασμό των funds: η χρήση αγγλικών όρων επαναφέρει οσμή τρόϊκας/θεσμών– έχει φέρει ένα πάγωμα. Πρόκειται για όσα έχουν καταλήξει από χιλιάδες και χιλιάδες δάνεια της εποχής ονείρων «στέγη με φθηνό δανεισμό», αφού απομακρύνθηκαν από τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών (προκειμένου να σωθούν οι τράπεζες, μην το ξεχνάμε). Η γνώριμη τάση της Δικαιοσύνης να βραδυπορεί, με τρόπο βολικό για τις πολιτικές ανάγκες παρέλκυσης, είχε αφήσει να ελπίζεται ότι (και) αυτός ο ύφαλος θα προέκυπτε μόνον μετεκλογικά. Δεν πήγε έτσι το πράγμα! Οπότε… καλούνται νέες ευρηματικές πατέντες –μετά τον «Ηρακλή», μετά τον Εξωδικαστικό, μετά τον Νέο Πτωχευτικό– να φρενάρουν την κατολίσθηση.

Δείτε όμως και την υπό προώθηση αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας (και θυμίζουμε, Ανάπτυξης), που ήδη έκανε τα πρώτα της βήματα στο Eco/Fin της 14ης Φεβρουαρίου – όσο κι αν αυτό φορτώθηκε επιπρόσθετα με τις επιπτώσεις από το ουκρανικό και τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Όπως συνέβη άλλωστε και στην Κορυφή της 10ης Φεβρουαρίου, που κι αυτή χρειάστηκε να ασχοληθεί με το ουκρανικό, αλλά και με την αμφιθυμία γύρω από το προσφυγικό/μεταναστευτικό («αποτελεσματικότερος έλεγχος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ […] με προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων»).

Ας παραμείνουμε όμως στη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας: σε πρώτη φάση είχαν θεωρηθεί οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενδιαφέρουσες για την Ελλάδα – για – τί; Επειδή εισαγόταν η έννοια της διαφοροποίησης στόχων ανά χώρες, λαμβανομένων υπόψη των διαφορών σε χρέος/ΑΕΠ: ορισμένα κράτη-μέλη βρίσκονται σε «ενάρετη» θέση (έως 60% του ΑΕΠ), ορισμένα σε ενδιάμεση (60-90% του ΑΕΠ) και ορισμένα άνω του 90% του ΑΕΠ. Με τη γνώριμη διακριτικότητα στις (!) ευρωεκφράσεις, επισημαινόταν ήδη –τέλη του 2022– ότι «δύο κράτη-μέλη» ξεπερνούν ακόμα και το 150% του ΑΕΠ. (Μαντέψτε ποια! Η Ιταλία κι εμείς, όσο κι αν ζούμε σε εικονικό Παράδεισο με το ότι πέσαμε από το 200+% στο 170%, ίσως φέτος στο 160% του ΑΕΠ).

Αναλόγως, λοιπόν, με το επίπεδο στο οποίο θα βρίσκεται το χρέος κάθε χώρας, θα συμφωνείται με αυτήν (θυμηθείτε την «ιδιοκτησία»των μνημονίων σ’ εμάς…) ένα μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό και μεταρρυθμιστικό Πρόγραμμα Προσαρμογής, αντί της παλιάς υποχρέωσης για μείωση του χρέους κατά 5% ετησίως. Με «ανεξάρτητους δημοσιονομικούς θεσμούς» να αναλαμβάνουν δράση εν προκειμένω. Και με «αναβαθμισμένο (enhanced) διάλογο με τα κράτη-μέλη». Από κει και πέρα, 4ετής διάδρομος προσαρμογής με στόχο λόγο χρέους/ΑΕΠ στο 90% (α) με «σταθερή και πειστική μείωση» επί 10ετία και (β) ελλείμματα πάντως κάτω του 3% του ΑΕΠ σε όλη την παραπάνω περίοδο.

Τα σχέδια κρατών-μελών που θα κάνουν λόγο για μακροπρόθεσμη προσαρμογή απαιτούν «εις βάθος και διαφανή» τεκμηρίωση, η οποία να ενσωματώνει δημοσιονομικό σχεδιασμό και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (μήπως πάλι κάτι σας θυμίζει η διατύπωση;), μαζί και με την πρόοδο της χρήσης πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Και από κυρώσεις, τι προνοείται; Η πείρα των προηγούμενων ετών συμμαζεύει, ως φαίνεται, τη λογική οικονομικών κυρώσεων, διατηρεί ωστόσο τη λειτουργία όρων (conditionality) για τη χρήση πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων και/ή του Ταμείου Ανάκαμψης.

Το κεντρί πάντως βρίσκεται αλλού: πρόκειται για τις «κυρώσεις φήμης» (reputational sanctions), π.χ. με τη μετάκληση αρμοδίων υπουργών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να εξηγήσουν τα μέτρα προσαρμογής «τους».

Ενώ λοιπόν είχαμε συνηθίσει να λειτουργούμε στην Ελλάδα του 2022-23 με την ανάκτηση του investment grade/ της επενδυτικής βαθμίδας από τους οίκους αξιολόγησης/rating agencies ως «εθνικό στόχο», κινδυνεύουμε να δούμε το καλοπροαίρετο, αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας να εισάγει νέο περιοριστικό σχήμα.

Αντίστοιχα ισχύουν και με την ανάγκη προσαρμογής σ’ εκείνο που ο Βαγγέλης Βενιζέλος –στην παρουσίαση του βιβλίου του Λουκά Τσούκαλη Η ενηλικίωση της Ευρώπης– θεώρησε ως απειλή, ήδη παρούσα, για αλλοίωση της λειτουργίας της Εσωτερικής Αγοράς στην ΕΕ, με τη χαλάρωσητων κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις να μεταφράζεται σε κούρσα επιδοτήσεων ως «άμυνα» στο αμερικανικό Inflation Reduction Act, απ’ όσες χώρες έχουν τη δυνατότητα.

Ενώ οι προσδοκίες για τη δημιουργία ταμείου για αντισταθμιστική στήριξη των δημοσιονομικά αδύναμων χωρών έμειναν «γι’ αργότερα». Τι θα σημάνει ο υφέρπων οικονομικός εθνικισμός για τις πιο αδύναμες χώρες; Πότε θα ξεκινήσει, όπως διερωτήθηκε –στην ίδια παρουσίαση– ο Γιώργος Χουλιαράκης, μια ουσιαστική συζήτηση για εθνικό πλέγμα άμυνας στη νέα κατάσταση, αν δεν υπάρξει έγκαιρα ευρωπαϊκή λύση/διέξοδος; Η εγκατάσταση στη θαλπωρή του χθες δεν αποτελεί πλέον τρόπο διαφυγής.